Gorée

Gorée in Senegal lê by 14° 40′ noord en 17° 23′ 54″ wes, net suid van die Kaap Verde-skiereiland en amper op die westelikste punt van Afrika. Dit het dus 'n baie strategiese ligging wat betref die toegang tot die hawe van Dakar en die skeepvaart om Afrika.

Die rotsagtige vulkaniese eiland is slegs 900 m lank, 300 m breed, dus slegs 'n 28 ha groot, en het 'n bevolking van amper 2000. Elke vierkante meter is bedek met nou strate, platdakhuise en ou koloniale geboue waarin die boustyl van 500 jaar se koloniale oorheersing weerspieël word. Ook omdat die grond so onvrugbaar is, kom min plantegroei voor. In 1978 is die eiland op Unesco se lys van wêrelderfenisgebiede geplaas. Plaaslike museums gee aandag aan die koloniale en slawerny-verlede.

Die eilandjie het in die wêreldgeskiedenis bekend geword omdat dit na bewering van die 15de tot die 19de eeu een van die belangrikste handelsentrums vir slawe in Wes-Afrika was. Op sy hoogtepunt was daar 6000 mense op die eiland, meesal slawe. Hierdie sterk betrokkenheid by die slawehandel word deur nuwere navorsing deur historici as oordrewe beskou.

Dinis Dias het reeds in 1444 die eiland ontdek en deel gemaak van die Portugese ryk. Beheer van die eiland het van vroeg in die 16de eeu tot laat in die 18de eeu dikwels gewissel tussen Nederland, Engeland en Frankryk. Rondom 1600 kom dit in besit van die Nederlandse Wes-Indiese Kompanjie en hulle bou Fort Oranje (1628) en Fort Nassau (1639) en maak dit 'n slawedepot.

Op 30 Januarie 1664 het 'n Britse skip onder sir Robert Holmes beslag gelê op Gorée. Dit was 'n vreemde en onverwagte situasie, want Engeland en Nederland was nie in oorlog gewikkel nie. Maar die Engelse Wes-Indiese kompanjie wou ook deel wees van die uiters winsgewende slawehandel. Slegs enkele maande later op 24 Oktober moes goew. George Abercromby weer oorgee aan 'n Nederlandse mag onder Michiel de Ruyter.

Frankryk verower die eiland in 1677 en toe word dit die Franse se afspringplek vir sy kolonisasie van groot dele van Wes-Afrika. Engeland sou hierna nog twee keer vir kort periodes die gebied beheer. Totdat die gebied in 1960 deel gemaak is van 'n onafhanklike Senegal het dit 'n Franse besitting gebly, alhoewel die Franse dit soms ontruim het weens epidemiese uitbrake van geelkoors.

Waarom die naam Gorée aan die eiland gegee is, is nie bekend nie. Waarskynlik is dit vernoem na die destydse eiland Goeree in die suidweste van Nederland of na die Nederlandse woorde “goede rede”, met die betekenis van “goeie ankerplek”.

• Elmina
• Lys van Wêrelderfenisgebiede

• Böeseken, A.J.: Die Nuusbode. Kaapstad: Nasou, 1966.
• Green, Lawrence G.: Under a sky like flame. The Story of West Africa, the “White Man’s Grave” – Cities and Seaports and Islands, White Exiles and Black Magic. Kaapstad: Howard B. Timmins, 1954.
• Ploeger, Jan: Gedenkwaardige handelsforte in Wes-Afrika. Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 18, no.2, Desember 1968.