Hester Heese

Benewens verhale skryf sy ook kinderverse, wat deur sommige kritici as haar belangrikste werk beskou word. Die onderwerpe van hierdie versies behandel almal die onmiddellike wêreld van die kind, soos ’n ouma, ma en baba, voëltjies, katte en ’n reënboog. Hierdie wêreld word dan op vars wyse aangebied, met ’n fyn oor vir klank en ritme. Hierdie verse word opgeneem in bundels soos Opsêgoed vir kleingoed (later bygewerk tot Bokmakierie sing), Kompatjierie is my liedjie, Waarom is die reënboog krom? en Sêra Madêra.[8] In 1979 word die C.P. Hoogenhout-prys toegeken aan Sêra Madêra.

Sy wat die soen op haar voorkop dra is ’n fantasieversverhaal wat in 1982 met die Tienie Holloway-medalje vir kleuterliteratuur bekroon word. Dit is die verhaal van die dogtertjie Karalie wat in ’n glasboot wil wegvaar na ’n droomeiland. Voor sy vertrek wil sy iets moois weggee en sy gee dan tien soene, die laaste een aan haar ma wat op haar voorkop die lekkerste soen sal dra. Wanneer sy by die bootsman kom, wil hy ook tien soene hê, maar Karalie het reeds haar tien soene weggegee en sy besef nou dat haar droomland by haar ma is.[9] Sy wat die soen op haar voorkop dra se illustreerder, Ann Walton, word in 1980 bekroon met die Katrine Harries-prys vir haar illustrasies.

Daar diep in die see is nog ’n versverhaal en Steweltjies na Wonderland bevat ’n keur uit haar kinderverse. Steweltjies na Wonderland is in 1999 die naaswenner van die ATKV-kinderboekprys vir ouderdomsgroep 6-7 jaar. Van haar kinderverse word in die versamelbundels Nuwe Kleinverseboek en Nuwe Kleuterverseboek opgeneem.

Vir kleuters skryf sy verskeie boeke. Wat is daai – hè Pappa? word deur Ann Walton geïllustreer. Op ’n sonskynoggend gaan stap Johan en Pappa. Onderweg sien hulle baie mooi dinge raak, soos ’n gousblom, ’n padda en ’n koei met haar kalf. Die mooiste is egter Mamma wat by die huis wag op hulle terugkoms.[10]

Piet Vrolik en Ben Verstrooi is die storie van twee maats, Piet en Ben, wie se trae verstand sukkel om die regte planne te maak. Hulle hoor twee muise piep in die huis en probeer dan om hulle te vang, eers met ’n muisval, dan met ’n gemmerkat en dan gaatjies in die vloer. Ten einde raad roep hulle Naas Buurman se hulp in, wat gou uitvind dat die “groot piep” en die “klein piep” van Piet en Ben se skoene afkomstig is.[11]

In Die peperboom vind ’n moeë reisiger onder ’n peperboom in die woestyn rus en gasvryheid. Om sy dankbaarheid te bewys, verdubbel hy die oes van die barmhartige boer wat vir hom gesorg het en van toe af dra alle peperbome rooi bessies, elkeen soos ’n druppel bloed.[12]

So ’n soort aand vertel van Bennie wat in die bed lê en deur die venster na die maan, sterre en wolke kyk. Die wolke lyk vir hom soos ’n skaap en ’n renoster, wat dan die skaap en die maan en die sterre insluk. Dan bars die renoster oop sodat alles wat hy ingesluk het weer uitgly. Hierdie keer is daar ’n lam ook by, maar almal word dan soos ’n wasige vrou wat na hom toe aankom.[13] Dit is sy ma wat hom kom nagsê. Sy ontvang in 1976 die Tienie Holloway-medalje vir al haar kleuterboeke tot op daardie stadium (te wete Wat is daai – hé Pappa?, Oustryk, Piet Vrolik en Ben Verstrooi, Die peperboom en Bokmakierie sing).

Kobus het ’n blom vertel van die betowering wat ’n suidisselblom in die koeikamp vir Kobus het. Dit is die enigste blom en wanneer die blom ’n saadknop maak, is Kobus te bang om daaraan te raak. Op ’n dag is die saadknop weg en het net die blomsteel oorgebly, wat Kobus treurig maak. Van die sade het egter terug gekom na die weikamp en op ’n dag staan die koeikamp vol geel blomme.[14] Adriaan van Zyl ontvang die Katrine Harries-prys in 1982 vir sy super-realistiese illustrasies in Kobus het ’n blom. Hierdie boek word in Zoeloe vertaal.

Die prenteboek Op die vensterbank in April is deur Paddy Bouma geïllustreer. Voor Tessa se pa dood is, het hy die week voor die verjaarsdag elke dag vir haar ma ’n present gegee en op die verjaarsdag self iets besonders. Hierdie April moet Tessa in haar pa se plek presente uitdink. Sy gee dan vir haar ma elke dag iets wat vir haar mooi is, soos ’n rooi wingerdblaar, ’n voëlnessie met ’n blou eiertjie en ’n ruikertjie lusernblomme in ’n bottel. Elke dag sit haar ma die geskenk op die vensterbank. Op die sewende dag kry Tessa se ma ’n groot boks, met Tessa se kat, Siska, daarin. Nadat hy vrygelaat is, spring Siska ook op die vensterbank, sodat ’n hele week se verjaarsdaggeskenke op die vensterbank is. Die boekie is veral aandoenlik oor die innige verhouding tussen Tessa en haar ma wat daarin uitgebeeld word.[15]

’n Aantal van haar boeke is op kleiner skoolgaande kinders gerig.

Die huis op pale is ’n verhaal wat in Pieter se verbeelding afspeel tydens sy rit saam met Albert, wat by sy ouma Mien in die tuin werk, na sy ouma se huis op Ver-eiland by die see. Verbeelding en werklikheid word hier op vernuftige wyse met mekaar verbind. Die chronologiese vervolg hierop is Die wildsbok van Ver-eiland, waar Pieter brand om die wildsbok wat sy ouma beskryf te kan sien. Die bok kom gewoonlik in die maanlig, maar Pieter sien hom nie wanneer hy kom nie, sodat die bok ’n soort magiese betowering verkry. Eindelik verskyn hy slegs vir ’n oomblik in die lig van ’n weerligstraal.[16]

Hokaai word deur Marjorie Wallace geïllustreer. Gertjie-Piet en Gomma ry mark toe in ’n donkiekar en Ghaki, Gertjie-Piet se skaduwee, gaan ook saam.[17][18]

In Wannelas gaan Jakkie vir die wintervakansie na sy ouma op die plaas Soebatsfontein in die Karoo. Hier maak hy kennis met Wannelas, die bokwagtertjie, wie se pa die plaasopsigter Solilê is. Wannelas se ma is dood toe hy nog ’n baba was en hy wil vreeslik graag ’n eie ma hê. Solilê val van die donkiekar af en moet hospitaal toe. Wanneer hy terugkom van die hospitaal af vertel hy vir Wannelas dat een van die verpleegsters in die hospitaal sy nuwe ma gaan word.[19]

Polka-masurka beskryf ’n sorgvrye kindertyd, waarin die byna elfjarige Maria die hoofkarakter is. Hierdie boek slaag met sy rare uitbeelding van ’n betekenisvolle verhouding tussen ’n jong dogter en haar pa.

Kinders van die konkahut beskryf die lewe op ’n plattelandse dorp en die Voortrekkerspannetjie kinders daarop. Hierdie boek is geïnspireer deur haar jare as onderwyseres op Upington.

Bybelse temas word ook gereeld ontgin in verhale soos En daar is lig – verhale uit die Bybel, Moses en Rut, Hagar en Maria.[20] Josef is ’n jong vrugteboom vertel die verhaal van Josef van sy sewentiende jaar tot met sy dood. Haar kinderverhale Die heks van Hexrivier en Die Christus-draer word opgeneem in die versamelbundel Goue fluit, my storie is uit onder redaksie van Linda Rode.  Ons noem haar sommer word opgeneem in Storiehuis, woordpaleis. Sy is ook betrokke by die saamstel van die Jeugland leesboekies vir die eerste skooljare.

Vir die jeug skryf sy ook verhale. ’n Tema wat sy gereeld in haar realistiese verhale vir hierdie groep ontgin is dié van ’n sensitiewe kind wat deur ’n groeiproses probleme oorkom. Miekel in Miekel die koerantjoggie en die tiener Jacomien in Dwars-in-die-weg moet die dood van ’n ouer verwerk en aanpas in ’n nuwe dorp en skool; Fanus in Die klein pasella moet sy doofheid verwerk; terwyl Frans in Frans se vyf dae in Desember en Alota in Ek en jy, Grootbroer die selfvertroue moet kry om te doen wat hulle moet doen.

Miekel Marais is veertien jaar oud en die hoofkarakter in Miekel die koerantjoggie. Kort na hulle na Stellenbosch verhuis is sy pa in ’n motorongeluk dood en is sy ma in die hospitaal opgeneem. Hy bly by sy ouma en oupa totdat sy ma ontslaan word en keer dan terug na Stellenbosch, waar hy nog baie vreemd voel. Die buurseun, Rikus van der Merwe, help hom egter om sy ou afgeleefde fiets reg te maak en stel hom voor aan ’n aantal gawe seuns. Geld is skaars en dit word Miekel se hartsbegeerte om vir sy ma ’n geskenk te gee, roosstruike om in die 36 gate te plant wat sy pa kort voor sy dood hiervoor gemaak het. Hy word ’n koerantjoggie om geld te kry en hierdie wens te vervul, maar dan word sy ou fiets gesteel.

Die vyftienjarige Jacomien is die hoofkarakter in Dwars-in-die-weg. Haar pa is dosent by die Teologiese Kollege in Lusaka in Zambië en sy kuier saam met ’n vriendin op hulle plaas in hierdie land terwyl haar ouers oorsee is. Die polisie bring egter die tyding dat haar ouers in ’n vliegtuigongeluk dood is. Hierna moet sy noodgedwonge by haar tant Emma van wie sy nog nooit gehou het nie, op Stellenbosch gaan woon. Sy moet aanpas in ’n nuwe land en ’n nuwe skool, waar sy nuwe maats moet maak en intussen ook vir tant Emma leer ken en haar ouers se dood verwerk. Geleidelik begin sy agter tant Emma se stroewe uiterlike die ware mens ontdek en kry sy weer beheer oor haar lewe.[21]

In Die klein pasella is die standerd nege leerling Fanus du Toit doof, maar daar is tog tye wat sy ore oopgaan en hy kan hoor, waarna dit weer toeslaan. Hierdie tye is sy klein pasella. Die boek neem ons deur sy laaste twee skooljare en die stryd om sy gebrek te oorkom en ’n normale lewe te lei.

Frans se vyf dae in Desember vertel van die elfjarige Frans se verhoudings binne en buite sy familie. Sy oupa vertel vir hom stories oor die verlede van ’n seun met die naam François en Frans vind eers aan die einde uit dat Oupa en François dieselfde persoon is. Sy vriend Patroon se pa is in die tronk oor diamante en hy baklei met Klaas wanneer dié Patroon se pa ’n tronkvoël noem. Wanneer Klaas se gesindheid verander nooi Frans hom om saam met hulle te gaan bergklim.[22]

Ek en jy grootbroer word in 1970 bekroon as die beste jeugboek in ’n wedstryd van Tafelberg-Uitgewers. Hierdie verhaal speel af in Malawi, waar die hoofkarakter, Alota, te klein, swak en jonk voel vir wat hy wil doen. Hy wil graag soos Grootbroer op die bangwe (musiekinstrument) speel en saam met hom op die meer van Malawi uitvaar, verder as al die ander vissers. Daar is ’n krisis in sy verhouding met sy Grootbroer wanneer dié vir Alota beskuldig dat hy sy bangwe gesteel het. Alota bewys sy onskuld en Grootbroer leer hom en die werklike dief, Mangani, hoe om die bangwe te speel. Gaandeweg deur onderlinge spanning en interaksie met ander kinders ondergaan Alota karaktergroei en word hy ook fisies groter en sterker, sodat hy op ’n dag ook saam met sy Grootbroer op die meer uitvaar en die net ingooi. Heese slaag daarin om die landelike Afrika-omgewing oortuigend weer te gee. Hierdie boek word in Duits vertaal as Alota und sein grosser Bruder.

Tien van haar boeke word eervol vermeld by SAIBI (die Suid-Afrikaanse Instituut vir Biblioteek- en Inligtingwese), naamlik Aljander, aljander so deur die bos, Loekie die rondlopertjie, En daar is lig – verhale uit die Bybel, Die blou duif, Die huis op pale, Die wildsbok van Ver-eiland, Die peperboom, Josef is ’n jong vrugteboom, Hokaai en Kompatjierie is my liedjie. Sy lewer ook as vertaler ’n bydrae deur agt kinderboeke te vertaal en saam met A.J. van der Merwe skryf sy aanvullende leesboeke in die Jeugland-reeks vir die tweede skooljaar. Die geluid van wakker word in Engels vertaal as The sound of awakening.

Vir volwassenes skryf sy die digbundel Sonder jou. Hierdie gedigte is geskryf na die dood van haar man en bevat herinneringsverse in ’n treffende intieme toon.[23][24]

Van haar gedigte word opgeneem in Gerrit Komrij se bloemlesing Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte.

In Ek gooi my luike oop bundel sy outobiografiese vertellings. As predikantsvrou skryf sy ook ongepubliseerde toneelstukke en godsdienstige voorstellings.[25]

• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• HAUM. Stellenbosse Galery. HAUM-Uitgewers Kaapstad en Pretoria 1974
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Steenberg, Elsabe. Kinderverhale van ses tot twaalf. Reuse-Blokboek 7 Academica Pretoria en KaapstadTweede druk 1984
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers Eerste uitgawe Tweede druk 2005

• Anoniem. Hester Heese graaf in eie hart. Die Burger, 20 Junie 1986
• Fryer, Charles. ’n Ruiker vir nig Hester. Sarie, 5 November 1986
• Le Roux, Marina. Hester Heese is volksbesit. Die Burger, 2 November 1991
• Smit, Sarah-Ann. Lykwa was haar leesplek. Die Burger, 19 Junie 1979
• Steenberg, Elsabe. Twee bokkies in die kinderliteratuur. Tydskrif vir Letterkunde, Nuwe reeks 16 no. 2, Mei 1978

• Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1991/09/12/4/5.html
• Grütter, Wilhelm Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1992/05/28/3/2.html%5Bdooie+skakel%5D
• Le Roux, Marina Die Burger: http://m24arg02.naspers.com/argief/berigte/dieburger/1991/11/02/4/6.html%5Bdooie+skakel%5D