Daina

Die term daina (Lets en Litaus "lied") verwys na 'n kompakte, gewoonlik ongerymde gedig met gewoonlik vier reëls en trogeïese (soms ook daktiliese) ritme met vier heffings (in die geval van Letse dainas), terwyl hul Litause eweknieë dikwels langer en meer gedetailleerd is.

Letland se dainas - waarvan 1,2 miljoen tekste en 30 000 melodieë oorgelewer is - vorm die basis vir inheemse volksang en maak deel uit van Letland se kulturele erfenis. Aangesien hulle min en eers laat deur die kerstening beïnvloed is, is dainas 'n belangrike bron vir navorsing oor die Indo-Europese taalgeskiedenis en Letland se mitologie.

Oorsprong en geskiedenis
'n Letlandse sangfees in 2008

Aangesien Letland deur eeue heen deur vreemde magte oorheers is, was dainas, wat mondeling van generasie tot generasie oorgedra is, vir Letlanders die enigste moontlikheid om hul eie mitologie te bewaar en 'n eie nasionale kultuur te ontwikkel. Terwyl ander Europese volke hul identiteit in wetenskap, filosofie of literatuur gevind het, was die Letlandse kulturele lewe tot die platteland beperk waar 'n skryf- en leeskultuur eers taamlik laat kon ontwikkel. Die stedelike nedersettings is deur Duits- of Russiessprekendes oorheers. Vanaf die 15de en 16de eeu tot in die middel van die 19de eeu was byna alle Letlanders lyfeienes of het deel uitgemaak van die stedelike laer klas.[1] Letlanders met 'n hoër opleiding was haas ondenkbaar - geletterdes is gewoonlik as Duitsers geassimileer.

In teenstelling met ander Europese nasies, waar die volkskultuur met die ontwikkeling van die drukpers en die daarmee gepaardgaande geskrewe kultuur grotendeels verlore gegaan het, was dainas in Letland nog tot in die vroeë 20ste eeu 'n lewendige uitdrukkingsmiddel wat steeds verder ontwikkel het. Ook deesdae word dainas orals in Letland aangehaal en gesing.

Die nasionale ontwaking van die Letlandse volk tussen 1850 en 1890 het aanleiding gegee tot die versameling en literêre bewerking van dainas. Hulle was ook die basis vir die gewilde Letlandse sangfeeste, wat saam met dié van Estland en Litaue sedert 2001 deur UNESCO as wêrelderfenis gelys word.

Toe hy tussen 1764 en 1769 in Riga gebly het, was Johann Gottfried von Herder een van die eerste stelselmatige versamelaars van dainas. In 1807 het Herder, wat diep beïndruk was oor die Letlandse Midsomerfeesvierings met dans, musiek en sang, naas Estniese en Litause liedere ook elf Letlandse dainas, wat deur plaaslike Duitse pastore vir hom vertaal is, in sy werk Stimmen der Völker in Liedern gepubliseer. Dit was die basis vir die stelselmatige navorsing oor dainas en die versameling daarvan. Herder self was egter nog nie daarvan bewus dat dainas baie kort en onberymd was en het hulle as "fragmente" beskryf.

Tussen 1894 en 1915 het Krišjānis Barons, wat die bynaam "Vader van die dainas" dra, die grootste versameling dainas met altesaam 217 996 gedigte in ses boekdele gepubliseer. Hierdie werk is die oudste literêre monument van Letland.[2] Sy sogenaamde "Daina-kas" (Dainu skapis) het 'n soort "nasionale heiligdom" van Letland geword. Ook ná Barons se afsterwe in 1923 is sy werk voortgesit.

Voorbeelde van dainas
Visu gadu dziesmas krāju,
Jāņu dienu gaidīdama.
Nu atnāca Jāņu diena,
Nu dziesmiņas jāizdzieda.
Die hele jaar deur het ek liedere versamel,
Wagtend op die Jāņi-dag.
Nou het Jāņi aangebreek,
Nou word die liedere gesing.
Kas to teica, tas meloja,
Ka saulīte nakti guļ;
Vai saulīte tur uzlēca,
Kur vakaru norietēj'?
Diegene wat beweer
Dat die Son snags slaap, lieg.
Gaan die Son daar op
Waar dit saans ondergaan?

Verwysings
  1. Matthias Knoll: Die Bedeutung der Dainas und des Heldenepos Lāčplēsis für die Herausbildung nationaler Identität in Lettland
  2. Marianna Butenschön: Estland, Lettland, Litauen. Das Baltikum auf dem langen Weg in die Freiheit. München: R. Piper 1992, bl. 109

Eksterne skakels
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.