Distopie

Distopie is 'n (denkbeeldige) samelewing met uiters negatiewe eienskappe waarin die deursnee mens beslis nie sou wou lewe nie.[1][2] 'n Distopie is dus die teenoorgestelde van 'n utopie, wat juis 'n besonder positiewe samelewing voorstel.

Distopië is 'n gewilde onderwerp in werke van fiksie. Die outeur bied gewoonlik daarmee 'n beeld van die toekoms soos deur hom/haar voorgestel en/of om die mensdom te probeer waarsku teen die moontlike gevolge van sekere optredes en beleidrigtings. Sommige wetenskaplikes, soos Gregory Claeys en Lyman Tower Sargent, onderskei tussen tipiese sinonieme van distopië. Claeys en Sargent definieer byvoorbeeld 'n literêre distopie as samelewings wat veronderstel is om aansienlik erger te wees as die samelewing waarin die skrywer skryf, terwyl “anti-utopië” funksioneer as kritiek op pogings om verskillende konsepte van 'n utopie te implementeer.[3]

Enkele populêre distopiese onderwerpe sluit in:

  • 'n samelewing waarin geen vryheid meer bestaan nie en wat bestuur word deur 'n totalitêre regering;
  • 'n samelewing wat gekontroleer word deur robotte of rekenaars;
  • die totale oorheersing en skending van persoonlike privaatheid deur owerhede en instellings;
  • 'n samelewing waarin alles en elkeen dieselfde is en waar uitinge van kultuur en emosies verbode is;
  • 'n samelewing waar mense slegs dien as voedsel of as orgaanskenkers; en
  • 'n wêreld waar die mensdom feitelik uitgesterf het na 'n kernoorlog, siekte of ander ramp.[2]

Politiek

In When the Sleeper Wakes, het H.G. Wells die regerende klas as hedonisties en vlak uitgewys. George Orwell het Wells se wêreld gekontrasteer met dié wat in Jack London se The Iron Heel uitgebeeld word, waar die distopiese heersers brutaal en toegewyd is tot die punt van fanatisme, wat Orwell as meer geloofwaardig beskou.[4]

Die politieke beginsels in die wortel van fiktiewe utopieë (of "perfekte wêrelde") is in beginsel idealisties en lei tot positiewe gevolge vir die inwoners. Die politieke beginsels waarop fiktiewe distopieë gebaseer is, terwyl dit dikwels gebaseer is op utopiese ideale, lei tot negatiewe gevolge vir inwoners weens ten minste een noodlottige fout.[5][6]

Distopieë word dikwels gevul met pessimistiese sienings van die regerende klas of 'n regering wat brutaal of nie omgee nie, met 'n ystervuis regeer. Distopiese regerings word soms deur 'n fascistiese regime of diktator beheer. Hierdie dystopiese regeringsinstellings het dikwels protagoniste of groepe wat 'n "weerstand" tot gevolg het om verandering in hul samelewing teweeg te bring, soos in Alan Moore se V for Vendetta gesien word.[7]

Distopiese politieke situasies word uitgebeeld in romans soos We, Parable of the Sower, Darkness at Noon, Nineteen Eighty-Four, Brave New World, The Hunger Games, Divergent en Fahrenheit 451 en films soos Metropolis, Brazil, Battle Royale, FAQ: Frequently Asked Questions, Soylent Green en The Running Man.

Ekonomie

Die ekonomiese strukture van distopiese samelewings in die letterkunde en ander media het baie variasies, aangesien die ekonomie dikwels direk verband hou met die elemente wat die skrywer uitbeeld as die bron van die onderdrukking. Daar is verskeie argetipes wat sulke samelewings geneig is om te volg. 'n Tema is die digotomie van beplande ekonomieë teenoor vryemarkekonomieë, 'n konflik wat gevind word in sulke werke soos Ayn Rand se Anthem en Henry Kuttner se kortverhaal "The Iron Standard". Nog 'n voorbeeld hiervan word weerspieël in Norman Jewison se 1975-film Rollerball.

Sommige distopias, soos dié van Nineteen Eighty-Four, bevat swart markte met goedere wat gevaarlik en moeilik is om te verkry, of die karakters kan tot die genade van die staatsbeheerde ekonomie wees. Kurt Vonnegut se Player Piano toon 'n distopie waarin die sentraal beheerde ekonomiese stelsel inderdaad wesenlike oorvloed geskep het, maar die massa van die mensdom van betekenisvolle arbeid ontneem het; feitlik alle werk is menig, onbevredigend en slegs 'n klein getal van die kleingroep wat onderwys behaal, word tot die elite en sy werk toegelaat.[8] In Tanith Lee se Do not Bite the Sun, is daar geen tekorte van enige aard nie - net onbenutte verbruik en hedonisme, wat die hoofkarakter lei om te begin soek na 'n dieper betekenis van die bestaan.[9] Selfs in die distopieë waar die ekonomiese stelsel nie die bron van die samelewing se gebreke is nie, soos in Brave New World, beheer die staat dikwels die ekonomie; 'n karakter wat met afgryse reageer op die voorstel om nie deel van die sosiale struktuur te wees nie, noem as 'n rede dat almal vir almal werk.[10]

Ander werke het as temas uitgebreide privatisering en korporatisme; Albei gevolge van kapitalisme, waar privaat besit en onaanspreeklike groot korporasies die regering vervang het in die opstel van beleid en besluite neem. Hulle manipuleer, infiltreer, beheer, koopom, word gekontrakteer en funksioneer as regering. Dit word gesien in die romans Jennifer Government en Oryx and Crake en die rolprente Alien, Avatar, RoboCop, Visioners, Idiocracy, Soylent Green, THX 1138, Wall-E en Rollerball. Korporatiewe republieke wat algemeen in die cyberpunk-genre voorkom, soos in Neal Stephenson se Snow Crash en Philip K. Dick se Do Androids Dream of Electric Sheep? (sowel as die film Blade Runner, beïnvloed deur Dick se roman).

Klas

Distopiese fiksie skets dikwels skerp kontraste tussen die voorregte van die regerende klas en die troostelose bestaan van die werkersklas. In die roman Brave New World, wat in 1931 deur Aldous Huxley geskryf is, word 'n klasstelsel prenataal bepaal met Alphas, Betas , Gammas, Deltas en Epsilons, met die laer klasse met verminderde breinfunksie en spesiale kondisionering om hulle tevrede te hou met hul posisie in die lewe.[11] Buite hierdie samelewing bestaan daar ook verskeie menslike nedersettings wat op die konvensionele wyse bestaan, maar wat die klasstelsel as "onbeskaafd" beskryf.

Familie

Sommige fiktiewe distopias, soos Brave New World en Fahrenheit 451, word die gesin uitgewis en weerhou om dit weer as 'n sosiale instelling te herstel. In Brave New World, waar kinders kunsmatig gereproduseer word, word die konsepte "moeder" en "vader" as obseen beskou. In sommige romans is die staat vyandig teenoor moederskap; In Nineteen Eighty-Four word kinders georganiseer om hul ouers te spioeneer en in We, deur Yevgeny Zamyatin, veroorsaak die ontsnapping van 'n swanger vrou uit een staat, 'n opstand.[12]

Godsdiens

Godsdienstige groepe speel die rol van die onderdrukte en onderdrukkers. In Brave New World het die vestiging van die staat ingesluit om die bokant van alle kruise (soos simbole van die Christendom) af te sny om hulle "T"s te maak (as simbole van Henry Ford se Model T).[13] Margaret Atwood se roman The Handmaid's Tale vind plaas in 'n toekomstige Verenigde State onder 'n Christelike teokratiese regime.[14] Een van die vroegste voorbeelde van hierdie tema is Robert Hugh Benson se Lord of the World, oor 'n futuristiese wêreld waar die Vrymesselaars die wêreld oorgeneem het en die enigste ander godsdiens wat oorbly, is 'n Rooms-Katolieke minderheid.

Identiteit

In die Russiese roman We deur Yevgeny Zamyatin, wat in 1921 gepubliseer is, word toegelaat om twee keer per week vir een uur uit die openbare oog te bly en word slegs na deur getalle in plaas van name verwys. In sommige distopiese werke, soos Kurt Vonnegut se Harrison Bergeron, dwing die samelewing individue om te voldoen aan radikale egalitêre maatskaplike norme wat ontmoediging of onderdrukking of selfs bekwaamheid as vorme van ongelykheid ontmoedig.

Geweld

Geweld kom algemeen voor in baie distopieë, dikwels in die vorm van oorlog; stedelike misdade wat deur bendes gelei word (dikwels tieners) (bv. A Clockwork Orange) toenemend misdaad met bloed sport (bv. Battle Royale, The Running Man, The Hunger Games en Divergent) voorkom. Ook verduidelik in Suzanne Berne se essay "Ground Zero", waar sy haar ervaring van die nasleep van 11 September 2001 verduidelik.[15]

Natuur

Fiktiewe distopieë is algemeen stedelik en isoleer hul karakters dikwels uit alle kontak met die natuurlike wêreld.[16] Soms benodig hulle hul karakters om die natuur te vermy, soos wanneer staptogte as gevaarlike anti-sosiale gedrag in Ray Bradbury se Fahrenheit 451 beskou word, asook in Bradbury se kortverhaal "The Pedestrian." In CS Lewis se That Hideous Strength, is wetenskap gekoördineer deur die regering gerig op die beheer van die natuur en die uitskakeling van natuurlike menslike instinkte. In Brave New World word die laer klas gekondisioneer om bang te wees vir die natuur, maar ook om die platteland te besoek en vervoer en speletjies te gebruik om ekonomiese aktiwiteit te bevorder.[17]

Lois Lowry se "The Giver" toon 'n samelewing waar tegnologie en die begeerte om 'n utopie te skep, die mensdom gelei het om klimaatbeheer op die omgewing te handhaaf, asook om baie onbewuste spesies uit te skakel en om sielkundige en farmaseutiese afweer teen menslike instinkte te voorsien. E.M. Forster se "The Machine Stops" toon 'n hoogs veranderde globale omgewing wat mense dwing om ondergronds te leef weens 'n atmosferiese besoedeling.[18] Soos Angel Galdon-Rodriguez wys, word hierdie soort van isolasie wat veroorsaak word deur 'n eksterne toksiese gevaar, later deur Hugh Howey gebruik in sy reeks van distopies in die Silo-reeks.[19]

Oormatige besoedeling wat die natuur vernietig, is algemeen in baie distopiese films, soos The Matrix, RoboCop, Wall-E en Soylent Green. Enkele "groen" fiktiewe distopias bestaan, soos in Michael Carson se kortverhaal "The Punishment of Luxury" en Russell Hoban se Riddley Walker. Laasgenoemde is in die nasleep van die kernoorlog, 'n na-kern-holocaust Kent, waar tegnologie tot op die vlak van die ystertydperk verminder het.[20]

Wetenskap en tegnologie

In teenstelling met die tegnologies utopiese eise, wat tegnologie beskou as 'n voordelige toevoeging tot alle aspekte van die mensdom, fokus distopie grootliks (maar nie altyd nie) op die negatiewe gevolge wat nuwe tegnologie mag inhou.

Bekende boeke oor distopie
Afrikaanse titels - distopiese boeke

Verwysings
  1. "Definition of "dystopia"". Merriam-Webster. Merriam-Webster, Inc. 2012.
  2. "Definition of "dystopia"". Oxford Dictionaries. Oxford University Press. 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Junie 2016. Besoek op 24 November 2019.
  3. Claeys, Gregory; Sargent, Lyman Tower (November 1999). The Utopia Reader. ISBN 9780814715710.
  4. William Steinhoff, "Utopia Reconsidered: Comments on 1984" 153, in Eric S. Rabkin, Martin H. Greenberg, and Joseph D. Olander, eds., No Place Else: Explorations in Utopian and Dystopian Fiction. ISBN 0-8093-1113-5.
  5. "Utopia", The American Heritage Dictionary of the English Language, 4th ed., 2004, Dictionary.com, Web, 11 Feb. 2007.
  6. Mary Ellen Snodgrass, Encyclopedia of Utopian Literature, ABC-Clio Literary Companion Ser. (Santa Barbara: ABC-Clio Inc., 1995) xii. ISBN 0-87436-757-3 (10). ISBN 978-0-87436-757-7 (13).
  7. Jane Donawerth, "Genre Blending and the Critical Dystopia", in Dark Horizons: Science Fiction and the Dystopian Imagination, ed. Raffaella Baccolini and Tom Moylan (New York: Routledge, 2003).
  8. Howard P. Segal, "Vonnegut's Player Piano: An Ambiguous Technological Dystopia," 163 in Eric S. Rabkin, Martin H. Greenberg, and Joseph D. Olander, eds., No Place Else: Explorations in Utopian and Dystopian Fiction. ISBN 0-8093-1113-5.
  9. Lee, Tanith. Don't Bite the Sun. Bantam Books:1999.
  10. William Matter, "On Brave New World" 98, in Eric S. Rabkin, Martin H. Greenberg, and Joseph D. Olander, eds., No Place Else: Explorations in Utopian and Dystopian Fiction. ISBN 0-8093-1113-5.
  11. William Matter, "On Brave New World" 95, in Eric S. Rabkin, Martin H. Greenberg, and Joseph D. Olander, eds., No Place Else: Explorations in Utopian and Dystopian Fiction. ISBN 0-8093-1113-5.
  12. Gorman Beauchamp, "Zamiatin's We" 70, in Eric S. Rabkin, Martin H. Greenberg, and Joseph D. Olander, eds., No Place Else: Explorations in Utopian and Dystopian Fiction. ISBN 0-8093-1113-5.
  13. William Matter, "On Brave New World" 94, in Eric S. Rabkin, Martin H. Greenberg, and Joseph D. Olander, eds., No Place Else: Explorations in Utopian and Dystopian Fiction. ISBN 0-8093-1113-5.
  14. Margaret Atwood, The Handmaid's Tale, McClelland and Stewart, 1985. ISBN 0-7710-0813-9.
  15. Berne, Suzanne. "Patterns for College Writing". Ground Zero: 182.
  16. "Avatism and Utopia" 4, in Eric S. Rabkin, Martin H. Greenberg, and Joseph D. Olander, eds., No Place Else: Explorations in Utopian and Dystopian Fiction.ISBN 0-8093-1113-5.
  17. Huxley, Aldous. Brave New World.
  18. Galdon Rodriguez, Angel (2014). "Urban and Natural Spaces in Dystopian Literature Depicted as Opposed Scenarios". Ángulo Recto. Revista de estudios sobre la ciudad como espacio plural. 6 (2). doi:10.5209/rev_ANRE.2014.v6.n2.47585. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Junie 2017.
  19. Galdon Rodriguez, Angel (19 Desember 2014). "Espacios urbanos y naturales como escenarios opuestos en la literatura distópica". Ángulo Recto. Revista de estudios sobre la ciudad como espacio plural (in Engels). 6 (2): 85–100. doi:10.5209/rev_ANRE.2014.v6.n2.47585. ISSN 1989-4015.
  20. Self, W. (2002) p. V of introduction to Hoban, R. (2002)[1980] Riddley Walker. Bloomsbury, London.

Eksterne skakels
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.
   
Klik vir info oor hierdie sjabloon.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.