Ferdinand Deist

Ferdinand Etienne Deist is op 9 Augustus 1944 op die plaas Kromrivier in die distrik Piketberg gebore. Sy vader was Nicolaas Hendrik Deist en sy moeder Susanna Elizabeth Jacoba Leygonie. Sy ouers was albei Suid-Afrikaanse sendeling-onderwysers wat mekaar in die dertigerjare in Nigerië ontmoet het terwyl hulle sendingwerk onder die Tiv-volk gedoen het. Sy oorgrootvader, Justus Deist, het in 1861 saam met sy vrou en kinders uit Hergershausen in die distrik Rotenburg an der Fulda uit Duitsland na Suid-Afrika gekom. Ferdinand begin sy skoolopleiding op Kromrivier in ’n plaasskool waarvan sy vader hoof is en hy sit sy skoolloopbaan voort aan die Laerskool Gimnasium in die Paarl, die Laerskool Theerivier in die distrik Clanwilliam en die Hoërskool Citrusdal, waar hy in 1961 matrikuleer. In 1962 voltooi hy sy militêre diensplig aan die Lugmaggimnasium te Valhalla in Pretoria. Vanaf 1963 studeer hy aan die Universiteit van Stellenbosch. Hy behaal in 1965 met onderskeiding die B.A. Admissie-graad met Grieks en Hebreeus as hoofvakke en begin in 1966 aan die Kweekskool te Stellenbosch studeer, terwyl hy terselfdertyd inskryf vir die B.A. Honneurs-graad in Semitiese Tale. Vir hierdie studies ken die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing ’n beurs aan hom toe. In 1967 verwerf hy die B.A. Honneurs-graad met onderskeiding en in 1968 beide ’n M.A.-graad in Semitiese tale en ’n B.Th.-graad, albei ook met onderskeiding. Daarna begin hy in 1969 as lektor in Semitiese Tale (veral Hebreeus) aan die Universiteit van Port Elizabeth werk terwyl hy navorsing doen vir die D.Litt.-graad in Semitiese Tale. In 1971 behaal hy die D.Litt.-graad aan die Universiteit van Stellenbosch onder leiding van professor F.C. Fensham met ’n proefskrif getitel “Die betekenissfeer van die leksikale morfeem /-y-r-‘-/ in die Profetiese boeke van die Ou Testament”.

Gedurende sy studiejare word die Merensky-prys vir Grieks III aan hom toegeken, terwyl hy ook twee kere ’n merietebeurs (onder andere die Alex Humboldt-beurs) asook twee navorsingstoekennings van die Universiteit van Stellenbosch en ’n beurs van die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing ontvang. In 1971 verwerf hy die Alexander von Humboldt Stipendium en vertrek in dieselfde jaar na die Philippe Universiteit in Marburg in Duitsland om onder leiding van professor Otto Kaiser navorsing te doen oor styl as ’n middel vir outeursbepaling van Ou-Testamentiese geskrifte. By sy terugkeer hervat hy sy pos as lektor aan die Universiteit van Port Elizabeth en voltooi hy die Lisensiaat in die Teologie aan die Universiteit van Stellenbosch met onderskeiding. Hy word in 1972 gelegitimeer as proponent van die Nederduitse Gereformeerde Kerk, maar doen slegs afloswerk by gemeentes soos Sutherland, Port Elizabeth-Sonheuwels en Walmer. Hy is op 30 November 1968 getroud met Henriëtte Mouton en hulle het drie kinders, twee seuns, Henk en Jaco, en ’n dogter, Karen. Hy het sy vrou ontmoet toe hulle saam leerlinge was aan die Hoërskool Citrusdal.

Vanaf 1969 tot 1976 is hy senior lektor aan die Universiteit van Port Elizabeth, tot 1975 in die Departement Semitiese Studies en daarna in Bybelstudie. In 1977 sluit hy as medeprofessor in die Ou Testament by die Universiteit van Suid-Afrika aan en word in 1980 professor, in 1986 hoof van die departement en in 1990 vise-dekaan van die Teologie Fakulteit. In 1992 sluit hy by die Universiteit van Stellenbosch aan as Hoof van die Departement Semitiese Tale en word later ook Hoof van die Departement van Antieke Nabye Ooste Studies, terwyl hy ook in 1992 en 1993 by die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing betrokke is as Direkteur vir die Bybelvertalingprojek. Op akademiese gebied behoort hy aan verskeie organisasies en is onder andere tussen 1977 en 1982 lid van die hoofbestuur van die Suid-Afrikaans-Duitse Kultuurvereniging (vir wie hy in 1981–1982 mederedakteur is van hulle kwartaalblad), tussen 1986 en 1992 direkteur van die Ou Testament Werkgemeenskap van Suid-Afrika en in 1992 redakteur van Journal of Northwest Semitic Languages. Hy werk ook mee aan die vertaling van die “Lewende Bybel”, waar hy verantwoordelik is vir die helfte van die Ou-Testamentiese boeke. Vanaf 1995 behandel hy die rubriek “Geestelike waardes” wat weekliks in Die Burger verskyn. Vir die radio dramatiseer hy die Bybelgeskiedenis in 1982 in tien episodes onder die titel “Die Bybel leef”. Verskeie navorsingartikels van hom verskyn in vaktydskrifte en hy lewer ook ’n groot aantal akademiese referate by verskeie seminare en aan ander universiteite, terwyl hy ook dikwels gevra word om bydraes te maak tot internasionale feesbundels. Op 12 Julie 1997 is hy in Heidelberg in Duitsland oorlede terwyl hy besoekende hoogleraar aan die Universiteit van Heidelberg was, besig met navorsing oor kulturele aspekte van die Antieke Nabye Ooste.

Vir die letterkunde is hy veral van belang vir ’n aantal vermaaklike kontreistories uit die Sandveld, wat in die bundels[1] “Pofadder en Peddelford”, “Die pomporrel-kônsert” en “Bom Appeltiet op Eselspoort” saamgebundel word. Die verhale word weergegee in die tipiese spreektaal van hierdie streek en is in die tradisie van goeie stories nie altyd so heilig op die waarheid nie. Hy onderskei hom as ’n bobaas storieverteller wat weet hoeveel om uit te laat en hoeveel om in te sit, sodat die leser enduit geboei word deur die vertelstyl. Die verhale word goed gespys met humor en verder is dit ook van literêr-historiese waarde as optekening van ’n streek en sy mense en hulle gewoontes en taal, wat helaas reeds onherkenbaar verander het.[2] “Tweebeendiere en ander verskynsels” is ’n verkenning van ’n aantal onderwerpe in kort stukke om tot die pit daarvan deur te dring, meestal vergesel van ’n luimige storie. Van hierdie verhale word in versamelbundels opgeneem, onder andere “Vertellers” en “Vertellers 2” van Merwe Scholtz.

Hy skryf verskeie[3] teologiese vakkundige boeke.[4] “Die noodlottige band: Kerk en Staat in Oud-Israel” behandel die intog van die Israeliete in Kanaän (Palestina) toe daar nog nie ’n koning was nie en daarna die instelling van die koning en die verhouding tussen staat en godsdiens.[5] Hierdie vroeë werk besorg aan hom ’n ringsklag by die Sinode![6] In 1980 word “Tussen angs en sekerheid: gedagtes oor gebed” bekroon met die eerste Andrew Murray-prys vir godsdienstige literatuur. “Oorstaptyd” behandel die benadering tot probleme. “Laat my volk trek” ondersoek die uittogverhaal van die Israeliete uit Egipte, om daardeur in gesprek te tree met die bevrydingsteologie. In 1988 verower hy die Acacia-prys vir tersiêre en algemene publikasies met “Kom ons doen Bybelstudie”, ’n boek wat hy saam met Jasper Burden geskryf het en wat in dieselfde jaar ook met ’n Andrew Murray-prys bekroon word. “Sorry Sam” is ’n verslag van sy vriendskap met ’n bruin teoloog en sy bewuswording hierdeur van die omvang van die apartheidsbeleid se onregte. Hy vertel van sy bruin kollega en vriend, Samuel Abrahams, wat onder die drakoniese apartheidsbewind verskeie kere verkleineer en geviktimiseer is en selfs in die tronk beland het.[3] Aan die hand van hierdie menslike verhaal toon hy aan hoe apartheid inbreuk maak op die menswees van anderskleuriges en vra verskoning daarvoor, nie omdat hy persoonlik aandadig was nie maar omdat hy tog deel was van die stelsel. “Hemelpastei en navolging” behandel die verskil tussen dit wat mense sê en wat hulle doen. “Die son het vlerke” is ’n bundel met ’n keur uit sy rubrieke uit Die Burger. In 2001 wen “The material culture of the Bible” die Biblical Archaelogy Society Publication toekenning vir beste boek met betrekking tot die Ou Testament.  Hierdie boek was onvoltooid met sy dood, maar word daarna deur Robert Carroll voltooi en uitgegee.

Hy lewer ook talle werke vir die jeug. In “Mamma, was ek eers ’n bobbejaantjie?” word jong kinders subtiel in geslagsvoorligting ingelei, terwyl “Verstaan jou ouers” tieners begelei in die oorbrugging van die generasiegaping. Saam met sy vrou gee hy ook die kinderbybel “Toe Jesus op aarde was” uit.

Sy biografiese skets word opgeneem in die International Biographical Centre van Cambridge se “International Authors and Writers Who’s Who” en dieselfde sentrum se “International Who’s Who of Intellectuals”. Met sy vertrek vanaf Unisa in 1991 oorhandig sy oud-kollegas ’n huldigingsbundel aan hom, getitel “Old Testament science and reality”, waarin 21 opstelle opgeneem word. In 1993 ken die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns die Pieter van Drimmelen-medalje aan hom toe vir die bevordering van Afrikaans. Die Universiteit van Port Elizabeth ken in 2000 postuum ’n eredoktorsgraad (D.Phil.-graad) aan hom toe vir sy lang en uitmuntende loopbaan as vakkundige in Ou Testamentiese en Ou Nabye-Oosterse studies.