Gordelroos
Gordelroos of herpes zoster, is 'n siekte waar die geïnfekteerde persoon 'n groepering van rooi blasies op die vel kry. Dit neem die vorm van 'n band of gordel oor die liggaam aan, derhalwe die naam gordelroos.
| Gordelroos | ||
| Klassifikasie en eksterne bronne | ||
 | ||
| Gordelroos in die nek-area. | ||
| ICD-10 | B02 | |
| ICD-9 | 053 | |
| DiseasesDB | 29119 | |
| MedlinePlus | 000858 | |
| eMedicine | med/1007derm/180 emerg/823 oph/257 ped/996 | |
 Mediese waarskuwing | ||
'n Groep kolle slaan meteens aan die een kant van die lyf uit en word dan blase van verskillende groottes. As die blase bars kan dit rou plekke vorm wat besmet kan raak. Dit kom meestal op die lyf voor, maar is ernstiger indien dit in die oog- of oor-area voorkom.
Gordelroos kom meestal by ouer mense voor, maar kinders kry dit ook dikwels as hulle weerstand teen besmetting laag is. Die uitslag word gewoonlik (veral by ouer persone) deur pyn voorafgegaan. Die pyn kan lank voortduur, selfs nadat die uitslag verdwyn het. Die helingsproses is stadig en wit littekens kan agterbly.
Dit word veroorsaak deur dieselfde virus wat waterpokkies veroorsaak. Die virus sluimer in die senustelsel van iemand wat tevore waterpokkies gehad het. As die virus deur 'n senuwee beweeg besmet dit die senuwee se velgebied.
Gordelroos kan ook kinders aansteek en waterpokkies veroorsaak.
Simptome en verloop van die siekte
Die siekte begin dikwels met pyn en tintelinge op die aangetaste huidgebied. Die pyn voel aanvanklik soos ligte elektriese skokke en verander met verloop van tyd in pyn wat voel soos spierpyn. Op hierdie stadium is daar nog niks waarneembaar op die huid nie. Na enkele dae word die huid rooi en verskyn voggevulde blasies wat lyk soos klein blaartjies. Slegs één kant van die liggaam word aangetas. Die blasies gaan met verloop van tyd oor in korste waaruit sug of etter loop. Na ongeveer twee tot drie weke verdwyn dit. Veral by ouer mense bly daar soms nog lang pyn in die geaffekteerde huidgebied oor wat soms baie heftig kan wees; die sogenaamde postherpetiese neuralgie. Hierdie na-pyn kan weke tot maande duur. Gordelroos kom baie selde sonder huiduitslag of blase voor.
Wanneer dit in die gesig voorkom (gesigsenuwee), word ander senuweetakke soms ook aangetas, wat gehoorgestremdheid of gedeeltelike verlamming van die gesigspiere kan veroorsaak. Dit staan bekend as Ramsay Hunt-sindroom. Gordelroos aan die liggaam is op sigself nie gevaarlik nie, maar dit is baie pynlik. Gordelroos op die gesig kan mens se sig beïnvloed en moet altyd behandel word.
Oorsaak
Die ooreenkoms met waterpokkies is nie toevallig nie. Dit is omdat die oorsaak dieselfde virus is as die virus wat waterpokkies veroorsaak: die Varicella zoster-virus. Sodra iemand waterpokkies gehad het, sal hy of sy nooit heeltemal van die virus ontslae raak nie; die virus skuil in sekere senuweeselle (die ganglion-ruggraat wat buite die rugmurg lê). Die virus kan skielik weer aktief word. Dit is meer waarskynlik dat dit sal gebeur wanneer die immuunstelsel verswak word. Dit lei dan tot 'n gordelroosinfeksie.
Oordraagbaarheid
Persone wat nog nie waterpokkies gehad het nie, kan deur 'n gordelrooslyer met die varicella zoster-virus besmet word en waterpokkies opdoen.[1]
Feite
'n Gordelroosinfeksie kom meer dikwels in die somer as in die winter voor. Die velontsteking tref hoofsaaklik mense ouer as 60 jaar. Meer as 20% van 'n gegewe bevolking sal die infeksie tydens hul leeftyd moet hanteer. Gordelroos kom gewoonlik net een keer voor, en in seldsame gevalle meer as een keer. Dit is die gevolg van 'n erg verswakte immuunstelsel. In geval van herhaalde gevalle is 'n ondersoek na die verswakte immuunstelsel nodig.[2]
Behandeling
Behandeling is moontlik, maar dit werk die beste as dit 'n aanvang neem voordat die blase verskyn; daarna het die behandeling min effek. Aangesien gordelroos deur 'n virus veroorsaak word, bestaan die behandeling uit antivirale middels, aangevul met pynstillers en anti-inflammatoriese middels (kortikosteroïede). Vroeë behandeling word veral by ouer mense aanbeveel omdat post-herpetiese neuralgie dan dikwels aansienlik ligter is of selfs glad nie voorkom nie.
Postherpetiese neuralgie
Vir die behandeling van postherpetiese neuralgie word die antidepressant amitriptilien en die anti-epileptikum gabapentien voorgeskryf.
Gordelroos naby die oog
Wanneer gordelroos naby die oog is, moet streng voorsorgmaatreëls geneem word: die virus kan ook die oog beïnvloed. Blindheid is een van die moontlike risiko's. As die oog self besmet is, moet behandeling toegedien word, gewoonlik met oogdruppels en oogsalf.
Gordelroos naby die oor
As die gordelroos naby die oor is, moet 'n dokter dadelik geraadpleeg word omrede daar 'n risiko bestaan van gesigsverlamming aan die een kant van die gesig as gevolg van die skade aan die gesigsenuwee (sewende kraniale senuwee), wat die spiere van die gesig beheer. Boonop is daar 'n wesentlike kans dat permanente gehoorverlies kan plaasvind, asook skade aan die vestibulêre orgaan. In hierdie geval moet behandeling met 'n antivirale middel en prednisoon binne 72 uur na aanvang van die gesigsverlamming plaasvind.
Verwysings
- LCI-richtlijn Waterpokken en gordelroos Geargiveer 21 Desember 2019 op Wayback Machine, RIVM (PDF)
- Gordelroos, Máxima Medisch Centrum
