Geskiedenis van Afrikaans

Die geskiedenis van Afrikaans is verweef met die geskiedenis van Nederlands in Suid-Afrika. Die erkenning van Nederlands as amptelike taal, of ook die miskenning van die taal onder Britse gesag, was per definisie 'n erkenning of miskenning van Afrikaans. Daarbenewens het Afrikaans en Nederlands lank in 'n harmonieuse verhouding geleef; in 'n taalsituasie wat as diglossie bekend staan.

Die Eerste Taalmonument te Burgersdorp
Die Afrikaanse Taalmonument in Paarl (Wes-Kaap) versinnebeeld die invloed van ander tale by die ontstaan van Afrikaans.

Dekades voor die vestiging van 'n Nederlandse kolonie aan die suidpunt van Afrika het Kaapse Khoin-Khoin reeds kennis gemaak met Seemansnederlands. Besoeke van seevaarders soos Van Linschoten (in 1583) en De Houtman (in 1595) aan die Kaapse kus is gedokumenteer. Die vroegste vorm van Afrikaans, Khoi-Afrikaans as aanleerderstaal of trade jargon ('n eenvoudige verkeerstaal wat kommunikasie tussen seevarende Europeërs en inheemses vergemaklik het), is dus nog voor die begin van die 17de eeu aan die Kaap gebesig.[1]

Vanaf 1652 het hoofsaaklik Nederduitse en Hoogduitse immigrante hulle aan die Kaap gevestig. Die Nederlanders (of Nederduitsers) het hulself destyds as 'n Duitse/Dietse volk beskou en het ook as Duitsmanne, Duismanne of Duusmanne bekend gestaan. Ook sou Franse Hugenote, Engelse, Portugese, Skandinawiërs en Maleiers hulle aan die Kaap vestig. Die nedersetting aan die Kaap is deur die VOC vanuit Nederland bestuur en die gebruikstaal was Nederlands. Alle inwoners aan die Kaap, inklusief die inheemse bevolking en slawe, het Nederlands gebruik (of dit aangeleer).

Uit die smeltkroes aan die Kaap het nuwe omgangsvariëteite tot stand gekom soos ook elders in die Nuwe Wêreld-lande. Ondersoekers wys daarop dat tussen 1800 en 1875 variëteite gepraat is aan die Kaap, soos suiwer Nederlands, Kaaps-Hollands, Boere-Hollands (of Boere-Afrikaans), Plat-Kaaps, Hottentot-Hollands (of Hottentot-Afrikaans), Slawe-Afrikaans en Vreemdeling-Afrikaans.[2]

Taalondersoekers is van mening dat sommige van hierdie taalvariëteite onderworpe was aan 'n kreoliseringsproses. Dit was veral die variëteite wat deur die laer sosio-ekonomiese klasse gebruik is. Daar is ook taalondersoekers wat van mening is dat Maleis-Portugees as 'n lingua franca gedien het onder hierdie klasse. Die variëteite wat deur die hoër sosio-ekonomiese klasse gebruik is, het egter weinig invloed ervaar van ander tale. Die invloed van vreemde tale op die latere Standaardafrikaans was gering.

Taalondersoekers wys verder daarop dat mense in laer sosio-ekonomiese klasse 'n vereenvoudigde taalkode gebruik. Hierdie verskynsel kom oral in die wêreld voor (in die stede sowel as op die platteland).[3] Die omgangsvariëteite aan die Kaap was ongetwyfeld ook onderworpe aan hierdie proses. Vereenvoudigde Afrikaans-Nederlandse omgangsvariëteite was die resultaat van hierdie proses. Die huidige Standaardafrikaans is in werklikheid vereenvoudigde Nederlands.

Ten spyte daarvan dat die Afrikaners oor 'n kultuurtaal beskik het (Nederlands), was die Genootskap van Regte Afrikaners (GRA) in 1875 van mening dat ook een van die ander omgangsvariëteite wat daar aan die Kaap gepraat is, uitgebou moes word tot 'n kultuurtaal vir die Afrikaners. Hierdie "regte" variëteit was Boere-Afrikaans.[4]

Die doelstelling van die GRA het egter ingedruis teen die algemene opvatting van die publiek oor taal (in die tyd). Nederlands is toe beskou as die algemeen aanvaarde kultuurtaal. Om hierdie rede moes lede van die GRA in die geheim vergader omdat hulle idee oor "Afrikaans as skryftaal" te radikaal was. Afrikaans is toe met onkunde, agterlikheid en ongeletterdheid geassosieer. Daarbenewens het die Afrikaners van 1880 nie aanvaar dat hulle Afrikaans praat nie, maar het hulle werklik 'n taal gepraat wat as tussen Afrikaans en Nederlands bestempel kan word.[5] Sowat sestig jaar gelede het Afrikaans ook bekend gestaan as die Kombuistaal.[6]

Erkenning van Afrikaans-Nederlands

Taalerkenning
Hoofartikel: Erkenning van Afrikaans.

Taalbewegings

Eerste taalbeweging
Ds. S.J. du Toit.

Op 14 Augustus 1875 is die Genootskap van Regte Afrikaners (GRA) in die Paarl gestig onder leiding van ds. S.J. du Toit. Hierdie gebeurtenis word as 'n mylpaal beskou in die geskiedenis van die Afrikaanse taal en as die begin van die Eerste Afrikaanse Taalbeweging. Die doel van hierdie organisasie was om die mense daarvan bewus te maak dat hulle 'n eie taal het wat Afrikaans genoem word. Die GRA was egter van mening dat dit nog te vroeg was om te dink aan 'n Bybelvertaling in Afrikaans, alhoewel hulle die idee verwelkom het.

Die oogmerk van die GRA was om Afrikaans tot 'n kultuurtaal uit te bou wat kenmerke moes hê van beide Kaapse Afrikaans sowel as Oosgrensafrikaans.[7] Die dryfkrag agter die GRA was mense soos Arnoldus Pannevis en S.J. du Toit. Pannevis het vir 'n Afrikaanse Bybelvertaling gepleit omdat die Kleurlinge Nederlands (volgens hom) nie goed kon verstaan nie. Du Toit het sy volksgenote aangemoedig om in Afrikaans te skryf en sodoende die publikasie van 'n aantal boeke en klein toneelstukke bevorder. Die GRA se belangrikste medium was die koerant Di Patriot, 'n dagblad waarin hulle hul eie soort Afrikaans aan die publiek bekend gestel het, en later ook Ons Klyntji. In 1876 het du Toit se grammatikaboek, Eerste beginsels van die Nederlandse taal, verskyn, en in 1897 het hy die Fergelijkende Taalkunde fan Afrikaans en Engels gepubliseer.

In die tyd was bitter min Kapenaars geesdriftig oor die moontlike koms van Afrikaans as kultuurtaal. Die algemeen aanvaarde kultuurtaal in dié tyd was Nederlands. Afrikaanse briewe, wat aan die pers gestuur is, is onder skuilname geskryf. Die eerste redakteure van Afrikaanse blaaie het ook onder skuilname geskryf omdat daar 'n stigma gekleef het aan Afrikaans as skryftaal. Die redakteur van Di Patriot, naamlik D.F. du Toit, se skuilnaam was Oom Lokomotief. Du Toit is selfs met die dood gedreig omdat hy in Afrikaans geskryf het.[8] Die Eerste Taalbeweging word ook gekenmerk deur 'n poging om die Afrikaanse skryftaal so na as moontlik aan die spreektaal te bring. Dit kan beskou word as 'n pre-standaardiserings fase.

Die Eerste Taalbeweging het met die Anglo-Boereoorlog doodgeloop.

Tweede taalbeweging
Die Brandwag, 1 November 1910.
Die redaksie van Ons Moedertaal, Stellenbosch (van links): prof. J.J. Smith, dr. Tobie Muller en Gordon Tomlinson. Dié tydskrif was die mondstuk van die ATV.

Op 13 Desember 1905 is die Afrikaanse Taalgenootskap op 'n kongres in Pretoria gestig onder leiding van Gustav Preller. Die doel van die Afrikaanse Taalgenootskap volgens Preller was: "Afrikaans schrijven en spreken, Hollands leren, albei lezen."[9]Op 3 November 1906 is deur die voorstanders van Afrikaans, in Kaapstad, die Afrikaanse Taalvereniging (ATV) gestig, onder leiding van J.H.H. de Waal. Die leuse van die ATV was: "Leer Nederlands, schrijf Nederlands als ge kunt en wilt, maar als ge niet kunt of wilt, schrijf dan niet Engels, maar Afrikaans."[10]Die stigting van die Afrikaanse Taalvereniging en die Afrikaanse Taalgenootskap word beskou as die aanvang van die Tweede Afrikaanse Taalbeweging. Die mondstuk van die ATV, Ons Moedertaal, was die voorloper van Die Huisgenoot en was tot sy oorname deur laasgenoemde in 1915 onder redaksie van prof. Tobie Muller, Gordon Tomlinson en prof. J.J. Smith (in volksmond bekend as die "driemanskap").

Op 18 September 1915 het die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns die spelwyse van Afrikaans aanvaar soos voorgestel deur sy Spellingskommissie. Die grondslag vir 'n Afrikaanse spelling was gelê en in 1917 verskyn die Woordelys en Spelreëls in opdrag van die Akademie.

Om die fout van die Eerste Taalbeweging te voorkom deur die skryftaal so na as moontlik aan die spreektaal te hou, is daar nou besluit om die Afrikaanse spelling ná aan Nederlands te hou. Nie almal was dit eens met die Afrikaanse spelling nie. Veral die wysiging van die spelreëls in 1920 het heftige reaksies ontlok. Die taalstryder Gustav Preller het beswaar aangeteken. Ook is beswaarskrifte deur talle koerante en tydskrifte opgestel en aan die Akademie voorgelê, waarop die Akademie nouliks gereageer het. Die blaaie wat beswaarskrifte opgestel het was onder andere: Die Volkstem, Ons Vaderland, De Spectator, Die Brandwag, Die Landbouer, Die Boer, Die Kristelike Skoolblad, Die Banier, Jong Suid Afrika en De Vriend des Volks.[11]

Die Taalkommissie moes nie alleen besluit hoe daar gespel moes word nie, maar ook welke woorde as Afrikaans erken sou word. Die nuwe spelvorm het ook 'n toonaangewende rol gespeel in die uitspraak van die taal. Ook sou die Noordelike (Transvaalse) uitspraak meer erkenning begin kry het in die normeringsproses, waar Suidelike (Kaapse) taalkenmerke aanvanklik dominant was.[12]

Waar D.F. du Toit herhaaldelik verklaar het dat die Eerste Taalbeweging nie 'n stryd was teen Nederlands nie, word die Tweede Taalbeweging gekenmerk deur 'n openlike stryd teen Nederlands.[13] Ook was C.J. Langenhoven van mening dat die hoofstryd nie teen Engels was nie, maar teen Nederlands.[14] Die stryd van Afrikaans teen Nederlands is beskou as 'n stormloop teen die ou orde. Die handhawers van Nederlands in Suid-Afrika is die manne van die ou garde genoem, of alle kerkvaste Afrikaners van die ou stempel, of ook die verroeste remskoene.[15]

Taalverenigings
Gustav Preller, toe hy redakteur van Ons Vaderland was.
J.H.H. de Waal.

Reeds in 1890 is die Zuid Afrikaansche Taalbond (Taalbond) in Kaapstad gestig met as doel: "Bevordering van de kennis der Volkstaal en aankweking van een ontwikkeld nationaliteitsgevoel". Die Taalbond was ten gunste van die behoud van Nederlands as kultuurtaal van die Afrikaners. Die leuse van die Taalbond was: "Leer Nederlands, schrijf Nederlands, en spreek Afrikaans."[16]Die Taalbond (voorstanders van Nederlands) is gestig deur die elite aan die Kaap en was 'n teenreaksie op die stigting van die GRA (voorstanders van Afrikaans). Die stigting van die Taalbond word beskou as die begin van die Nederlandse Taalbeweging in Suid-Afrika.

In 1895 het studente en oudstudente van die Victoria College en die Kweekskool die bekende letterkundige vereniging Ons Spreekuur gestig, onder leiding van prof. W.J. Viljoen. Die vereniging het hom beywer vir die bevordering van die Nederlandse taal en letterkunde, en die doel van die vereniging was om die jong geslag te besiel met die skone letterkunde en musikale produksie van hul moedertaal Nederlands, of volgens F.P. Cillié, om "ons volk, insonderheid ons Jong Zuid Afrika, met liefde te bezielen voor de taal onzer vaderen en onzer Kerk".[17] Die vereniging het een keer per week byeengekom, om temas uit die Nederlandse letterkunde te bespreek, en is met Nederlandse liedere afgewissel, terwyl 'n toneelstuk een keer per jaar opgevoer is. Ons Spreekuur het 'n eie biblioteek gehad met meer as 1 150 Nederlandstalige titels.

J.H. Hofmeyr, bekend as Onze Jan Hofmeyr (of Onze Jan), wat ook 'n groot voorstander was van die behoud van Nederlands as kultuurtaal van die Afrikaners, het op 6 Maart 1905 in Stellenbosch 'n toespraak "Is 't ons ernst?" gehou, waarin hy 'n sterk pleidooi gelewer het vir Nederlands in die private en openbare lewe, in die onderwys en in die staatsdiens. Sy toespraak is in Ons Land gepubliseer en ook in pamflette uitgegee. Dit het oral in die land groot belangstelling gaande gemaak.

Nog 'n belangrike mylpaal is op 4 April 1905 behaal met die stigting van die Zuid-Afrikaanse Onderwijzers-unie (ZAOU), wat 'n groot bydrae sou lewer om die belange "van 't onderwys in 't algemeen en die van 't Hollands in 't biezonder te helpen bevorderen."[18]

Op 13 Desember 1905 is die Afrikaanse Taalgenootskap op 'n kongres in Pretoria gestig onder leiding van Gustav Preller. Die doel van die Afrikaanse Taalgenootskap volgens Preller was: "Afrikaans schrijven en spreken, Hollands leren, albei lezen."[9]

Op 3 November 1906 is deur die voorstanders van Afrikaans, in Kaapstad, die Afrikaanse Taalvereniging (ATV) gestig, onder leiding van D.F. Malan en later J.H.H. de Waal. Daar is spoedig takke in 'n hele aantal dorpe in die Kaapkolonie gestig om die gedagte van 'n eie taal, Afrikaans, te propageer. Die leuse van die ATV was: "Leer Nederlands, schrijf Nederlands als ge kunt en wilt, maar als ge niet kunt of wilt, schrijf dan niet Engels, maar Afrikaans."[19]

Op 29 Augustus 1908 is in Bloemfontein die vereniging Onze Taal gestig deur Dr G. Knothe. Onze Taal sou Nederlands bevorder, ook wat Nederlandse toneel, musiek, sang en die letterkunde betref. Onze Taal was egter nie vyandig teenoor Afrikaans nie. Die Vrystaatse tak van die Afrikaanse Taalgenootskap en Onze Taal sou later saamgesmelt het.[20]

In 1908 is ook in Pretoria die Afrikaans-Hollandse Taalvereniging (AHTV) gestig. Die AHTV het hom beywer vir die bevordering van Nederlands, veral in die onderwys. Die vereniging het ook daarop aangedring dat onderwysers eers Nederlands goed magtig moes wees voordat hulle in die onderwys aangestel kon word.[21]

Die Afrikaners was op hierdie stadium in twee kampe verdeel. Een groep was ten gunste van die behoud van Nederlands as ons kultuurtaal en die ander groep wou Afrikaans tot kultuurtaal verhef, naas Nederlands, of in die plek van Nederlands.

Afrikaans, Nederlands en diglossie
Hoofartikel: Diglossie.

Stryd tussen Afrikaans en Nederlands

Midde in die "taalstryd" het die voorstanders van Nederlands na die pen gegryp en op alle moontlike maniere probeer bewys hoe nadelig dit vir die volk sou wees, indien Afrikaans tot skryftaal verhef sou word."[22]

"Het Christelik Schoolblad", mondstuk van die "Christelijk Nationaal Onderwijs" in Transvaal het teen die opkoms van Afrikaans in 1905 gewaarsku, dat die Afrikaanse skryftaal sou beteken dat Nederlands vir die Afrikaner 'n geslote skatkamer sou word, en dat die babataal: Afrikaans, deur die volwasse reus: Engels, oorrompel sou word.[23]Prof J.I. Marais verwys in 1905 na die aksie van die Taalgenootskap van Preller en skryf hy: "De kombuistaal, die in Pretoria verheerlijkt wordt, is niet de taal van den ontwikkelden Afrikaner.[24]

Voorstanders van Nederlands
Prof. Adriaan Moorrees was 'n groot voorstander van die behoud van Nederlands as die taal van die Afrikaners.

Die voorstanders van die behoud van Nederlands as kultuurtaal van die Afrikaners se argument was dat die Afrikaners, Nederlanders en Vlaminge 'n gemeenskaplike kultuurtaal (Nederlands) deel, net soos die Skotte, Amerikaners, Kanadese en Australiërs 'n gemeenskaplike taal (Engels) deel. Hierdie groep het verduidelik dat die Afrikaner se onmag teenoor Engels net baie groter sou word indien Afrikaans vir Nederlands as kultuurtaal sou vervang, en dat die Afrikaners tesame met die Vlaminge en Nederlanders 'n baie groter kultuurgroep kon vorm wat beter beskerm kon word. Die groter kultuurgroep sou ook beter in staat wees om kultuurprodukte van hoë kwaliteit en kwantiteit te lewer.

Die Afrikaner elite het vasgehou aan Nederlands en dit beskou as 'n prestigetaal. Die taal het hoë aansien geniet in die samelewing. Hierdie groep mense het Afrikaans gesien as 'n bedreiging van "onze schone moedertaal Hollands". Dieselfde groep het gewys op die mooi beheersing van Nederlands deur baie Afrikaners.[25]In Ons Land van 23 Julie 1914 is die vrees dan ook uitgespreek dat "onze oude, schone en geliefde Hollandse taal" gewoon sou ondergaan, as dit vervang sou moes word deur 'n taal (Afrikaans) wat "door indiese en mosambiekse kindermeiden verbasterd en ontaard is."[26]

Nederlands is volgens prof. W.J. Viljoen, beskou as "de taal der vaderen" en ook as die Afrikaner se "heilig erfrecht."[27] Volgens Ons Land van 21 Maart en 29 Augustus 1905 is Nederlands die taal waarin Afrikaners se ganse stryd opgesluit was; die taal wat hulle deur storms gedra het en wat hulle beskou het as hul 'hoogs verheven erfrecht'.[28]

Hierdie groep Afrikaners het daarop gewys dat ook in Nederland en Vlaandere die meeste mense (net soos in Suid-Afrika) verskillende dialekte praat en dat slegs 'n klein persentasie Nederlanders en Vlaminge, Standaardnederlands kon praat. In werklikheid het in 1930 maar 3% van die Nederlanders, Standaardnederlands gepraat en minder as 1% van die Vlaminge was hiertoe in staat.[29][30]

Voorstanders van Afrikaans

Die mense wat voorstanders was van Afrikaans as kultuurtaal, het op jag gegaan na Nederlandse taalfoute om daardeur aan te dui dat Afrikaans (lank gelede) ontstaan het en dat Afrikaans nou sterk van Nederlands afwyk. Baie Afrikaners het nou ook aangedui dat hulle volksgenote Nederlands nie regtig magtig was nie. Sommige Afrikaners het voorgegee dat hulle Nederlands nie verstaan nie. Baie Afrikaners het aangedui dat Nederlands te moeilik vir hulle was. Die voorstanders van Afrikaans het gemeen dat 'maklike' Afrikaans beter sou vaar in die kompetisie teen Engels as 'moeilike' Nederlands.[31]Vreemd genoeg het baie Afrikanerouers gemeen dat hulle kinders liewer Engels moes leer, want t Hollandsch komt vanself.[32]

Die voorstanders van Afrikaans as kultuurtaal wou graag 'n eie inheemse kultuurtaal hê. Volgens D.F. Malan sou Nederlands wat in Suid-Afrika op 'n 'gedwonge' en 'onnatuurlike' manier bestaan het, maklik uitgeroei kon word, maar was die Afrikaanse volkstaal onuitroeibaar.[33]By die keuse tussen Nederlands en Afrikaans was Malan verder van mening dat geen volk sy taal kies "op advies van deskundiges nie", maar word 'n volk se taal gebore op die "bodem van die volkshart en volksgeskiedenis".[34]

Die voorstanders van Afrikaans was "besiel" met 'n "sterk geloof" en 'n "groot liefde" vir Afrikaans.[35] Die emosionele aspekte van die taalproblematiek is swaar oordryf en swaar belaai. Hierdie groep het dikwels uit die laer geskoolde klasse bestaan.

Die leiers verskil
Genl. J.B.M. Hertzog.

In hierdie taaldebat het twee leiers sterk van mekaar verskil. J.B.M. Hertzog was van mening dat Nederlands ook óns kultuurtaal is. Hy het selfs in 1916 gedreig om te bedank as hoofleier van die Nasionale Party as hy gedwing sou word om Afrikaans te gebruik.[36] Teenoor Hertzog het D.F. Malan gestaan. Vir Malan was Nederlands 'n buitelandse taal wat in Nederland hoort en nie in Suid-Afrika nie. Ook wat die Kleurling betref sou die twee here 180 grade van mekaar verskil het. Hertzog wou die Kleurlinge nie van die kieserslyste skrap nie. Sy standpunt was: "die Kleurlinge praat ons taal en hoort by ons".[37] Malan wou die Kleurlinge van die kieserslyste skrap. Malan het gewen.

Intussen kom daar 'n wending. Gustav Preller wat aanvanklik 'n groot kampvegter vir Afrikaans was, sou hom in die 20er jare weer teen die Afrikaanse Taalbeweging keer deur te beweer dat Afrikaans nie (in 1914) in die onderwys ingevoer moes word nie; dat daar nie 'n Afrikaanse woordeboek moes kom nie; dat die Bybel nie in Afrikaans vertaal moes word nie en dat Afrikaans nie amptelike status moes verkry nie.[38]

Die kerk in konflik
Ds. Willem Postma, 'n vurige voorstander van die Bybelvertaling, ook bekend as die satiriese skrywer dr. O'kulis.

Die verbintenis tussen die Nederlandse taal en die Nederduitse Kerke was besonder intiem. Daar is dikwels gepraat van 'de kerktaal' of 'de taal der kerk'. So skryf D.J.P. du Toit in 1904: "De hoeksteen van die Kerk rust op de Hollandsche taal, de kerktaal onzer vaderen".[39] Die Nederlandse Bybel is met groot ontsag en respek bestudeer, en was die taal daarin net so gerespekteer. Die Statebybel was die allerbelangrikste kultuurbron van die Afrikaners. Die Boere was niks anders as verknog aan die 'Boek der Boeke' nie.

Aanvanklik was die kerk sterk gekant teen Afrikaans as kultuurtaal. Gedurende 1885 het die Vrystaatse sinode, en ook die Kaapse sinode in 1886, van die NG Kerk hulle uitgespreek téén 'n Afrikaanse Bybelvertaling, en behoud van die Nederlandse Bybel.[40] Op 24 Augustus 1905 skryf ds. H.S. Bosman in die kerkblad, De Vereniging: "De Kerk zal nooit het Afrikaansch kunnen aannemen".[41]

Predikante het in Nederlands gepreek. Hulle was in Nederland opgelei of aan die Kweekskool op Stellenbosch. Ook Skotse predikante wat deur Brittanje gestuur is om die Afrikaners te verengels, moes 'n deel van hul studie in Nederland voltooi om met die Afrikaners in Nederlands te kon kommunikeer. Die Hollandse kerk in Suid-Afrika was verder die sterkste vesting van die Nederlandse taal, en ook die mees beskermde, want die Kerkorde van De Mist het dit tot sekere mate onafhanklik van die staat gemaak.[42] Van Afrikaans as skryftaal, om van amptelike taal nie eens te praat nie, wou die Afrikaners aanvanklik niks weet nie, en is Afrikaans as 'n 'barbaarsch patios' beskou, want "de Hollandsche Taal is de officieele Taal onzer kerk, en de moedertaal van een groot deel der bevolking".[43]

Die professore van die NG kerk se Kweekskool het 'n sterk bolwerk gevorm vir die behoud van Nederlands as kerktaal. Toe die Zuid Afrikaansche Taalbond toestemming ontvang het in 1904 vanuit Nederland en Vlaandere om die Nederlandse spelling in Suid-Afrika te vereenvoudig (Kollewijn-spelling), het die Kweekskool geweier om die spelreëls te volg. Volgens die professore van die Kweekskool moes Nederland en Vlaandere eers ook self die spelreëls goedkeur vir gebruik in Nederland en Vlaandere, voordat die kerk in Suid-Afrika dit sou volg.

'n Groot voorstander van die vertaling van die Bybel in Afrikaans, ds. Willem Postma, het nog in 1912 gemeen dat daar nog gewag moes word met die vertaling van die Bybel in Afrikaans totdat daar groter eenstemmigheid sou heers oor die taalvorm, omdat "Afrikaans nog in die maak" was.[44]

Tot en met 1919 het onder die Afrikaners talryke Christelijke Jongenlieden Verenigingen en ook Debatsverenigingen bestaan en hulle het almal Nederlands as taal gebruik en is alle notules in Nederlands gehou.[45] Dit was ook die geval in die bedryfslewe en in die politiek. Die notules van die Nationale Partij, later Nasionale Party was aanvanklik slegs in Nederlands gehou.

Die Stellenbosse professore van die Kweekskool het egter in 1919 aanvaar dat Afrikaans erkenning moes geniet, naas Nederlands. In November 1919 het die Kaapse Sinode van die NG Kerk dan 'n mosie aanvaar ten gunste van 'n Afrikaanse Bybelvertaling.[46] Hierdie besluit het ook weer heftige reaksie uitgelok. Baie Afrikaner het prontuit verkondig dat hulle die Afrikaanse Bybel nooit sou aanvaar nie. Maar die Afrikaanse Bybel het in 1933 gekom, die Afrikaanse Psalmboek gedurende 1937, en die Afrikaanse Gesangeboek gedurende 1944.[47]

Die pers
Die buiteblad van die eerste uitgawe van Ons Vaderland op Vrydag 10 September 1915.

Die koerante en tydskrifte in Suid-Afrika was aanvanklik almal Nederlandstalig. Met die koms van Afrikaans as kultuurtaal sou hulle langsamerhand van die toneel af verdwyn (en sommige het oorgeskakel na Afrikaans). Ons Land, De Volksstem, De Vereniging, De Vriend Weekblad, De Unie, De Burger, Het Volksblad, De Huisgenoot, De Zuid-Afrikaan, Cradocksche Afrikaner, De Volksbode, Gereformeerde Maandblad, De Gereformeerde Kerkbode, Ons Vaderland, De Spectator, Jong Zuid-Afrika, De Vriend des Volks, De Goede Hoop, Het Westen, Het Zuid-Afrikaanssche Tijdschrift, Ons Tijdschrift, De Verzamelaar, Het Nederduitsch Zuid-Afrikaansch Tydschrift (NZAT), De Tijd, Hollandsch Zuid-Afrika, De Week, De Express, De Afrikaner, De Natalier, ens. is voorbeelde van Nederlandstalige blaaie voor die koms van Afrikaans as kultuurtaal.

Die toekoms van Afrikaans

Taalondersoekers wys daarop dat taaleilande van kardinale belang is by die voortbestaan van minderheidstale. Die rede waarom minderheidstale in die VSA so lank stand kon hou (tot en met die 20ste eeu) was te danke aan die bestaan van taaleilande. Hoe groter so 'n eiland, hoe groter is die kans om assimilasie teen te werk.[48][49] Duits het lank in die VSA stand kon hou en het eers begin verdwyn toe die taaleilande verdwyn het. Die rede waarom die taaleilande verdwyn het, is omdat dit nie grondwetlik beskerm was nie. Om hierdie grondwetlike beskerming te verwerf, het sommige lande 'n federale staatsvorm ingevoer volgens die kantonstelsel van Switserland, byvoorbeeld: die Federale staatsvorm van Indië, die federale staatsvorm van België en die federale staatsvorm van Kanada. Suid-Afrika ken egter nie 'n federale staatsvorm gebaseer op taal of etnisiteit wat dien as taaleiland nie. Afrikaans bevind hom vandag in dieselfde posisie as die Europese tale wat in taaleilande bestaan het in Amerika, voor die Eerste Wêreldoorlog. Engels het hierdie taaleilande in die VSA opgeruim.

Taalondersoekers wys ook daarom dat indien 'n taal ook in 'n ander land gebruik word, daardie taal se oorlewingskans sterker is. Die taal word getalsterker en die aantal kultuurprodukte (musiek, boeke, koerante, rolprente, TV-programme, ens.) word beduidend meer. Die taalgebruiker word dan kultureel beter gevoed. So hoef 'n Spaanssprekende persoon geen Engels te ken nie, want Spaans is 'n baie groot taal wat in 'n hele aantal lande dien as kultuurtaal. Spaanse kultuurprodukte kan die spreker van Spaans volledig voed op kulturele gebied. Die Fransspekendes van Quebec behou die taalband met Frankryk, ten spyte van groot verskille tussen die spreektale van Quebec en Frankryk. Dieselfde geld vir die taalbande tussen Brasiliaanse en Europese Portugees, Suid-Amerikaanse en Europese Spaans sowel as die Nederlands van Vlaandere, Nederland en Suriname. Tussen 1652 en 1925 was Nederlands 'n integrale deel van die Afrikaners se kultuur. Die Afrikaners van 1880 het selfs nie eens aanvaar dat hulle Afrikaans praat nie.[50] Vandag egter, is Nederlands vir die Afrikaners 'n vreemde taal. Die verbreking van die taalband met Nederlands beteken dat dit nie die behoud van Afrikaans op bogenoemde wyse ondersteun nie.

Op verskillende plekke in die wêreld word die belang van streektale beklemtoon as reaksie op die toenemende globaliseringstendense en die dreigende verlies van kulturele identiteit. Afrikaans bevind homself in 'n gelyksoortige posisie as sommige streektale in Europa.

Verwysings
  1. Frank Hendricks • Charlyn Dyers: Kaaps in Fokus. Stellenbosch: SUNMedia 2016, bl. 49-50
  2. H.J.J.M. van der Merwe: Afrikaans; sy aard en ontwikkeling, 1968, bl 69
  3. K.P. Prinsloo: "Taalbeplanning vir Suid-Afrika", K.P. Prinsloo & M.C.J. van Rensburg (reds.) Afrikaans: Stand, Taak, Toekoms, 1984, bl. 140
  4. E.H. Raidt: Taalvariasie in Negentiende-Eeuse Afrikaans, Tydskrif vir Geestesweteskappe, jaargang 32(4), 1992, bl. 241.
  5. A.de Villiers: Die Hollandse Taalbeweging in Suid-Afrika. Kaapstad: Naspers. 1936, bl. 36.
  6. Alatis, J. E., Hamilton, H.E., & Ai-Hui Tan. (2002). Linguistics, language and the professions: education, journalism, law, medicine, and technology. Washington: University Press. bl. 132
  7. Van Rensburg, Christo (red.): Afrikaans in Afrika. Pretoria: J.L. van Schaik Akademies 1997, bl. 43
  8. G.S. Nienaber & P.J. Nienaber: Die Geskiedenis van die Afrikaanse Beweging, 1941, bl. 82
  9. A. de Villiers: Die Hollandse Taalbeweging in Suid-Afrika, Kaapstad, 1936, bl.179
  10. J.du P. Scholtz: Wording en Ontwikkeling van Afrikaans, Kaapstad, Tafelberg uitgewers, 1980, bl. 18
  11. J.C. Steyn: Trouwe Afrikaners, Aspekte van Afrikanernasionalisme en Suid-Afrikaanse taalpolitiek 1987 bl 210
  12. Raidt (1991), bl. 255
  13. G.S. Nienaber & P.J. Nienaber: Die Opkoms van Afrikaans as Kultuurtaal, 1970, bl. 40
  14. J.C. Steyn: Taalstryd, konsolidasie en rebellie – Langenhoven se eerste jare in die politiek, Acta Academica, jaargang 25 (2&3), 114-136, 1993, bl 120
  15. E.C. Pienaar: Die Triomf van Afrikaans: Historiese oorsig van die wording, ontwikkeling, skriftelike gebruik en geleidelike erkenning van ons taal, 1943, bl. 131, 233, 351 en 365
  16. J.du P. Scholtz: Wording en Ontwikkeling van Afrikaans, Kaapstad, Tafelberg uitgewers, 1980, bl. 18
  17. P.H. Zietsman: Die Taal is Gans die Volk, woelinge en dryfvere in die stryd om die Afrikaner se taal, 1992, Pretoria Unisa, 1992, bl.54.
  18. A. de Villiers: Die Hollandse Taalbeweging in Suid-Afrika, Kaapstad, 1936, bl.175
  19. J.du P. Scholtz: Wording en Ontwikkeling van Afrikaans, Kaapstad, Tafelberg uitgewers, 1980, bl. 18
  20. P. Kapp: Draer van 'n droom. Hemel en see boeke: Hermanus. 2009, bl. 29.
  21. P. Kapp: Draer van 'n droom. Hemel en see boeke: Hermanus. 2009, bl. 25.
  22. A. de Villiers: Die Hollandse Taalbeweging in Suid-Afrika, Kaapstad, 1936, bl.6
  23. P.H. Zietsman: Die Taal is Gans die Volk, woelinge en dryfvere in die stryd om die Afrikaner se taal, Pretoria, Universiteit van Suid-Afrika, 1992, bl.98
  24. E.C. Pienaar: Die Triomf van Afrikaans: Historiese oorsig van die wording, ontwikkeling, skriftelike gebruik en geleidelike erkenning van ons taal. Kaapstad: Nasionale Pers, 1943, bl. 351
  25. H.J.J.M. van der Merwe: Afrikaans; sy aard en ontwikkeling. Pretoria: J.L. van Schaik, 1968, bl. 89
  26. E.C. Pienaar: Die triomf van Afrikaans: Historiese oorsig van die wording, ontwikkeling, skriftelike gebruik en geleidelike erkenning van ons taal. Kaapstad: Nasionale Pers, 1943, bl. 65
  27. P.H. Zietsman: Die Taal is Gans die volk, woelinge en dryfvere in die stryd om die Afrikaanse taal. Pretoria: Unisa, 1992, bl. 59
  28. P.H. Zietsman: Die Taal is Gans die volk, woelinge en dryfvere in die stryd om die Afrikaanse taal. Pretoria: Unisa, 1992, bl. 60
  29. J.W. de Vries, R. Willemyns & P. Burger: Het verhaal van een Taal, Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam: Promotheus, 1994, bl. 131
  30. R. Willemyns: ABN in Zuid-Nederland: een kwestie van taalpolitiek. Ons Erfdeel, jaargang 14(2), 5-17, bl.7
  31. J.J. Smith: België en Suid-Afrika. Ons Moedertaal, deel 1(2),25-27, bl. 27
  32. A. de Villiers: Die Hollandse Taalbeweging in Suid-Afrika. Kaapstad: Nasionale Pers. 1936, bl. 178 en 193
  33. P.H. Zietsman: Die Taal is Gans die volk, woelinge en dryfvere in die stryd om die Afrikaanse taal. Pretoria: Unisa, 1992, bl. 102
  34. P.H. Zietsman: Die Taal is Gans die volk, woelinge en dryfvere in die stryd om die Afrikaanse taal. Pretoria: Unisa, 1992, bl. 102
  35. G.S. Nienaber & P.J. Nienaber: Die Geskiedenis van die Afrikaanse Beweging. Pretoria: J.L. van Schaik, 1941, bl 20
  36. J.C. Steyn: Trouwe Afrikaners, Aspekte van Afrikanernasionalisme en Suid-Afrikaanse taalpolitiek 1875–1938, Kaapstad, Tafelberg-uitgewers, 1987, bl. 73-4
  37. J.C. Steyn: Tuise in eie taal; Die behoud en bestaan van Afrikaans. Kaapstad, Tafelberg-uitgewers, 1980, bl. 449
  38. J.C Steyn: Trouwe Afrikaners, Aspekte van Afrikanernasionalisme en Suid-Afrikaanse taalpolitiek 1875–1938, Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, 1987, bl. 208
  39. P.H. Zietsman: Die Taal is Gans die volk, woelinge en dryfvere in die stryd om die Afrikaner se taal. Pretoria, Unisa, bl. 46.
  40. J. du P. Scholtz: Wording en Ontwikkeling van Afrikaans. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, 1980, bl. 12.
  41. E.C. Pienaar: Die Triomf van Afrikaans: Historiese oorsig van die wording, ontwikkeling, skriftelike gebruik en geleidelike erkenning van ons taal. Kaapstad: Nasionale Pers, 1943, bl. 350.
  42. A. de Villiers: Die Hollandse Taalbeweging in Suid-Afrika. Kaapstad. Nas Pers. 1936, bl. 38
  43. A.de Villiers: Die Hollandse Taalbeweging in Suid-Afrika. Kaapstad. Nas Pers. 1936, bl85.
  44. G.S. Nienaber & P.J. Nienaber: Die Opkoms van Afrikaans as Kultuurtaal. Pta: J.L. van Schaik, 1970, bl. 67.
  45. Bun Booyens: Ek heb geseg! Die verhaal van ons Jongeliede- en debatsverenigings, Kaapstad, 1983.
  46. J. du P. Scholtz: Wording en Ontwikkeling van Afrikaans. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, 1980, bl. 23.
  47. (G.S. Nienaber & P.J. Nienaber: Die Opkoms van Afrikaans as Kultuurtaal. Pta: J.L. van Schaik, 1970, bl. 71.
  48. H. Kloss: "German-American Language Maintenance Efforts" J.A. Fishman (red.), Language Loyalty in the United States. London, Mouton & Co, 1966, bl.207
  49. J.C.Steyn: Tuis in eie taal; Die behoud en bestaan van Afrikaans. Kaapstad, Tafelberg-uitgewers, 1980, bl. 207
  50. A. de Villiers. Die Hollandse Taalbeweging in Suid-Afrika. Kaapstad: Nasionale Pers. 1936. bl. 85.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.