Hanse
Die term Hanse (afgelei van Oudhoogduits Hansa "groep, gevolg, skaar") - dikwels ook Duitse Hanse of Latyns Hansa Teutonica genoem - verwys na 'n organisasie van Noord-Duitse koopmans wat tussen die middel van die 12de en die middel van die 17de eeu bestaan het, asook na die stede wat deur hierdie verbond oorheers is. Hierdie organisasie was gemik op die versekering van 'n veilige deurtog en die bevordering van gemeenskaplike ekonomiese belange veral in die buiteland.
Terwyl die terme Hanse en Hanseaties deesdae dikwels as sinonieme vir betroubaarheid, handelsetiek en internasionaliteit gebruik word (ook in die moderne toerismebedryf), was lidmaatskap in die Hanse oorspronklik beperk tot seuns van Duitse ouers wat ook volgens die Duitse reg geleef en deur hulle opleiding as koopmans die reg verwerf het om selfstandig handel met die buiteland te dryf.[1] Die Hanse het dus eerder op 'n Middeleeuse etniesgebonde regsbegrip as op die moderne beginsels van 'n internasionale handelsorganisasie berus.
Vanaf die middel-14de eeu het die Koopmanshanse tot 'n Hanseverbond van stede begin ontwikkel waarin die Noord-Duitse stede saamgesluit het om die belange van hul koopmans te bevorder. Dikwels het die koopmansgildes die inisiatief geneem om handelsbetrekkinge met ander stede aan te knoop wat aan hul bewoners mag en aansien verleen het.[2] Die klein en groot handelsverbonde van stede, wat sowel op 'n streeks- asook 'n internasionale basis gesluit is, was dus 'n tipiese kenmerk van die ekonomiese lewe in die Middeleeue.
Toe die Hanse die hoogtepunt van sy politieke, ekonomiese en kulturele invloed bereik het, was daar byna 300 hawe- en binnelandse stede in Noord-Europa lede van die Hansebond. Argeologiese vondse dui op 'n baie intensiewe handel wat die stadsbewoners groot welvaart laat beleef en orals in die Hansegebied die beskikbaarheid van 'n groot verskeidenheid handelsgoedere en verbruikersware verseker het.
Naas die stadsregte en die tipiese organisasievorms van gildes het ook die burgerlike selfbewussyn, wat in die argitektuur van openbare en sakrale geboue en versterkings tot uitdrukking gekom het, oor die hele noorde en ooste van Europa uitgebrei. Die vroeëre lidmaatskap in die Hanseverbond is nog steeds in die stadskarakter en boustyl van stede langs die Oosseekus tussen Lübeck en Danzig (Gdańsk) en tot by die Baltiese lande sigbaar.[3]
Die Hanse se oorspronklike kleure wit en rooi kenmerk nog steeds die stadswapens van 'n groot aantal Hansestede. Met sy internasionale handelstelsel word die Hanse vandag as 'n historiese voorloper van die Europese Unie beskou. Die basis van hierdie vroeë ekonomiese gemeenskap was die ontwikkeling van 'n hoogs doeltreffende en effektiewe vervoerstelsel, veral vir die seehandel, sodat een van die destyds-gebruikte handelskepe, die 14de eeuse kogge, vanaf die 19de eeu algemeen as simbool vir die Hansebond gebruik is.
Etimologie
Hansa is 'n Oud-Germaanse woord wat reeds in die Gotiese Bybelvertaling van Wulfila voorkom waar dit "gewapende menigte" beteken.[4]
In die 12de en 13de eeu verwys die term in die gebiede tussen Seine en Elbe en in Suid-Duitsland sowel na 'n belasting wat deur koopmans betaal is, asook na 'n groep koopmans in die buiteland. Teen die begin van die 13de eeu het 'n sogenaamde Vlaamse Hanse in Londen bestaan wat eers as 'n gemeenskap van koopmans en later as 'n verbond van handelstede gefungeer het.
Die eerste historiese verwysing na 'n gilde van Noord-Duitse koopmans dateer uit die jaar 1267; die term is in 'n koninklike oorkonde gebruik. Later is die term ook in ander gebiede oorgeneem. Eers in die jaar 1343 het die woord Hanse nie meer net na 'n groep koopmans in die buiteland verwys nie, maar uitdruklik na die hele gemeenskap van Noord-Duitse koopmans.
Nadat die Hanse tot 'n verbond van handelstede ontwikkel het, word in die meeste Nederduitse dokumente na die steden vun der dudeschen hense ("die stede van die Duitse Hanse") verwys.
Invloedsfeer
Die Hansestede was in 'n gebied geleë wat oor sewe huidige Europese lande gestrek het: Die Hanse se magsgebied het die Noord-Europese gebied tussen die Nederlandse Zuiderzee in die weste tot by die Baltiese Estland in die ooste ingesluit, en die geweste tussen die Sweedse seehawe Visby in die noorde tot by 'n lyn wat in die suide deur die stede Keulen-Erfurt-Breslau-Krakow afgebaken word. Vanuit hierdie kerngebied het die Hanse-koopmans hul invloedsfeer in Europa steeds uitgebrei totdat dit in die 16de eeu Europese gebiede tussen Portugal in die weste en Rusland in die ooste en tussen Skandinawië in die noorde en Italië in die suide behels het en vandag oor twintig Europese lande sou strek.
Tydens sy bloeitydperk was die Hansebond in ekonomiese en politieke opsig magtig genoeg om sy belange deur middel van ekonomiese blokkades op koninkryke en vorstedomme af te dwing en in enkele gevalle selfs oorlog te voer.
Verwysings
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Hanse. |
- Hammel-Kiesow, Rolf: Die Hanse. München: C.H. Beck 2008, bl. 10
- Von Freeden, Uta en Siegmar von Schnurbein (reds.): Germanica. Unsere Vorfahren von der Steinzeit bis zum Mittelalter. Uitgegee vir die Romeins-Germaanse Kommissie van die Duitse Argeologiese Instituut. Augsburg: Weltbild 2006, bl. 411
- Von Freeden/von Schnurbein (2006), bl. 411
- "Netzwerk für Wissensweitergabe: Die deutsche Hanse - Fernhandel im Mittelalter". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 November 2007. Besoek op 17 Mei 2008.
