Eksoplaneet

’n Eksoplaneet of ekstrasolêre planeet is ’n planeet buite die Sonnestelsel. Tot en met 1 Maart 2013 was altesaam 861 sulke planete geïdentifiseer (planete in 677 planetêre stelsels, insluitende 128 stelsels met meer as een planeet). Teen 1 April 2024 was daar 5 653 bevestigde eksoplanete in 4 161 planeetstelsels, met 896 stelsels wat meer as een planeet het.[2] Daar is dus ’n voortdurende stroom nuwe ontdekkings.

’n Kunstenaarsvoorstelling van hoe algemeen planete om sterre in die Melkweg voorkom.[1]

Wat meer sê, die Keplersending het reeds ’n paar duisend bykomende kandidate opgespoor, insluitende ’n paar honderd wat lewe sou kon huisves.[3][4]

Geskiedenis

Baie filosowe en wetenskaplikes het eeue lank aangeneem eksoplanete bestaan, maar daar was geen manier om vas te stel hoe algemeen hulle voorkom of hoeveel hulle met die planete in ons Sonnestelsel ooreenstem nie. Verskeie bewerings van waarnemings vanaf die 19de eeu is eindelik deur sterrekundiges verwerp.

Die eerste bevestigde waarneming was in 1992 met die ontdekking van verskeie aardgrootte-planete om die pulsar PSR B1257+12. Die eerste ontdekking van ’n eksoplaneet om ’n hoofreeksster was in 1995: ’n reuseplaneet met ’n wentelperiode van vier dae om die nabygeleë ster 51 Pegasi. Danksy verbeterde opsporingstegnieke het die tempo van waarnemings sedertdien vinnig toegeneem.[5] Sommige eksoplanete is deur teleskope afgeneem, maar die oorgrote meerderheid is opgespoor met indirekte metodes soos die meet van radiale snelhede.[5] Ook komete buite ons Sonnestelsel is al waargeneem en kan algemeen in die Melkweg voorkom.[6]

Voorkoms
Die heel eerste foto van ’n eksoplaneet (links onder), wat in 2004 deur die Baie Groot Teleskoop geneem is. Dit wentel om die bruindwerg 2M1207 en sy massa is vyf keer so groot soos Jupiter s’n.

Daar is na verwagting in die Melkweg alleen miljarde planete (gemiddeld minstens een planeet vir elke ster, dus na skatting 100-400 miljard eksoplanete),[7][8][9][10] plus nog talle vrybewegende enkelplanete wat nie om ’n ster wentel nie.[11]

Die naaste bekende eksoplaneet is Alpha Centauri Bb. Byna al die planete wat tot dusver waargeneem is, lê in die Melkweg. Sterrekundiges aan die Harvard-Smithsonian-sentrum vir Astrofisika (CfA) het in Januarie 2013 aangedui dat daar "minstens 17 miljard" aardgrootte-eksoplanete in die Melkweg is.[6]

Die meeste bekende eksoplanete is gasreuse soortgelyk aan Jupiter en Neptunus, maar dit is waarskynlik omdat hulle makliker is om op te spoor vanweë hul grootte.[12] Daar is ook kleiner planete bekend wat net ’n paar keer so groot as die Aarde is (sulke planete staan deesdae bekend as superaardes). Volgens nuwe statistiese studies kom hulle meer algemeen voor as die gasreuse, terwyl verskeie planete kleiner as die Aarde onlangs ontdek is.[13][14][15] Daar is ook planete om bruindwergsterre en ander hemelliggame wat "vry rondbeweeg" in die ruimte en nie om ’n ster wentel nie, maar hulle word nie altyd planete genoem nie.

Buiteaardse lewe

Die ontdekking van eksoplanete, veral dié in die bewoonbare sone van sterre (waar moontlik vloeibare water op die oppervlak, en dus lewe, kan voorkom), het die belangstelling in die soeke na buiteaardse lewe verhoog.[16] Die soeke na eksoplanete sluit dus ook die studie van planetêre bewoonbaarheid in.

Op 7 Januarie 2013 het sterrekundiges van die Keplersending die ontdekking van KOI-172.02 aangekondig – ’n planeet baie soos die Aarde wat binne die bewoonbare sone om ’n ster wentel wat met die Son ooreenstem. Dit is dus ’n "goeie kandidaat om buiteaardse lewe te huisves".[17]

Verwysings
  1. "Planet Population is Plentiful". ESO Press Release (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 13 Januarie 2012.
  2. Schneider, J. "Interactive Extra-solar Planets Catalog". The Extrasolar Planets Encyclopedia. Besoek op 1 April 2024.
  3. Detection of Potential Transit Signals in the First Twelve Quarters of Kepler Mission Data, 12 Des. 2012, Peter Tenenbaum, Jon M. Jenkins, Shawn Seader, Christopher J. Burke, Jessie L. Christiansen, Jason F. Rowe, Douglas A. Caldwell, Bruce D. Clarke, Jie Li, Elisa V. Quintana, Jeffrey C. Smith, Susan E. Thompson, Joseph D. Twicken, William J. Borucki, Natalie M. Batalha, Miles T. Cote, Michael R. Haas, Dwight T. Sanderfer, Forrest R. Girouard, Jennifer R. Hall, Khadeejah Ibrahim, Todd C. Klaus, Sean D. McCauliff, Christopher K. Middour, Anima Sabale, Akm Kamal Uddin, Bill Wohler, Thomas Barclay, Martin Still
  4. Planetary Habitability Laboratory, Universiteit van Puerto Rico by Arecibo (3 Januarie 2012). ""My God, it's full of planets! They should have sent a poet."". Persberig. Archived from the original on 25 Julie 2015. https://web.archive.org/web/20150725135354/http://phl.upr.edu/press-releases/mygoditsfullofplanetstheyshouldhavesentapoet. Besoek op 4 Januarie 2013.
  5. The Extrasolar Planets Encyclopaedia (Paryse Sterrewag)
  6. Staff (7 Januarie 2013). "'Exocomets' Common Across Milky Way Galaxy" (in Engels). Space.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Junie 2020. Besoek op 8 Januarie 2013.{{cite web}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link)
  7. Claven, Whitney (3 Januarie 2013). "Billions and Billions of Planets" (in Engels). NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 3 Januarie 2013.
  8. Staff (2 Januarie 2013). "100 Billion Alien Planets Fill Our Milky Way Galaxy: Study" (in Engels). Space.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 3 Januarie 2013.{{cite web}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link)
  9. Cassan, A; Kubas, D.; Beaulieu, J.-P.; Dominik, M.; Horne, K.; Greenhill, J.; Wambsganss, J.; Menzies, J.; Williams, A. (11 Januarie 2012). "One or more bound planets per Milky Way star from microlensing observations". Nature. 481 (7380): 167–169. arXiv:1202.0903. Bibcode:2012Natur.481..167C. doi:10.1038/nature10684. PMID 22237108. Besoek op 11 Januarie 2012.
  10. Wall, Mike (11 Januarie 2012). "160 Billion Alien Planets May Exist in Our Milky WayGalaxy" (in Engels). Space.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 11 Januarie 2012.
  11. Nomads of the Galaxy, Louis E. Strigari, Matteo Barnabe, Philip J. Marshall, Roger D. Blandford; skat dit op 700 voorwerpe groter as 10−6 sonmassas per hoofreeksster tussen 0,08 and 1 sonmassa, waarvan miljarde in die Melkweg is.
  12. http://arxiv.org/ftp/astro-ph/papers/0603/0603200.pdf
  13. Johnson, Michele (20 Desember 2011). "NASA Discovers First Earth-size Planets Beyond Our Solar System" (in Engels). Nasa. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 20 Desember 2011.
  14. Hand, Eric (20 Desember 2011). "Kepler discovers first Earth-sized exoplanets". Nature. doi:10.1038/nature.2011.9688.
  15. Overbye, Dennis (20 Desember 2011). "Two Earth-Size Planets Are Discovered". New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 21 Desember 2011.
  16. "Terrestrial Planet Finder science goals: Detecting signs of life". Terrestrial Planet Finder. Jet Propulsion Laboratory/Nasa. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 November 2011. Besoek op 21 Julie 2006.
  17. Moskowitz, Clara (9 Januarie 2013). "Most Earth-Like Alien Planet Possibly Found" (in Engels). Space.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Junie 2020. Besoek op 9 Januarie 2013.

Eksterne skakels
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.