De Waal Venter

Philippus Arnoldus de Waal Venter is op 7 Mei 1942 in Pretoria gebore. Sy ouers is Frans Venter en Lucy de Waal. Hy is die oudste van drie kinders en het twee jonger broers, Georg en Francois. Weens sy pa se beroep as polisie-offisier word hy gereeld verplaas en die gesin verhuis dus baie. As ’n resultaat woon hy ses verskillende laerskole aan die Witwatersrand by. Die eerste een is in Mayfair-Wes in Johannesburg en hy sluit sy laerskoolloopbaan af aan die Laerskool Theo Wassenaar in Robertsham in die suide van Johannesburg, waar hy bekroon word as die skool se mees verdienstelike leerling. In 1955 gaan hy na die Hoërskool Monument in Krugersdorp, waar hy van 1956 in die koshuis is. Hier presteer hy in die middelafstande in atletiek en is lid van die skool se leerlingraad. In 1959 matrikuleer hy.

Hierna studeer hy verder aan die Universiteit van Pretoria, waar hy hom aanvanklik inskryf as mediese student. Sy mediese studies is egter nie ’n sukses nie en na drie jaar studie verlaat hy in 1963 die universiteit en sluit hom as klerk by die Staatsdiens aan. Sy ouers het intussen na Pretoria verhuis en hy woon by hulle in. In hierdie tyd studeer hy deeltyds verder aan die Universiteit van Pretoria en ook aan die Universiteit van Suid-Afrika, waar hy vakke soos Frans, Duits, Afrikaans-Nederlands, Engels en Wysbegeerte neem. Sommige van hierdie vakke skryf hy af, maar hy behaal nie ’n graad nie.

In 1965 word hy aangestel as assistent-redakteur van SARP, die amptelike nuusblad van die Suid-Afrikaanse Polisie. Hy is in Junie 1966 een van die stigterslede van die tydskrif Wurm (saam met Jeanne Goosen en Menno Stenvert) en is ook redakteur van hierdie tydskrif. In 1968 aanvaar hy ’n betrekking in Johannesburg as reklameskrywer en in 1969 word hy aangestel as omroeper-regisseur by die Afrikaanse Diens van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie (SAUK). Hy trou op 11 Januarie 1969 met Erla Louw, ’n arbeidsterapeut, en hulle het vier kinders: twee dogters en twee seuns. Hulle vestig hulle in Noordheuwel in Krugersdorp.

In 1970 verlaat hy die SAUK om weer terug te keer na die advertensiewese as kopieskrywer, waar hy die res van sy loopbaan deurbring, onder andere as skeppende direkteur by die reklame-agentskap BLGK. Hy is in 1994 stigterslid en eerste voorsitter van die Kopieskrywersforum en later is hy ook stigterslid en dien op die keurkomitee van die gesogte jaarlikse Pendoring reklametoekennings. Vir ’n aantal jare dien hy ook op die paneel van beoordelaars vir die jaarlikse Mondi-toekennings vir joernalistiese werk. Deur die jare bied hy ook verskeie radioprogramme aan, onder andere in 1999 op Punt Geselsradio. Nadat hy betrokke was by die tydskrif De Kat, word hy in 1997 aangestel as redakteur van Leeftyd, ’n tydskrif wat gemik is op die leser van ouer as vyf en dertig wat op soek is na geestelike en liggaamlike gesondheid. In 1990 ontvang hy die ATKV-reklameprys vir die beste Afrikaanse advertensie wat in 1989 verskyn het.[1]

Ná sy aftrede in 2000 word hy 'n professionele fotograaf en doen vryskutwerk as konsultant op die inhoud van webwerwe. Hy betree ook die politiek en word in 2011 verkies as 'n Demokratiese Alliansie-raadslid vir Krugersdorp.

Venter is op Sondag 20 Maart 2022 oorlede.[2]

Reeds op hoërskool wen hy ’n skryfwedstryd met sy wenopstel en as student word van sy gedigte reeds in September 1962 in Tydskrif vir Letterkunde gepubliseer. Hy is in Junie 1966 een van die stigterslede van die tydskrif Wurm (saam met Jeanne Goosen en Menno Stenvert) en is ook redakteur van hierdie tydskrif. Skrywers soos D.P.M. Botes, Phil du Plessis, Casper Schmidt, Marié Blomerus, Wilma Stockenström en Wopko Jensma was gereelde bydraers tot hierdie tydskrif. Van sy gedigte word in 1965 in Stiebeuel 2 opgeneem deur D.J. Opperman en F.J. le Roux en daarna verskyn in 1966 die bundel Klawer saam met Menno Stenvert en D.P.M. Botes. Later in 1966 gee hy sy eerste selfstandige bundel uit onder die titel Kiem.[3] Hierdie bundel staan nog in die teken van tegniese onafgerondheid en bevat weinig verse wat in hulle geheel geslaagd is. Die idee-inhoud van die groot aantal gedigte oor persoonlike en fisiese details is ook skraps, al probeer hy duidelik om modern aan te doen en die onsegbare of gewaagde onder woord te kry.[4] Dit is hoofsaaklik stemmingspoësie met liefde as basis, met Die maraboe as hoogtepunt. Hierdie bundel verower in 1963 in manuskripvorm die Staatsprys vir Poësie, ’n prys wat destyds uitgeloof is deur die Departement van Onderwys, Kuns en Wetenskap.

Die opvolgbundel Pols[5] is ’n groot vooruitgang met die deurlopende motief van lewe, ritme en passie wat in die titel gesuggereer word en die bundel tot ’n hegte eenheid saamsnoer.[6] Die bundel bevat drie afdelings, wat vanuit ’n sekere perspektief die progressie van die mens as paringsorganisme, sy verhouding met homself en veral die boosheid binne hom en die relativering hiervan in sy bestaan in die wye samelewing uitbeeld.[7] Die eerste afdeling bevat dan verse waarin klem gelê word op begin of geboorte, van die self, die liefde, ’n verhouding, ’n kind of vaderskap. In die tweede afdeling word die polsing van die lewe self die tema, in sy kreatiewe, bedreigende, heerlike of beskamende werklikheid.[8] Hierdie tema word verder gevoer in die werklikheids- en natuurgedigte van die derde afdeling, waar die ek as bedreigde telkens gestel word teen die bedreigings wat uit die bestaan voortspring, terwyl die ek ook onlosmaaklik deel is van hierdie bestaan. Hoogtepunte in die bundel is Oom Freud, oupa Pithecanthropus en Kartografies, my seun.

In 2017 verskyn sy digbundel, Oop sirkel, by Naledi Uitgewers.[9]

In sy resensie van Oop sirkel skryf Bernard Odendaal in Versindaba[10] (Oktober 2017) die volgende:  "Redelikheid, emosionaliteit en sintuiglikheid as fasette van, uiteindelik, dieselfde menslike belewing; wetenskap, filosofie en kunsbeoefening – dié instrumente of vermoëns word uitgebeeld as ewe openbarend van die wonderlike en dikwels onvoorspelbare bestaansdimensies wat vanuit die alledaagse te beleef is. Die belangrikste voorwaardes blyk ’n beskoulike en belewingsoopgesteldheid, en ’n wil tot (self-)ontdekking te wees."

Van sy verse word in verskeie versamelbundels opgeneem, insluitende Groot verseboek en Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte, asook Goudaar, S.A. in poësie, Groen, Poskaarte en Woordreise, terwyl die kindervers Net so min opgeneem word in Rymreise. Hy publiseer ook gedigte in verskeie tydskrifte, insluitende Wurm, Sestiger, Standpunte en Tydskrif vir Letterkunde. In die sestigerjare skryf hy ook lirieke wat deur sy toekomstige vrou, Erla Louw, getoonset word en sy en haar vriendin Annemarie Dawson neem selfs ’n langspeelplaat met hierdie liedjies op onder die titel Die Doedies sing doemmelliedjies.

In 2010 verskyn sy Engelse digbundel Entangling states of mind in beide ’n sagteband-uitgawe wat op aanvraag gedruk word en ’n elektroniese kopie. Die bundel word in drie afdelings verdeel, naamlik Hacking the human mind (gedigte oor die veelvuldige wyse waarop die menslike brein die werklikheid verwerk), Grasping my pencil with my toes (waarin die werklikheid met ’n goeie skeut humor ondersoek word), en Rhyming hunger with the right to live (gedigte oor die ekologie en faktore wat die omgewing bedreig). Hy skryf gereeld gedigte in Engels en Afrikaans en plaas dit op sy blog Poetry en poësie. Verder vertaal hy ook poësie uit verskillende Europese tale en is besig met ’n projek om die Nobelpryswenner Tomas Tranströmer se gedigte uit Sweeds in Afrikaans te vertaal, waarvan sommige reeds op LitNet gepubliseer is. Hy het ook gedigte van onder andere Pablo Neruda vertaal.

Hy skryf ook verhoogdramas en radiodramas. P.J. du Toit neem sy eenbedryf In lewende lywe in die versamelbundel Drie… twee… een op en sy radiodrama Die werklike Buys Buys in die versamelbundel Fasette. Die werklike Buys Buys word vir die eerste keer op 5 Maart 1984 uitgesaai en in 1985 deur die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns bekroon met ’n Erepenning vir Afrikaanse Radiohoorspele. Dit word ook met die Idem-prys bekroon as die beste radiodrama van die jaar. Hierdie is ’n toekomsdrama met die wêreld wat gevaarlik oorbevolk is. Die hoofkarakter, Buys Buys, is ’n werklikheidskepper wat met behulp van elektroniese middele ’n ander werklikheid vir mense skep sodat hulle in ’n virtuele wêreld die werklikheid kan ontvlug. Hierdie radiodrama word ook opgeneem in Die piekfyn Afrikaans leesboek. Wat dan? verower in 1988 ook die Idem-prys. Die radiodrama Stof word in 1975 uitgesaai en in 1976 deur die SAUK ingeskryf vir die Prix d’Italia-prys, waarna dit ook in België uitgesaai word en opgeneem word in die versamelbundel Hoorspelkeur. Die handeling vind tydens ’n treinreis plaas. Die ongetroude student Kotie is swanger en ’n passasier op die trein. Sy wou haar kêrel vermoor en die kondukteur Marais kry haar net voor sy wil selfmoord pleeg. Hy oortuig haar dat sy onskuldig is, omdat sy nog niks gedoen het nie. Sy was dan die stof, simbool van besoedeling, van haar hande af. Hierdie radiodrama is in Engels, Nederlands en Frans vertaal en word ook met die Idem-prys bekroon as beste radiodrama van die jaar.

Hy skryf ook die wetenskapsfiksie jeugdrama Yslik baie oeslak, wat opgeneem word in die versamelbundel Van die banke op die planke, saamgestel deur Elise van Wyk. Dit is ’n drama wat natuurbewaring as tema het en waarsku teen die gevare van oorbenutting van hulpbronne. Die tienderjarige stappers Nanine, Pieter, Adam en Nampti oornag in die veld, waar hulle vir Mongmoennet (afgekort as Mong), ’n wese van die planeet Skosju, ontmoet. Mong vertel hulle dat daar geen plante of diere meer op hulle planeet bestaan nie, omdat hulle die planeet verwoes het deur al hulle hulpbronne op te gebruik. Hy is op die aarde om te soek na oeslak, sodat hulle weer ’n ekologie aan die gang kan sit. Dit blyk dat oeslak water is, wat noodsaaklik is vir die voortbestaan van ’n ekologie.

In November 1990 word die aktuele radiodrama Thipa (wat “mes” beteken”) in die program Radioteater uitgesaai. Dit was waarskynlik die eerste keer dat Radio Suid-Afrika ’n hoorspel opvoer en uitsaai waarin swart spelers Afrikaans praat. In die hoorspel word die konfrontasie uitgebeeld wat heers tussen swart en wit in Suid-Afrika en die houdinge, vooroordele en wanopvattings. Ook die empatie wat tussen rasse bestaan word ontgin. Soos die titel aandui word die mes ’n belangrike simbool in die stuk. Twee seuns, Etienne en Tanzi, het kontak verloor en ontmoet mekaar toevallig jare later weer in ’n hyser wat vassteek en hulle dwing om saam ’n plan te bedink om uit hul dilemma te kom. As jong seuns was die mes vir hulle ’n begeerlike speelding en hierdie simbool koppel dan hulle kinderwêreld met die grootmenswêreld. Die geweld, broedermoord, rassehaat, politieke omwentelinge en ouerliefde verwys alles terug na die mes-simbool, met die oupa ’n belangrike bindende figuur in die drama, wat die voorvaderlike gees word wat die twee seuns met sy wysheid lei.

Hy skryf ook die ongepubliseerde verhoogdrama Vossie, ’n satiriese komedie. Hoeveel tone het ’n bobbejaan? is ’n toneelstuk vir jonger kinders. Hier moet ’n groot aantal dierekarakters besluit op ’n voorsitter vir die diere. Bobbejaan probeer die ander diere met raaisels uitoorlê.

Vanaf 1969 skryf hy verskeie verhale en kortverhale vir die Afrikaanse radiodiens en so laat as 2009 word sy radiovervolgverhaal Die blombroers oor Radiosondergrense uitgesaai. Verder skryf hy die draaiboek vir die televisiereeks Die seders van Libanon en die draaiboek vir die rolprent Plekkie in die son, wat gebaseer is op die roman van Ena Murray.

Op prosagebied fokus hy veral op kinder- en jeugverhale, met wetenskapfiksie wat ’n gewilde genre is. Die vyf-millimeter-avontuur speel af in die jaar 2016 en beskryf die probleme wat die wetenskap en tegnologie kan veroorsaak as dit in die verkeerde hande beland. Kong en Theo stel ondersoek in na die geheimsinnige navorsing in die laboratorium van dr. Breda en word verklein totdat hulle slegs vyf millimeter lank is. In hierdie formaat kan hulle vanuit ’n ander perspektief help om wetenskapskurke te fnuik.

Vyfff is ruimtefiksie van vreemde wesens op ander planete. Die verteller, Waldemar die Beskeie, en sy span van vyf moet die ontvoerde Voorsitter van Sdon, Lor, opspoor. Die span van vyf is Fiff, ’n Olfaktiaan, wat met geure kommunikeer en soos ’n dubbelbedmatras lyk; die skone Penni, jongedame Van-die-eilande en ook ’n Spesiale Agent; graaf André Slink, ’n baie gesofistikeerde losbol wat in der waarheid ’n Spesiale Spesiale Agent is; die reusagtige Barbar met sy wilde bos geel hare en harde lag en die klein, donker Okei Mpanza. Die soektog neem hulle van een uithoek van die Melkwegstelsel na die ander. In die voorwoord word die illusie geskep dat wat volg nie fiksie is nie, maar ware gebeure wat nog moet plaasvind.

In Mieg se kort en lang middag[11] is Mieg (kort vir Michal) ’n standerd agt seun wat by ’n supermark werk om geld in te samel vir ’n rekenaar. Hy help ’n vrou Saterdagmiddag na toemaaktyd met die dra van haar inkopies en sy bied hom tee aan in koppies wat hom aan die sterre laat dink. Sy bied aan om sy horlosie reg te maak en skielik bevind hy hom in ’n staat waar die bekende dimensies (ruimte, tyd en perspektief) opgehef word. Mieg beleef drie avonture (of drome) wat verlede (in die Afrika-natuur), hede (by die see) en toekoms (op die maan) verteenwoordig.[12] In die verlede bevind hy hom in prehistoriese Afrika, waar hy aan die kake van ’n leeuwyfie ontsnap en saam met Doibo en die swanger Odiba na die ommuurde stad reis. In die hede besoek hy ’n visfabriek en gaan saam met die vissers uit op see en verdrink byna. In die toekoms bevind hy hom op die maan, waar hy op Daaf se plaas werk totdat hy genoeg geld het vir ’n pendeltuigkaartjie terug aarde toe. Hoewel hierdie avonture verlede, hede en toekoms omvat, verloop daar in werklikheid slegs ’n driekwartier voordat hy weer in sy eie hedendaagse werklikheid beland. In hierdie allegorie met sy boeiende avonture slaag Mieg daarin om sy ma se dood en sy vrees vir die lewe te oorkom. Hierdie boek word later aan skole voorgeskryf.[13]

Swaartekrag een komma een[14] handel oor ’n toekomstige ruimtereis van twee tienerseuns (Pit en Ovvie) en ’n tienermeisie (Aloha, Pit se suster). Die titel verwys na die wyse waarop veranderde swaartekrag ’n invloed op die mens het tydens ruimtereise. Hulle word in die ruimte ontvoer deur die Taumi, ’n ras buiteruimtelike wesens wat meer oor die aarde en sy bewoners wil uitvind. Sonder dat hulle dit weet, word hulle onderwerp aan ’n toets wat van groot belang is vir die aarde se bevolking. Hulle slaag daarin om te ontsnap en te midde van ’n helde-ontvangs terug te keer na die aarde. Die skrywer slaag daarin om die vreemde wesens, hulle wêreld en denkpatrone oorspronklik, geloofwaardig en interessant voor te stel, met veral ’n belangrike les oor die ekologie. Die weghollers van Teev is weer wetenskapfiksie, met illustrasies deur Anton Kannemeyer, en word uitgegee in die Ekonopret Leesreeks van Juta Gariep.

In die klein woud[15] het Koning Arthur se legende as die sprokies agtergrond vir die realistiese liefdesdriehoek tussen die hoofkarakters. Die klein woud is ’n verwysing na die miniatuurbos wat oom Arend met sy bonsai kweek. Die bos is simbool van gevaar, waar demone en towenaars skuil, wat in teenstelling is met die veiligheid van huis en stad.[16] Die storie van die liefdesdriehoek tussen die tieners Spies, Jeannie en Elsine vind ’n parallelle werklikheid in die legende van koning Arthur, sy beeldskone vrou Guinevere, haar ongeoorloofde liefde vir die ridder Launcelot, die bose verleidster Elaine en die towenaar Merlyn. Spies is die ekwivalent van Launcelot, Jeannie van Guinevere en Elsine van Elaine, terwyl oom Arend ’n interessante vermenging van Arthur en Merlyn is. Kennis van die legende van koning Arthur is nie vir die leser nodig nie, aangesien die verhaal self ’n opwindende, meervlakkige liefdesverhaal is, waarvan die legende of alternatiewe verhaalvlak ’n spieëlbeeld vorm wat volledig in die teks verklaar word. Hierdie boek is in 1996 die naaswenner van die ATKV-kinderboekprys vir die ouderdomsgroep 13-15 jaar.

Louwtjie help soek is vir jonger kinders en vertel van Louwtjie wat sy ouma help soek na haar bril, maar leer dat die oorsaak van ’n probleem eers bepaal moet word voordat jy tot aksie kan oorgaan.[17]

The Great Stir Trial word uitgegee in beide ’n slapband-uitgawe wat op aanvraag gedruk word en ’n elektroniese kopie. Op die planeet Erda is daar geen diere waarop mense kan ry nie en ook nie meganiese voertuie nie. Mense loop dus waar hulle ook al wil wees. Leerlinge aan die Imperial School wil die wrede Grith onttroon as skoolleier en vir Ayjay in sy plek aanstel en dien so ’n voorstel aan die Skoolraad. Die raad besluit dat ’n Stir Trial (’n wedloop wat oor twaalf ure gehardloop word) die saak sal beslis. Die konflik kring uit en die onderwyser “Turnip” Boolibat skaar hom aan die kant van die radikale New Imperialists, terwyl die onderwyser Beekay hom beywer vir ’n vrye samelewing. Ayjay vind dat daar donker magte is wat teen hom kragte meet en pogings word aangewend om hom te vermoor. Beide hy en Grith vind uit dat die uitmergelende wedloop alles van hulle verg. Hierdie is weereens ’n refleksie van die kragte binne die normale samelewing wat die skrywer in ’n eksotiese milieu plaas.

Reeds in 1965 publiseer hy kortverhale in Sestiger en later ook in Tydskrif vir Letterkunde. Oop toe[18] bevat kortverhale vir volwassenes en hierdie bundel word in 1990 genomineer vir die Rapportprys. Die titel van die bundel suggereer reeds die teenstellings waarmee in die verhale gewerk word, wat insluit man en vrou, fantasie en wetenskap, sag en hard en droom en werklikheid, met die teenstellings wat soos oop en toe ook verskillende aspekte van dieselfde wese kan voorstel. Die verhale het oorwegend erotiese temas, wat merendeels die stimulus is vir fantasie, wat onder andere in beskrywing van angs- en vervullingsdrome uitgebeeld word. In Bytplek vergroot die ruimte tot ’n reis tussen planete in die buitenste ruimte, terwyl die ruimte in In teenstelling met vroue verklein tot ’n reis in die vaginale ruimte van die vrou. Hierdie spel met ruimtes maak perspektiefwisseling moontlik en in Twee stemme word byvoorbeeld ’n derde stem by die stemme van die man en vrou gevoeg, naamlik die stem van die ongebore fetus. Die skrywer gebruik ook  die psigoanalitiese insigte van Freud en Jung om die orale fantasieë en verskillende angste van die mens te verwoord.

Verskeie van sy kortverhale word in versamelbundels opgeneem. Dit sluit in Die man staan op in Bloudruk onder redaksie van Tom Gouws; Amper ’n njippits-fokkerij in Drif onder redaksie van Lindeque de Beer; Juffrou Blinkoë in Dogters van Afrika onder redaksie van Riana Scheepers; Meganika van liefde in Indaba onder redaksie van Pieter Meyer en Van voor af in Liefde loop ver onder redaksie van Jeanette Ferreira. Van sy boeke word ook in Engels vertaal.

In 1984 verwerf hy die eerste prys in die Afrikaanse afdeling vir ’n reisverhaal wat deur Die Vlieënde Springbok, tydskrif van die Suid-Afrikaanse Lugdiens, uitgeskryf is. Die prys was twee Goudklas-vliegkaartjies na Europa. Sy verhaal is getitel Klein klippie ver gooi en beskryf ’n reis van Johannesburg na Kaapstad en van daar na Laingsburg. Van sy ander gepubliseerde reissketse sluit in Die ongemerkte olifant in De Kat van September 1985, Guerna in Die Vlieënde Springbok van Desember 1985 en Waar mens by jouself verbyloop in Die Vlieënde Springbok van Januarie 1986.

• Antonissen, Rob. Spitsberaad. Nasou Beperk. Elsiesrivier. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1966.
• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1983.
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
• Odendaal, L.B. Hoorspelkeur. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad.. Eerste uitgawe, 1983.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.). Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers. Eerste uitgawe. Tweede druk, 2005.

• Anoniem. Venter redakteur van Leeftyd. Beeld, 22 Julie 1997.
• Opperman, A.J. Lewe vergesel van woorde en skryf. Wes-Beeld, 12 Junie 2015.

• Versindaba http://versindaba.co.za/tag/vertalings-deur-de-waal-venter/ Geargiveer 15 November 2016 op Wayback Machine
• Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1997/07/22/22/1.html
• Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1998/05/7/4/10.html
• Boekkooi, Paul Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1990/11/26/1/12.html
• De Waal Venter: https://dewaalventer.wordpress.com/
• Erasmus, Elfra Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1994/03/18/2/23.html
• Nieuwoudt, Stephanie Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1994/09/27/2/12.html
• LitNet ATKV-Skrywersalbum 14 Maart 2012: www.litnet.co.za