Frikkie Maré

Maré (ook soms Maree gespel) was die sestiende van die sewentien kinders van Paul Maré, en die dertiende by sy vader se tweede vrou, Johanna Magdalena Pretorius, ’n niggie van A.W.J. Pretorius. Paul Maré was van 1804 tot 1814 heemraad van Graaff-Reinet. In dié tyd het by vier verskillende geleenthede as landdros waargeneem.

Omstreeks 1814 het Paul Maré en sy gesin hulle in die distrik Uitenhage gevestig. Sy jongste broer was Dietlof Siegfried Maré, later landdros en volksraadslid in die ZAR. 'n Kleinneef van hulle, Jacob Maré, was Volksraadslid en die man na wie Jacob Maréstraat in Pretoria genoem is. Frikkie Maré het skoolgegaan in Port Elizabeth voor hy die Kaapkolonie in 1838 saam met sy ouers en nog familielede verlaat het, enkele maande voor die trek van Andries Pretorius. Naby die teenswoordige Bethlehem het Maré se vader verongeluk. Op 25 Oktober 1838 het hul trek aan die Klein-Tugela by Gert Maritz s’n aangesluit.

Die gesin het hulle op Pietermaritzburg gevestig. Maré het in Mei 1842 aan die slag by Kongella teen die Britse troepe deelgeneem. In 1845 is hy met Johanna Helena Josina van Niekerk getroud. Tien kinders uit dié huwelik is in Maré se boedelstukke genoem, maar bes moontlik was daar nog een of twee kinders wat kleintyd oorlede is.

Dis nie meer bekend wanneer Maré na Transvaal verhuis het nie, maar hy was teen 1859 in Pretoria. Op 19 Julie 1861 het hy J.J.P. (Joggem Twee-duim) Prinsloo as landdros van Pretoria opgevolg as die derde bekleër van dié amp in die nuwe dorp (toe pas ses jaar oud). Hy het op 3 November 1863 eervolle ontslag ontvang en is ’n jaar later tot lid van die skoolkommissie van Pretoria benoem. Op 7 Augustus 1864 is hy as ouderling van die Hervormde kerk Pretoria bevestig, maar moes reeds in die volgende jaar bedank toe hy op 20 Junie 1865 as waarnemende landdros van Wakkerstroom benoem is. ’n Jaar later, op 10 Julie 1866, het hy landdros van Heidelberg geword en saam met sy gesin daarheen verhuis. Hier het hom beywer vir die bevordering van die onderwys en is die eerste skoolkommissie in 1868 onder sy leiding saamgestel. Tot sy dood was hy lid van dié kommissie en soms voorsitter daarvan. Hy het veral belanggestel in die onderrig van die Nederlands.

As lidmaat van die NH Kerk het hy in 1868 in die kommissie gedien wat verantwoordelik was vir die bou van ’n pastorie vir ds. N.J. van Warmelo op Heidelberg.

Ná die anneksasie van die ZAR in 1877 het Maré geweier om die eed van getrouheid aan die Britse regering af te lê en bedank in Maart 1878 as landdros. C.F.A. Uckermann is toe in sy plek aangestel. Maar in April 1882 is hy weer in dié amp benoem, het hy sy loopbaan voortgesit as ’n bekwame amptenaar en sy vele administratiewe verpligtinge nougeset nagekom. Hy sou tot sy dood landdros bly. Die eerste paar wat hy op Heidelberg getrou het, was Willem Adriaan Smit en Jacomina Hendrina Viljoen op 20 Oktober 1866.

Hy wou nie met die kerkvereniging tussen die NH en NG Kerk in 1885 saamgaan nie en het daarna ’n belangrike rol in die herorganisasie van die gemeente van die NH kerk op Heidelberg gespeel. Die dorpe Vereeniging, Nigel en Elandsfontein en die nuwe goudvelde aan die Witwatersrand het mettertyd onder hom as landdros van Heidelberg geressorteer. Maar reeds in 1886, sy stigtingsjaar, het Johannesburg reeds sy eie landdros gekry. Maré was in sy dienstyd ook verantwoordelik vir die insameling van belastings; eers ná sy dood in 1895 is ’n siviele kommissaris spesiaal vir dié doel op Heidelberg aangestel.

Kort voor sy dood het hy sy lewensherinneringe begin neerskryf, wat hy blykbaar nie voltooi het nie. Hy is oorlede na ’n kort siekte en in die Ou Begraafplaas in die Kloof op Heidelberg begrawe. Maréstraat op die dorp is na hom genoem.

• (af) Krüger, prof. D.W. en Beyers, C.J. (hoofred.) Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Deel III. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, 1977.
• (af) Engelbrecht, prof. dr. S.P. 1935. Gedenkboek van die Nederduitsch Hervormde Gemeente Heidelberg 1865–1935. Heidelberg: Kerkraad van Heidelberg.