Dodekanesos
Die Dodekanesos (Grieks: Δωδεκάνησα, Dodekánisa; letterlik "Twaalf Eilande") is 'n groep van 15 groter en 150 kleiner eilande van Griekeland in die Suidoos-Egeïese en Oos-Middellandse See. Hulle lê aan die kus van Anatolië in Turkye en 26 is onbewoon. Dié eilandgroep definieer gewoonlik die oostelike grens van die Kretensiese See.[1] Hulle behoort tot die groter eilandgroep die Suid-Sporades.
| Dodekanesos Inheemse naam: Δωδεκάνησα | |
|---|---|
 Die Dodekanesos | |
| Geografie | |
| Ligging | Griekeland, Egeïese See |
| Koördinate | 36°22′N 27°08′O
|
| Hoofeilande | Rhodos |
| Oppervlakte | 2 714 vk km |
| Hoogste punt | Berg Attavyros 1 215 m |
| Administrasie | |
 Griekeland | |
| Streek | Suid-Egeïes
|
| Hoofstad | Rhodos |
| Grootste stad | Rhodos (53 709)
|
| Demografie | |
| Bevolking | 190 071
|
Rhodos is sedert die antieke tyd die belangrikste eiland van die groep. Van die ander is Kos en Patmos histories die belangrikste; die oorblywende 12 is Agathonisi, Astypalaia, Halki, Kalymnos, Karpatos, Kasos, Leipsoi, Leros, Nisyros, Symi, Tilos en Kastellorizo.
Naam
.jpg.webp)
Die naam "Dodekanesos" (ouer Griekse vorm: ἡ Δωδεκάνησος, hē Dōdekanēsos; moderne vorm τα Δωδεκάνησα, ta Dōdekanēsa, Turks: Oniki Adalar) beteken "Twaalf Eilande". Dit verskyn die eerste keer in die 8ste eeu in Bisantynse bronne.[2] Dit is nie aanvanklik vir die huidige eilandgroep gebruik nie, maar vir 12 eilande van die Kuklades wat om Delos lê. Die naam kan egter 'n veel vroeër oorsprong hê; baie moderne historici dink die 12 eilande wat deur Strabo (Geographica Χ.485) genoem is,[3] was die oorspronklike term. Dit is deur die Middeleeue gebruik en was nog tot die 18de eeu in die volksmond en in Griekse geskrifte in gebruik vir die Kuklades.[4]
Die verskuiwing van die naam na die hedendaagse Dodekanesos het sy oorsprong in die Ottomaanse tydperk. Nadat die Ottomane Rhodos in 1522 verower het, het die twee grootste eilande, Rhodos en Kos, onder direkte Ottomaanse heerskappy geval, terwyl die ander 12 eilande in die groep groot voorregte geniet het wat belasting en selfregering betref. Pogings om dié voorregte af te skaf is ná 1869 gedoen toe die Ottomaanse Ryk probeer het om sy administratiewe struktuur te moderniseer en sentraliseer. Die laaste voorregte is afgeskaf nadat die Jong Turke die bewind in 1908 oorgeneem het.[4]
Dit was in dié tyd dat die pers in die onafhanklike Griekeland na die 12 eilande met voorregte (Astypalaia, Chalki, Ikaria, Kalymnos, Karpatos, Kasos, Kastellorizo, Leros, Nisyros, Patmos, Symi, Tilos) verwys het as "Dodekanesos", in 'n poging om hulle hulle voorregte te laat behou. Kort daarna, in 1912, is die meeste van die Suid-Sporades deur die Italiane verower in die Italiaans-Turkse Oorlog. Dit sluit Ikaria en Kastellorizo uit. Dié twee eilande se plek is deur Kos en Rhodos ingeneem, wat die totaal van die eilande onder Italiaanse bewind weer op 12 te staan gebring het.
Toe die Grieke in 1913 begin druk uitoefen dat die eilande aan Griekeland oorgedra word, is die term "Dodekanesos" steeds gebruik. Die owerhede van die Italiaanse besetting het die term help vestig toe hulle die eilande onder hulle beheer "Rhodos en die Dodekanesos" (Rodi e Dodecaneso) begin noem het. Die eiland Leipsoi is toe by die 12 eilande gevoeg om op te maak vir Rhodos wat apart genoem is.[4]
Tweede Wêreldoorlog
In die Tweede Wêreldoorlog het Italië aangesluit by die Spilmoondhede, wat die Dodekanesos in 1941 gebruik het as 'n wegspringplek vir die inval in Kreta. Nadat Italië in September 1943 oorgegee het, het die eilande vir 'n kort ruk gelei tot 'n geveg tussen Duitsland en die Geallieerde magte, insluitende die Italiane. Die Duitsers het die stryd gewen en hoewel hulle in 1944 van die Griekse vasteland verdryf is, het die Dodekanesos tot aan die einde van die oorlog in 1945 in hulle besit gebly. In dié tyd is feitlik die hele Joodse bevolking van 6 000 gedeporteer en vermoor. Op 8 Mei 1945 het Duitsland die eilande aan die Britte oorhandig.[5]
Ná die oorlog het die eilande 'n Britse militêre protektoraat geword en daarna is hulle informeel met Griekeland herenig. Ondanks besware deur Turkye, wat ook die eilande wou hê, is hulle amptelik met Griekeland herenig kragtens die vredesverdrag met Italië in 1947.[4]
Verwysings
- Peter Saundry, C. Michael Hogan & Steve Baum. 2011. Sea of Crete. Encyclopedia of Earth. Reds. M. Pidwirny & C.J. Cleveland. National Council for Science and Environment. Washington DC.
- Ahrweiler, Hélène (1966). Byzance et la mer. La marine de guerre, la politique et les institutions maritimes de Byzance aux VIIe- XVe siècless (in Frans). Paris: Presses universitaires de France.
- Strabo, Geographica, X, 485
- Giannopoulos, Giannis (2006). "Δωδεκάνησος, η γένεση ενός ονόματος και η αντιμετώπισή του από τους Ιταλούς" [Dodekanesos, die oorsprong van 'n naam en die Italiaanse benadering]. Ἑῶα καὶ Ἑσπέρια (in Grieks). 6: 275–296. doi:10.12681/eoaesperia.78. ISSN 2241-7540.
- Hearfield, John. "German surrender of the Dodecanese islands". Besoek op 23 April 2014.
Skakels
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Dodekanesos.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
