Finland

Die steengrafterrein Sammallahdenmäki uit die Bronstydperk is 'n Unesco-wêrelderfenisgebied

'n Antieke Finse man se klere volgens die vondse by die Tuukkala-begraafplaas in Mikkeli, interpretasie van 1889. Die begraafplaas dateer van die laat 13de eeu tot die vroeë 15de eeu.

'n Beerkophammer uit die Steentydperk, gevind in Paltamo, Kainuu.[16][17]

Die vroegste bekende en deur vondste bevestigde nedersetting op die gebied van die huidige Finland dateer aan die einde van die laaste Ystydperk sowat 8500 v.C. Die vroegste inwoners van Finland se oorsprong en taal is onbekend. Deur die volgende duisende jare se migrasie is nuwe kulture ingevoer en ten minste teen 5000 v.C. het die inwoners van Finland veral vroeë Fins-Oegriese tale gepraat. Teen 3200 v.C. het emigrante van die Baltiese gebied, wat 'n vroeë Indo-Europese taal gepraat het, na Finland inbeweeg, geleidelik met die inheemse bevolking vermeng en na hulle taal oorgeskakel. Die emigrante se taalinvloed was verantwoordelik vir die verskil tussen die Oer-Finse taal langs die kus en Samies in die binneland.

Die Finstalige bevolking se wortels is tot op hede onseker en is onderworpe aan herhaaldelike kontroverses. Volgens tradisionele menings word die gebied oos van die Oeralgebergte of die gebied rondom die Wolgakronkel as die Finne se oorspronklike tuisland beskou. In die nuwer navorsing oorheers die mening, dat die Finne se voorsate duisende jare gelede in party golwe uit verskeie rigtings migreer het, 'n Jagter-landboukultuur gevestig en die as versamelaars lewende Sami na noorde verdring of met hulle vermeng het.

Finland se bevolking in die Steentydperk was Jagter-versamelaars. Die suidweste is gekenmerk deur die Suomusjärvi-kultuur, wat tussen omtrent 5000 en 4200 v.C. deur die Kamkeramiekkultuur vervang is. Teen sowat 3200 v.C. word uitlopers van die Toubekerkultuur langs die suidwestelike kus vermoed, wat teen sowat 2300 v.C. in die Kiukainen-steengrafkultuur oorgaan.

Met die Bronstydperk rondom 1700 v.C. het, vanaf die kusgebiede, landbou en veeteelt gepaard gegaan. Van 100 v.C. af het die handel met Sentraal-Europa gegroei. Die Romeinse geskiedskrywer Tacitus maak melding van die Fenni, 'n volk in die noorde van Finland waarmee hy waarskynlik die Sami (Lappe) bedoel. Tydens die Volksverhuising was die Finse kusgebiede danksy handel langs die Oossee welvarend, wat tydens die Wikingstydperk van die 8ste eeu aanhou groei het. Teen die draai van die millennium het deur handelskontakte met die ooste die betrekkinge van Oos-Finland met Nowgorod gegroei. Met die handelskontakte het die Finse bevolking in kontak gekom met die Christendom, in die weste met die Rooms-Katolieke, in die ooste met die Oosters-Ortodokse Kerk.

Die eilandvesting Suomenlinna langs Helsinki se kus is in 1747 ingewy om Finland se verdediging ná die Russies-Sweedse Oorlog te bewerkstellig

Kaart van Finland uit 1662. As Finland is die Aartsbisdom Turku beskou. Die gebiede van die huidige Noord-Finland het aan die Aartsbisdom Uppsala behoort en is nie as Finland beskou nie.

Die Sweedse Ryk volgens die Verdrag van Roskilde in 1658.
Donkergroen: Die eintlike Swede soos verteenwoordig in die Riksdag van die Boedels. Ander groenskakerings: Sweedse heerskappy en besittings

Die skakeling van Wes-Finland met Swede het geleidelik gebeur. Die opkomende magte Swede en Nowgorod het om politieke, ekonomiese en godsdienstige redes om die Finne se gebied gewedywer. Albei lande het van die 12de eeu af verskeie meer of minder militêre Kruistogte na dié gebied onderneem. Die grens tussen albei magte en daarmee Finland se oostelike grens is in 1323 met die Verdrag van Nöteborg vir die eerste keer bepaal.

Die kerk se aktiwiteite, die migrasiebewegings van Sweedse setlaars asook die rykswette en owerhede het daartoe bygedra dat die nuwe gebiede as Österland een van die vier vaste landsdele van Swede geword het. Van 1362 af het Österland die reg gehad om aan die Sweedse koningsverkiesing deel te neem. Finland se kerstening is met die stigting van die Domkapitel Turku in 1276 amptelik afgesluit, die ou Finse mitologie het egter nog oor eeue heen langs die Christendom bly bestaan.

Tydens die Middeleeue het in Finland 'n samelewing met stande volgens die Europese manier, 'n stedelike wese en 'n Rooms-Katolieke kerkorganisasie ontstaan. Van die einde van die 14de tot sy ontbinding aan die begin van die 16de eeu was Finland as deel van Swede ook 'n deel van die Kalmarunie. Tydens die heerskappy van Gustaaf I Wasa van 1523 tot 1560 het Swede in 'n sterk sentrale staat ontwikkel, wat die grondslag vir die ryk se status as 'n groot mag in die 17de eeu gevorm het. Ook onder Gustaaf Wasa is gedurende die Protestantse Hervorming die Katolisisme met die Lutheranisme vervang.

As 'n groot mag het Swede daarin geslaag om sy grondgebied in oorloë teen Denemarke, Pole en Rusland rondom die Oossee uit te brei. Finland, wat in dié tydperk oorlogsdade gespaar gebly het, is nouer by die ryksadministrasie geïntegreer. Onder die goewerneur-generaal Per Brahe is verskeie stede gestig, in Turku die akademie en 'n hof ingerig en 'n posdiens van stapel gestuur.

Gedurende die 18de eeu het Swede se mag gekrimp, veral tydens die Groot Nordiese Oorlog (1700–1721), toe Finland beset is (Groter woede, 1714–1721). Ná die ondertekening van die Vrede van Nystad is die besetting van Finland beëindig, maar ook Swede se status as 'n groot mag. Tydens 'n verdere Russies-Sweedse oorlog (1741–1743) is Finland weer beset (Kleiner woede), en in die daaropvolgende vrede is die Russiese westelike grens na die Kymijoki-rivier verskuif.

Tydens die landdag van Porvoo het die Finse stande in 1809 trou aan die Russiese keiser gesweer. Die keiser het op sy beurt die handhawing van die bestaande regs- en sosiale stelsel verseker

Edvard Isto, Die Aanval, 1899. Die Russiese arend val die Finse Maagd aan en probeer haar Wetboek steel

Tydens die Vierde Napoleontiese Oorlog het Rusland onder Aleksander I met Frankryk teen Groot-Brittanje en sy bondgenoot Swede geallieer. In 1808 het Rusland Swede aangeval en daarmee die Finse Oorlog begin, waarna Swede in die Verdrag van Fredrikshamn in 1809 talle gebiede aan Rusland moes afstaan. Onder die gebiede was naas die huidige Suid-Finland, wat destyds as Kern-Finland beskou is, ook die Åland-eilande, asook dele van Lapland en Västerbotten. Uit dié en die reeds in 1721 en 1743 verowerde gebiede is die Groothertogdom Finland gevorm, wat deel van die Russiese Ryk gevorm, maar 'n groot mate aan politieke outonomie geniet het. Veral die ou Sweedse wette en die destydse grondwet het van krag gebly. Ook die Gregoriaanse kalender, wat in 1753 in Swede ingevoer is, het in Finland in gebruik gebly.[18] In 1812 is Helsinki as hoofstad geproklameer, voorheen was dit Turku.

Die eerste helfte van die 19de eeu is gekenmerk deur 'n sekere politieke stillstand. Ná die landdag van Porvoo in 1809, waarmee die Groothertogdom Finland gestig is, is die landdag as verteenwoordiger van die stande tot in 1863 nie meer deur die tsaar byeengeroep nie, die politiek het op administrasie gefokus terwyl die regsituasie onveranderd gebly het. In die tydperk het ook 'n Finse nasionale bewussyn ontwikkel en daar was tientalle pogings ter versterking van die Finse identiteit, maar aanvanklik was dit nie teen die tsaar se heerskap gerig nie.

In die tweede helfte van die 19de eeu het die Finse politiek aan die gang gekom, veral danksy meer vryhede onder tsaar Aleksander II. Die verwydering van ou ekonomiese beperkings het die ekonomie aangewakker. Van die 1860's af het die industrialisasie versnel, aangehits deur die houtbedryf en die stigting van talle saagmeulens. Die vereiste wetgewende aktiwiteite is deur die van 1863 af gereelde byeenroeping van die landdag vergemaklik.

Die versterkte Finse nasionale bewussyn is van die einde van die 19de eeu af deur Russiese pogings van sentralisasie van die Ryk en die russifisering van die ryksgebiede teengestaan. Die sogenoemde Februariemanifest van tsaar Nikolaas II van 1899 het Finland se outonomie aansienlik beperk. Dit het tot 'n taai politieke konflik gelei, wat in die sluipmoord op die generaal-goewerneur Nikolaj Bobrikof in 1904 en, gepaardgaande met die Russiese Rewolusie van 1905, in 'n volskaalse algemene staking in herfs 1905 geëskaleer het. In gevolge die algemene staking het Nikolaas die herinstelling van die outonomie en die stigting van 'n niestande volksvergadering belowe.

In 1905 het tsaar Nikolaas II die Finse senaat opdrag gegee om 'n nuwe wet oor die algemene mansstemreg uit te vaardig. Vanweë die protes op die strate en die Sosiaaldemokrate se houding het die aangewese komitee ook die vrouestemreg in sy wetsontwerp opgeneem. Op 20 Julie 1906 het Nikolaas II die wet goedgekeur.[19] Daarmee het Finland die eerste Europese land geword om aktiewe vrouestemreg op nasionale vlak in te voer, en wêreldwyd ná Nieu-Seeland en Australië die derde land.[20] Wat die passiewe stemreg betref is Finland se leidende posisie selfs duideliker: Vir die eerste keer wêreldwyd is vroue tot die parlement verkies. In 1907 het al die Finne van 24 jaar en ouer gelyke stemreg vir die nuutgestigte parlement geniet. Die politieke en sosiale konflikte, wat tydens die algemene staking na vore getree het, kon egter nie opgelos word nie. In 1909 is die pogings van russifisering hervat. Met die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog, waaraan Finse soldate, met uitsondering van enkele vrywilligers, nie deelgeneem het nie, het die politieke lewe vir 'n rukkie tot stilstand gekom.

Die Finse militêre leier en staatsman Carl Gustaf Emil Mannerheim lei as hoofbeampte die Wit Oorwinningsparade aan die einde van die Finse Burgeroorlog in Helsinki, 1918

Grondgebied wat Finland ná die Tweede Wêreldoorlog aan die Sowjetunie moes afstaan. Die Porkkala-land is in 1956 aan Finland teruggegee.

Ná die Februarie-rewolusie in Rusland, die afsetting van die tsaar en die gepaardgaande einde van die personele unie het die strewe na onafhanklikheid aansienlik gegroei. Nadat ná die Oktober-rewolusie die nuwe Russiese regering aan Rusland se volke die reg op sesessie ingestaan het, het die Finse parlement op 6 Desember 1917 Finland se onafhanklikheid verklaar. Dit is op 31 Desember 1917 deur die Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek en daarna deur talle ander lande erken. Die losmaakproses van Rusland is deur groot interne konflikte begelei, wat op 27 Januarie 1918 tot 'n sosialistiese staatsgreeppoging gelei het. In die driemaandse Finse Burgeroorlog het die burgerlike "Wit Wag" geseëvier.

In 1919 het Finland 'n republikeinse grondwet goedgekeur. In 1920 is met die Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek die Vrede van Dorpat onderteken, waarvolgens Finland in die grense van die ou Groothertogdom herstel is, maar bykomend met die Petsamo-streek en sy ysvrye toegang tot die Noorse See. Wat Swede betref het 'n konflik ontstaan rakende die strategies belangrike Ålandeilande. In 1921 het die Volkebond ten gunste van Finland beslis onder voorwaarde dat die eilande 'n aansienlike outonomie geniet.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Winteroorlog.

Die Molotof-Ribbentrop-verdrag, wat in 1939 onderteken is, het Finland aan die Sowjetse belangesfeer toegewys. In herfs 1939 het die Sowjetunie Finland met gebiedsaansprake in die Kareliese landengte gekonfronteer en beweerde ononderhandelbare veiligheidskwessies vir Leningrad aangevoer. Finland het dié aansprake verwerp, waarvolgens die Rooi Leër op 30 November 1939 die buurland aangeval het met die vermeende doel om die hele Finse grondgebied te beset. Dié militêre aanval (Winteroorlog) is aanvanklik gestuit deur die numeries en materieel minder toegeruste Finse gewapende magte. Eers ná 'n beslissende Sowjetse offensief in Februarie 1940 het die Sowjetse soldate die Finse posisies oorwin. Op 13 Maart 1940 is die Vrede van Moskou gesluit, waarvolgens Finland sy onafhanklikheid bewaar het, maar groot dele van Karelië moes afstaan, waaronder die destyds tweede grootste stad van die land Wyborg. Die Finne het sowat 70 000 mense verloor; die Sowjetse verliese is tot op hede onbekend.

Finse troepe hys in April 1945 'n vlag op die steenhoop aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog in Finland

Toe Nazi-Duitsland op 22 Junie 1941 die nieaanvalsverdrag gebreek en die Sowjetunie aangeval het, het Finland in samewerking met Nazi-Duitsland die oorlog toegetree, wat in Finland Voortsettingsoorlog genoem word. Die Finse gewapende magte kon nie net die verlore gebiede herwin nie, maar ook groot dele van die Sowjetse Oos-Karelië beset. Met dié suksesse het dit haalbaar gelyk om die deur baie Finne as volksgenote beskoude Oosseefinstalige volksgroepe van die gebied in 'n Groot-Finland te verenig. In 1944 moes Finland egter na suksesse deur die Rooi Leër uit hierdie gebiede onttrek en het weereens die bedreiging van Sowjetse besetting in die gesig gestaar. Op 19 September 1944 het hulle in Moskou 'n aparte vredesverdrag onderteken wat die Voortsettingsoorlog beëindig het. Die verlies aan grondgebied uit die Winteroorlog is bevestig, boonop moes die Petsamo-gebied afgestaan word.

In die aparte vredesverdrag het Finland ingestem om die Duitse troepe uit die land te verdryf, waarvolgens die Fins-Duitse Laplandoorlog gevolg het, waartydens die onttrekkende Duitse soldate groot dele van Lapland heeltemal verwoes het. Op 27 April 1945 het die oorlog met die onttrekking van die laaste Duitse soldate uit Kilpisjärvi geëindig. Die toestand van oorlog met die Geallieerdes is uiteindelik beëindig deur die Paryse Vredesverdrag van 1947.

Die Finlandia Hall, ontwerp deur Alvar Aalto, waar die president Urho Kekkonen in 1975 die Konferensie oor Veiligheid en Samewerking in Europa (KVSE) gehuisves het

Urho Kekkonen was Finland se langsdienende president van 1956 tot 1982

Die eerste minister Sanna Marin en destydse president Sauli Niinistö op die perskonferensie waartydens Finland se voorneme om op 15 Mei 2022 by NAVO vir lidmaatskap aansoek te doen aangekondig is

Gedurende die naoorlogse tydperk en veral tydens die Koue Oorlog het Finland 'n besondere posisie in die spanningsveld tussen die blokke ingeneem. Die land het in die oorlog sy onafhanklikheid en die vryemarkekonomiestelsel bewaar, maar die Sowjetunie het 'n groot invloed op die Finse politiek uitgeoefen. Enersyds het Finland 'n streng neutraliteitsbeleid gevoer, andersyds het hulle, veral onder president Juho Kusti Paasikivi 'n versoeningsbeleid met die Sowjetunie nagestreef. In 1948 is met die Sowjetunie 'n vriendskaps- en samewerkingsooreenkoms onderteken, wat tot die einde van die Sowjetunie van krag gebly het nadat dit verskeie kere verleng is. Konflikte met die oostelike buurland is deur intensiewe, veral nieamptelike kontakte van die Finse politiek met Moskou voorkom. Hierdie beleid, wat verskeie kere die indruk van afwagtende gehoorsaamheid geskep het, is veral deur Wes-Duitse politici van CDU/CSU pejoratief "Finlandisasie" genoem.

Die invloedrykste politikus in die naoorlogse Finland was Urho Kekkonen, wat van 1956 tot 1982 as president van Finland gedien het. Hy het vir 'n outokratiese leierskapstyl op die president se destyds uitgebreide grondwetlike mag staat gemaak en die betrekkinge met die Sowjetunie as sy privaat aangeleentheid beskou. In 1973 het hy sy ampstermyn deur 'n parlementêre uitsonderingswet laat verleng, hoewel daar min twyfel was dat hy in die algemene verkiesings herkies sou word. Derhalwe is Kekkonen se ampstermyn algemeen deur 'n tekort aan demokrasie gekenmerk. Die president kon in die tydperk egter deurgaans staat maak op die meerderheid kiesers se ondersteuning. Een van sy grootste suksesse was glo die KVSE-konferensie in Helsinki in 1975, wat, benewens sy invloed op die proses van verstaan in Europa ook Finland se status as 'n neutrale land onderstreep het.

Die Ontbinding van die Sowjetunie het Finland, wie se ekonomie grootliks op oosterse handel staatgemaak het, aan die begin van die 1990's in 'n erge ekonomiese krisis gedompel. Terselfdertyd het die land groter ruimte in sy buitelandse beleid verkry. In 1992 het Finland oor sy aansluiting by die Europese Gemeenskap begin onderhandel, en het in 1995 'n volle lid van die huidige Europese Unie geword. Op 1 Januarie 2002 was Finland een van twaalf lande wat die euro as geldeenheid ingevoer het; dit het die Finse mark vervang.

Deur die toenemende Globalisering het in die 2000's Finland se afhanklikheid van die wêreldmark gegroei. Die Groot Depressie 2009/10 het Finland redelik erg getref; in 2009 het die bruto binnelandse produk met 8,3% gekrimp. Ondanks die daaropvolgende jare se ekonomiese herstel was die BBP in 2016 (aangepas vir inflasie) steeds minder as dié in 2008.[21]

Die Russiese inval in Oekraïne sedert 2022 is ook in Finland as 'n keerpunt beskou.[22] In meningspeilings ná die begin van die Russiese inval in Oekraïne het 'n groot meerderheid Finne 'n aansluiting by NAVO ondersteun.[23][24][25] Op 12 Mei 2022 het beide die eerste minister Sanna Marin en die destydse president Sauli Niinistö in 'n gesamentlike verklaring vir Finland se toetreding tot NAVO "sonder versuim" gepleit;[26] ná 'n aankondiging op 15 Mei[27] het Finland en Swede op 18 Mei gesamentlik aansoek gedoen vir NAVO-lidmaatskap.[28] Op 5 Julie 2022 het al 30 die NAVO-ambassadeurs die toetreeprotokolle onderteken en tot 31 Maart 2023 het al die NAVO-lidlande se parlemente die protokolle goedgekeur. Op 4 April 2023 het Finland 'n NAVO-lidland geword.[29] Ná Swede se toetreding op 7 Maart 2024 is al die Skandinawiese lande vir die eerste keer sedert die ontbinding van die Kalmarunie in 1523 weer lede van een (en dieselfde) militêre alliansie.[30][31]

Die Fins-vervaardigde plesierboot MS Sea Diamond in Rhodos-hawe, Griekeland. Die skip is oorspronklik as MS Birka Princess vir die Ålandse redery Birka Line gebou en het in 2007 naby 'n Griekse eiland vergaan

Die huidige hoofkwartier van Nokia in Espoo naby Helsinki

Na die ekonomiese ontwikkeling van Finland in die 20ste eeu word dikwels as 'n "ekonomiese wonder" verwys.[34] Alhoewel die industrialisering reeds in die 19de eeu begin het (katoenspinnerye, papiermeule en ysterverwerking was in hierdie periode die belangrikste nywerhede wat veral in Tampere, die "Finse Manchester", gekonsentreer was), het Finland tot in die 20ste eeu een van die armste lande in Europa met 'n oorwegend agrariese bevolking gebly. Nog omstreeks 1950 het drie derdes van die Finne in landelike gebiede gewoon, terwyl die nywerheidsektor slegs sowat 'n kwart van alle werkgeleenthede verteenwoordig het en die maandelikse inkomste van werkers laer as die gemiddeld in Europa was.

Dit was juis die reparasies, wat Finland ná die Tweede Wêreldoorlog aan die Sowjetunie moes betaal, wat die aanleiding vir die eerste Finse ekonomiese wonder gegee het. Die land was destyds genoodsaak om sy nywerhede op 'n grootskaalse manier uit te brei en te herstruktureer om aan Moskou se eise te kan voldoen. Binne 'n relatief kort tydperk het die land sy nywerheidsektor gediversifiseer en sy afhanklikheid van die enigste beduidende uitvoerproduk – hout – aansienlik verminder. Die Finse bruto geografiese produk (BGP) het in die periode tussen 1950 en 1974 met gemiddeld vyf persent gegroei. In die 1980's het die tempo van groei selfs versnel tot jaarliks ses persent.

Binne twee dekades het Finland danksy sy groot uitvoere na die destydse Sowjetunie en die Europese Ekonomiese Gemeenskap van 'n landbouekonomie tot een van die mees gevorderde nywerheidslande in Europa ontwikkel. Een van Finland se belangrikste maatskappye, Nokia, is eksemplaries van die omvattende herstrukturering wat in die Finse ekonomie geïmplementeer is. Nokia is genoem na 'n klein dorpie naby Tampere waar die maatskappy oorspronklik sy hoofkwartier gehad het. Aanvanklik was Nokia niks meer as 'n gewone klein sakeonderneming wat byna honderd jaar lank in die tradisionele hout- en papierbedryf gewortel was nie. Eers danksy die samesmelting met 'n rubberfabriek in 1965 het Nokia sy produkportfolio begin uitbrei. In die volgende jare het Nokia 'n aantal bekende ondernemings uit die elektroniese bedryf – waaronder vervaardigers van kabels en televisietoestelle soos Salora en Luxor en die IT-afdeling van die Sweedse maatskappy Ericsson – oorgeneem en steeds meer kennis op hierdie gebied versamel. Papier en rubberskoene is steeds deur Nokia vervaardig, tog het die maatskappy ook begin om televisietoestelle, selfone en skyfies te ontwikkel en uiteindelik tot een van die beduidendste internasionale ondernemings in die elektroniese en inligtingstegnologiebedryf gegroei. Tussen 1998 en 2011 was dit selfs die wêreldmarkleier in die selfoonbedryf.[35]

Ander beduidende Finse maatskappye is die petrochemiese reus Neste Oy wat in 1948 gestig is en vandag as een van die leidende ontwikkelaars en vervaardigers van skoon brandstowwe bekend staan en 'n netwerk van moderne vulstasies in die Baltiese lande, Pole en Rusland opgebou het; Kone Oy, die derde grootste vervaardiger van hysbakke ter wêreld waarmee onder meer wolkekrabbers in Manhattan, Singapoer en Hongkong toegerus is; Valmet, een van die beduidendste papiervervaardigers ter wêreld wat in 1999 met Rauma tot die nuwe maatskappy Metso saamgesmelt het; en Vaisala, wat meetinstrumente vir weerkundige doeleindes asook die meting van radioaktiwiteit en osoonkonsentrasies vervaardig. Sedert die eerste ysbrekers in die 19de eeu in die hawestad Turku ontwikkel is, het ook skeepsbou tot een van die sleutelbedrywe van die Finse ekonomie gegroei. Meer as die helfte van alle ysbrekers wat wêreldwyd van stapel loop word in Finland ontwerp. Daarnaas word ook luukse plesierbote, spesiale skepe vir siviele en militêre doeleindes, jagte en diesel-enjins in Finland vervaardig.

Houtoes in Pirkanmaa

Die landbousektor was nog tot in die 1950's die belangrikste bron van inkomste vir die ekonomies aktiewe bevolking. As gevolg van landhervormings was die gemiddelde oppervlakte van plase relatief klein, tog het die verkoop van bosgebiede en werkgeleenthede in die bosbou 'n bykomende inkomste aan Finse boere verskaf.[36] Die landbousektor speel nog steeds 'n beduidende rol in die Finse ekonomie en samelewing – saam met verwante nywerhede bied hierdie bedryf sowat 300 000 werksgeleenthede en het in 2006 2,6 persent tot Finland se bruto geografiese produk bygedra.[37][38]

Die Finse landbousektor floreer in 'n klimatiese konteks wat met 'n kort groeiperiode, onreëlmatige reënval en suur moerasgrond allesbehalwe gunstige omstandighede vir intensiewe boerdery skep. Die landbouoppervlakte is dan ook beperk tot 2,2 miljoen hektaar of 6,5 persent van Finland se totale oppervlakte. Die Finse graangebiede in die suidelike en westelike kusstreke is die mees noordelike ter wêreld – hier word veral gars, hawer en koring verbou en daarnaas ook varke geteel. Die graanopbrengs per hektaar is laer as in Sentraal-Europa. Die kwik daal dikwels enkele dae ná die oestyd vir die eerste keer benede vriespunt.

Boere in Sentraal- en Oos-Finland spits hulle veral op beesteelt toe; suiwelprodukte verteenwoordig meer as 40 persent van die totale landbouproduksie. Lapland asook dele van Nordösterbotten en Kainuu is tradisionele rendierteeltgebiede. Finland se rendiertelers beskik altesaam oor meer as 200 000 diere.[39] In teenstelling met Swede en Noorweë is rendierteelt in Finland geen voorreg vir die inheemse Sami-minderheid nie, sodat hierdie beroep ook vir die meerderheidsbevolking toeganklik is.

Met die Finse toetreding tot die Europese Unie (EU) het die Finse landbousektor ingrypende veranderings ondergaan. Die nasionale mark vir landbouprodukte was voorheen danksy 'n proteksionistiese beleid beskerm teen invoere. Ná 1995 het die pryse vir produsente skielik met meer as 'n derde gedaal. Die Gemeenskaplike Landboubeleid van die EU maak nogtans voorsiening vir die bewaring van die landbousektor in alle Europese geweste en finansiële steun vir gebiede wat as gevolg van strukturele en natuurlike omstandighede benadeel is. Finse boere trek sodoende voordeel uit die EU se praktyk van subsidiëring, terwyl die plaaslike landbousektor 'n merkwaardige konsentrasieproses ondergaan: Die aantal boerderye, wat in die 1990's nog sowat 100 000 beloop het, het verminder tot byna 80 000 in 2000 en 65 802 in 2008. Die gemiddelde oppervlakte (15 hektaar in die 1990's) het toegeneem tot 28 hektaar in 2000 en 35 hektaar in 2008.[40]

Houtverwerkingsaanlegte bied sowel werksgeleenthede asook 'n bron van inkomste vir boseienaars – 58 persent van die Finse bosgebiede is in privaat besit, en een uit elke vyf Finse gesinne beskik oor bosgrond. Jaarliks word sowat 60 miljoen kubieke meter hout gekap, tog maak die Finse houtbedryf op volhoubare wyse gebruik van inheemse houtbronne. Nogtans bly die kap van bome in Noord-Finse oerwoude omstrede.[41]

'n Papiermeul van Stora Enso in Oulu (Uleåborg)

In die 1980's het Finland 'n enorme ekonomiese insinking beleef nadat die land sy uitvoermarkte in Oos-Europa verloor het en tegelykertyd ook die binnelandse vraag ineengestort het. Hoë rentekoerse en 'n geweldige publieke skuldlas het die krisis verskerp. Die werkloosheidsyfer het van drie tot meer as twintig persent gestyg en was saam met dié van Spanje die hoogste in Europa.

Die Finse ekonomie het eers ná drie krisisjare in 1992 geleidelik begin herstel, en teen die middel van die negentigerjare het selfs 'n groot opswaai ingetree wat dikwels as die tweede ekonomiese wonder in Finland beskryf word. Veral die devaluasie van die Finse markka het 'n gunstige invloed op die uitvoersektor uitgeoefen – tussen 1993 en 1995 het die uitvoere met jaarliks 13 persent gestyg en sodoende ook die nywerheidsproduksie gestimuleer. Die staatsektor is met effektiewe besuinigingsmaatreëls gestabiliseer, terwyl die Finse staat met die privatisering van staatsbeheerde ondernemings 'n inkomste van twintig miljard markka verdien het. Die beduidendste openbare ondernemings, wat vanaf 1994 geleidelik geprivatiseer is, was die Finse Telekom (TELE); die Finse spoorwegmaatskappy VR; Rautaruukki, die tweede grootste staalvervaardiger in Skandinawië; die chemiese reus Kemira; en die energieverskaffer Imatran Voima.

Die konsolidasieproses in die staatssektor was reeds in 1996 afgesluit, en die inflasiekoers was vanaf 1994 enkele jare lank net omstreeks een persent. Finland het aan alle voorwaardes vir die invoering van die Europese geldeenheid Euro voldoen. Sowel verbruikers asook ondernemings het voordeel uit die omskakeling na die Euro getrek – voedselpryse is aansienlik verlaag sodat die besteebare inkomste van Finne aan die toeneem was en die aanleiding tot verdere ekonomiese groei gegee het. Die winste van ondernemings het in hierdie periode sterk gestyg.

In 2015 was Finland opnuut besig om op 'n ekonomiese krisis af te stuur nadat sy ekonomie in die derde kwartaal die slegste gevaar het in die Eurosone en met 0,6 persent gekrimp het.[42] Werkloosheid het toegeneem van 6,2 persent vroeg in 2008 tot 9,5 persent vroeg in 2016.

Die land se ekonomiese moeilikhede het voortgespruit uit 'n sterk dalende vraag na Finse goedere in Rusland, 'n verlaagde internasionale mededingendheid weens hoë arbeidskoste, en die agteruitgang van Nokia, Finland se vroeëre nywerheidsreus. Naas Nokia kon ook die Finse papierbedryf nie meer die uitdaging bemeester wat 'n nuwe generasie slimfone en e-boeklesers gebied het nie – die vervanging van gedrukte media deur internetdienste, digitale koerantuitgawes en e-boeke.[43] Daarnaas het die Finse staatsuitgawes, wat persentasiegewys onder die hoogstes in Europa gereken word, sorgwekkende vlakke bereik.

Romaanse veldsteenkerk in Hammarland, Åland

Die suidweste van Finland is eers vanaf die middel van die 12de eeu gekersten. Henrik, biskop van Uppsala in Swede, het in 1156 tydens 'n sendingreis die martelaardood gesterf en is in die voorganger van die huidige kerk te Nousiainen begrawe. Afgesien van 'n sendingsbisdom is die eerste bisdom van Finland eers in 1276 in Turku (Åbo) gestig.

Die wêreldlike en sakrale houtgeboue uit die Romaanse periode het nie bewaar gebly nie. Die steengeboue uit hierdie tydperk, waaronder 125 middeleeuse steenkerke, is merendeels van veldstene gebou en vanweë hul eenvoudige binneruimtes sonder versierings moeilik om te dateer. Die voorganger van Turku se huidige domkerk is in die eerste helfte van die 13de eeu as houtkerk opgerig.

Die sakrale boukuns van Åland, waaronder die veldsteensaal van Hammarland (laat 14de eeu) en die steensakristie in Finström uit die tweede helfte van die 13de eeu, wat deel uitmaak van 'n houtkerk, word eweneens by die Romaanse stylperiode gereken.[44]