Frans Lion Cachet

Frans Lion Cachet is op 28 Januarie 1835 in Amsterdam gebore as een van vyf kinders. Sy pa is Salomon Lion Cachet en sy ma die ortodokse Jodin Rachel Hamburger. Sy jonger broer is die bekende Jan Lion Cachet, skrywer van Sewe duiwels en wat hulle gedoen het[1] en Gereformeerde predikant van Rustenburg 1868–1869, Burgersdorp 1869–1875, Philipstown 1875–1883 en Steynsburg 1883–1894, en daarna professor aan die Teologiese Skool op Burgersdorp van 1894 tot 1904 en eindelik tot sy aftrede in 1911 op Potchefstroom nadat dié instelling daarheen oorgeplaas is. In 1849 gaan die hele familie onder die invloed van die Hollandse digter Isaac da Costa na die Christendom oor. Hy word dan op 30 September 1849 in die Noorder-Kerk te Amsterdam gedoop en opgeneem as lidmaat van die Hervormde Gemeente van Amsterdam.[2]

Aan die Skotse Seminarium in Amsterdam studeer hy in die teologie om opgelei te word vir die buitelandse sending in diens van die Vrye Kerk van Skotland. Hy bring ook tyd deur in Ermelo by die filantroop en sendingvriend ds. H.W. Witteveen. Op 25 Maart 1858 behaal hy sy diploma aan die Skotse Seminarium. Hierna vertrek hy op 6 April 1858 na Suid-Afrika met die bedoeling om sendingwerk onder die heidene te doen. By sy aankoms in Kaapstad doen hy aansoek by ds. Abraham Faure om gelegitimeer te word as predikant van die Nederduitse Gereformeerde Kerk. Die versoek word geweier omdat hy slegs ’n sendelingsdiploma gehad het. Op 28 September 1858 trou hy in Wynberg, Kaapstad, met Yda Johanna Jacoba van Reenen, oorspronklik van Claremont. Die egpaar het twee kinders, maar die oudste is ’n paar weke ná geboorte oorlede.

Vir ’n ruk arbei hy in die St. Stephen's-kerk in Kaapstad onder die Bruin mense en in die Ebenezer-gemeente onder die Moslems. Met die hulp van die swart sendeling Tyo Soga word hy, ná ’n voorafgaande eksamen, in hul gebied op Alice aan die Oosgrens op 26 Oktober 1860 deur die Skotse Kerk georden. Hoewel Cachet hierna steeds in Kaapstad werksaam is, nooi ds. Piet Huet van Pietermaritzburg hom om in 1861 as waarnemende predikant van die NG gemeente Ladysmith in Natal op te tree. Tydens die Sinode van November 1862 word hy, nadat ’n colloqium doctum met hom gehou is, as predikant in die NG Kerk gelegitimeer. In Mei 1863 word hy bevestig as predikant van Ladysmith en ook as konsulent van die gemeentes Harrismith in die Vrystaat en Utrecht in Transvaal. Sy belangstelling in die sending lei daartoe dat hy belangrike aanvoorwerk in Natal verrig op hierdie gebied.[3]

Ná sy vertrek van Ladysmith word hy op 27 Mei 1865 leraar op Utrecht. In hierdie tyd is die verwarring op kerklike en staatkundige gebied in hierdie geweste groot. Utrecht was ’n nedersetting buite die grense van Natal, maar ook buite die grense van die Transvaalse Republiek. Dit het in 1854 ontstaan, waarna dit in 1858 in die Republiek Lydenburg opgeneem is en in 1860 op sy beurt in die groter Zuid-Afrikaansche Republiek. Na ’n hofsaak beslis die Kaapse Hooggeregshof dat niemand buite die Kaapkolonie woonagtig aan die Sinode van die NG Kerk van die Kaap mag behoort nie, wat meebring dat reeds bestaande lede van die NG Kerk hulle eers in afsonderlike gemeentes moes konstitueer. Nadat Utrecht en Lydenburg deur hierdie uitspraak losgemaak is van die Kaapse Kerk, het hulle onder die Ring van Natal geressorteer. Cachet maak van die verwarring op kerklike gebied gebruik deur vervolgens op sterkte van Lydenburg en Utrecht die Nederduits Gereformeerde Kerk van Transvaal in 1866 te stig. Hierdie NG kerk is onafhanklik van die Staatskerk van die geografiese gebied waarin hierdie gemeentes geleë is, naamlik die Hervormde Kerk en dit in ’n tyd toe kerk en staat in die Transvaal feitlik een was. Cachet is instrumenteel in die stigting van verdere NG gemeentes in die Transvaal, onder andere in Potchefstroom. Sy brosjure wat in 1866 verskyn, getitel Aan de leden der Ned. Geref. Kerk in de Zuid-Afrikaansche Republiek is ’n kwalik bedekte aanval op die Hervormde Kerk, waarteen ds. Van der Hoff van die Hervormde Kerk hom verweer.[1] Hierna kan daar geen sprake wees van toenadering tussen die twee kerkliggame nie.

In 1873 keer Cachet na Nederland terug, waar hy vir ’n jaar lank reisende predikant van die Confessionele Vereniging en van 1874 tot 1875 predikant is van die Nederduits Hervormde Kerk te Nieuw-Loosdrecht. Hy keer egter in 1876 terug na die Kaap en word op 5 Augustus 1876 deur ds. P.J.G. de Vos bevestig as predikant op Villiersdorp. In hierdie tyd skryf hy baie, onder andere in publikasies soos Het Zuid-Afrikaansch Tijdschrift en Die Stem van Israel. Na die anneksasie van Transvaal in 1877 deur Engeland, spandeer hy agt maande in die Transvaal om die Boere daar met raad te bedien en hulle te bemoedig in die verset teen Engeland. Hy besluit in 1880 egter om weer terug te keer na Nederland, hierdie keer vir goed. Op 5 Maart 1880 verlaat hy Villiersdorp. Met sy aankoms in Nederland is hy vanaf 1880 tot 1883 predikant te Valkenburg en vanaf 1883 tot 1887 predikant van die Hervormde Kerk in Rotterdam. In 1887 sluit hy hom aan by De Doleantie, ’n beweging wat aansluiting soek en kry by die Gereformeerde Kerk en in hierdie denominasie is hy predikant in Rotterdam tot met sy dood. In 1890 onderneem hy as deputaat van die Sinode ’n reis na Java in die Ooste in belang van die Sending en publiseer ’n boek oor hierdie reis. Met die terugreis doen hy ook Egipte en Palestina aan. Hy is op 27 November 1899 op Bergen-op-Zoom in Nederland oorlede.[3]

In 1875 verskyn Vyftien jaren in Zuid-Afrika, wat ’n versameling van briewe aan ’n vriend is en ’n relaas is van sy verblyf in Suid-Afrika. Hierdie publikasie werp veral baie lig op die geskiedenis van die NG Kerk in Natal en Transvaal. Hierop volg Twee Jaren in Holland. Hy is veral bekend vir sy De worstelstrijd der Transvalers aan het Volk van Nederland verhaald, wat die geskiedenis van die Zuid-Afrikaansche Republiek dikwels soos ’n roman vertel.[4] Sy boek Een jaar op reis in dienst der Zending het as tema die reis wat hy in 1891 na die Ooste onderneem het. ’n Bundel van sy Afrikaansche preken word in 1874 gepubliseer. Hy skryf ook ’n biografie oor sy vriend Tyo Soga, Tyo Soga De eerste kafferzendeling, ’n verwerking van Chalmers se Tyo Soga: A page of South African Mission Work. Ander geskrifte van hom sluit in sy referaat Welke plaats behoort de Christelijke zending onder de Heidenen te beslaan in de innige liefde en practische werkzaamheid der koloniale kerk wat as byvoegsel verskyn by Elpis se bundeling van die voordragte wat gehou is by die Christelike Konferensie wat op 16 en 17 Januarie 1861 in Kaapstad gehou is. Aan de leden der Nederduitsch Gereformeerde kerk in de gemeente Ladismidt is ’n omsendbrief wat uit 1864 dateer.

• 1874 Afrikaansche preken
• 1875 Vyftien jaren in Zuid-Afrika
• 1877 Twee jare in Holland
• 1882 De worstelstrijd der Transvalers
• 1888 Tyo Soga: De eerste kafferzendeling
• 1892 Een jaar op reis in dienst der zending