Etiologie
Etiologie (ook afleikunde of oorsaaksleer) is die studie van kousaliteit, of oorsaaklikheid. Die woord is afgelei uit Grieks αἰτιολογία, aitiologia, "om 'n rede te verskaf" (αἰτία, aitia, "oorsaak"; en -λογία, -logia).[1]
Die woord word oorwegend gebruik in geneeskunde en filosofiese teorieë, waar dit aangewend word om te verwys na ondersoeke of studies na die redes waarom dinge gebeur, of selfs die aanleiding of beweeggronde vir die wyse waarop dinge manifesteer, en word gebruik in filosofie, fisika, psigologie, regering, geografie, ruimtelike analise, geneeskunde, teologie, en biologie met verwysing na die oorsake van verskeie fenomene. 'n Etiologiese mite is 'n mite met die oogmerk om 'n naam te verklaar, of 'n mitiese geskiedenis vir 'n plek of familie voor te hou.
Mitologie
'n Etiologiese mite, of oorsprongsmite, is 'n mite wat trag om die herkoms van kultuspraktyke, natuurfenomene, persoonsname en derglike onderwerpe te verklaar. Byvoorbeeld word die naam Delphi met die gepaardgaande godheid, Apollon Delphinios, deur die Homeriese gedigte verklaar deur te vertel hoe Apollo, in die gedaante van 'n dolfyn (delphis), die Kretensers oor die see gedra het om hulle sy priesters te maak. Delphi is trouens verwant aan die woord delphos ("moederskoot"), en heelwat etiologiese mites is insgelyk geskoei op volksetimologie (soos tewens ook die term "Amasones"). In die Aeneis (omstreeks 17 v.C. gepubliseer), voer Vergilius die afkoms van Keiser Augustus se gens Julia terug na die held Aineias, deur sy seun Ascanius, ook Iulus genoem.
Die verhaal van Prometheus se offerhande-truuk in Hesiodos se Theogonia beskrywe hoe Prometheus vir Zeus uitoorlê het om die bene en vet van die eerste offerdier te neem, eerder as die vleis, om te regverdig waarom, ná offerhandes, die Grieke die bene in vet toegedraai aan die gode sou aanbied, terwyl die vleis vir hulself gehou is.
Medies
In die mediese beroep verwys etiologie na die verskillende faktore wat meewerk om 'n siekte te veroorsaak. Dit is gewoonlik die fokus van epidemiologiese studies. Die etiologie van skeurbuik is 'n goeie voorbeeld. Met skeurbuik het seelui dikwels 'n tekort aan vars groente gehad. Alhoewel onbewus van die presiese oorsaak, het Kaptein James Cook vermoed dat skeurbuik veroorsaak word deur 'n tekort aan groente in die dieet. Weens hierdie suspisie het hy sy bemanning gedwing om daagliks suurkool te eet, maar hy het geen idee gehad, presies waarom dit skeurbuik voorkom het nie. Dit was eers bykans twee eeue later, in 1926, dat die ontdekking sou volg dat 'n tekort aan vitamien C in 'n seevaarder se dieet die basiese oorsaak van skeurbuik was.
Kyk ook
Verwysings
- Aetiology. 2002. ISBN 0-19-521942-2.
{{cite book}}:|work=ignored (hulp)