D.P.M. Huet

Dammes Pierre Marie Huet is op 7 Desember 1827 in Amsterdam in Nederland gebore as die seun van ’n Amsterdamse predikant by die Waalse kerk, Pierre Josué Louis Huet. Hy studeer eers aan die Athenaeum in Amsterdam en vanaf 20 Oktober 1847 in Utrecht. In sy studentetyd in Leiden en in Montauban leef hy losbandig en maak hom aan allerlei uitspattighede skuldig, waarvoor hy een keer tot drie weke in Frankryk in die tronk sit.[4]

Hy lê in 1853 sy kandidaatseksamen af. Die Paarlse predikant ds. G.W.A. van der Lingen stuur in 1853 ’n versoek na Holland om ’n redakteur wat onder sy toesig ’n tydskrif vir Suid-Afrika moet redigeer. Hy wou ’n eie Christelike tydskrif onder die titel Elpis uitgee, waarvoor hy ’n bekwame letterkundige in die redaksie wou hê. Huet neem die uitnodiging aan en vertrek in Oktober 1853 na die Kaap, waar hy na sy aankoms in Februarie 1854 in die Paarlse pastorie woon. Om hom voor te berei vir sy taak as redakteur, bestudeer hy die joernalistiek van die Kaapse pers en veral van De Zuid-Afrikaan. Reeds in hierdie tyd publiseer hy sy eerste digbundel, Paarlsche Gedichtjens.

Hy word opnuut bekeer deur sy beskermheer en sy kop staan dan sendingveld toe, eerder as om redakteur te word. Ds. Van der Lingen raai hom aan om by die Sinodale kommissie aansoek te doen om tot die proponentseksamen toegelaat te word. Hierdie kommissie sit eers in 1857 en hy aanvaar intussen ’n beroep tot hulpprediker in die NG gemeente Aliwal-Noord.

Op sy reise deur Aliwal-Noord en die Vrystaat bewerkstellig hy vele bekerings onder die swart mense, sodanig dat hy hierdeur en deur hulle lot aangegryp word. In Oktober 1857 is hy terug in Kaapstad om voor die Sinode sy proefpreek te hou, waarvoor hy as teks kies “Roept Simson, dat hij voor ons spele”. Dieselfde dag word hy na stemming tot leraarskap in die NG Kerk toegelaat en hy stel homself beskikbaar as leraar vir die NG gemeente Lydenburg. Ten einde hom in staat te stel om sy amp op te neem, besluit die sinode om onmiddellik tot sy ordening oor te gaan, wat geskied in ’n seremonie wat op 2 November 1857 in die Groote Kerk in Kaapstad gehou is. By hierdie sinode word daar ook besluit om afsonderlike kerkdienste vir blanke en gekleurde lidmate goed te keur, weens besware uit blanke geledere teen gemeenskaplike dienste.

Vroeg in die volgende jaar onderneem hy ’n reis as afgevaardigde van die Kaapse Sinode na die Oos-Transvaal en reis eers deur Natal. Sy verblyf van twee maande in Pietermaritzburg gee aanleiding tot die verse wat in sy godsdienstige digbundel Uit Natal opgeneem word. Hy beywer hom vir die gelykstelling van blank en swart en dit maak die gemeentes onrustig, sodat hy op Utrecht die gerug verneem dat die mense op Lydenburg hom liefs nie wil ontvang nie. Hy arbei tog vir ’n ruk met seën op Lydenburg. Van Lydenburg gaan hy verder noord na die Zoutpansberg, waar ’n gemeente hom beroep het. Intussen word hy ook na die NG gemeente Ladysmith in Natal beroep en hier word hy op 28 November 1858 bevestig.[5]

In dieselfde uitgawe van De Kerkbode (dié van 1 Januarie 1859) waarin die aankondiging van sy bevestiging gepubliseer word, verskyn daar ook ’n aankondiging dat die Uitvoerende Raad van die Zuid-Afrikaansche Republiek die beroep deur die Kerkraad van Zoutpansberg afgekeur het en dat ds. Dirk van der Hoff die kerkraad tot verantwoording geroep het weens hulle versuim om vooraf sy toestemming vir die beroep te verkry. Op Ladysmith verwek Huet opskudding deur, teenstrydig met die besluit van die Sinode, daarop aan te dring dat alle rasse ’n plek in die kerk kry.

Sy voornemens in 1860 om in Holland hulp te soek vir die uitgestrekte gemeentes, staan in noue verband met sy sendingywer. Hy vertrek na Kaapstad, waar die eerste aflewering van die liberale maandblad De Onderzoeker onder redaksie van L. Marquard pas sy verskyning gemaak het. Huet gooi sy gewig agter die ortodoksie en vaardig ’n pamflet uit om te waarsku teen die “valsche bedriegelijke arbeiders, menschen die lasteren hetgeen zij niet weten”. Hy neem dan in 1860 ’n beroep na die NG gemeente Pietermaritzburg aan in plaas daarvan om sy beoogde Europese reis te onderneem. Op Pietermaritzburg trou hy in 1861 met Meinonda Robbé, ’n Hollander van geboorte.[4]

Hy raak intens betrokke by die kerklike onenigheid tussen ortodoksie en liberalisme en skryf die Herderlijke Brief van 1863, wat nie minder nie as tien kolomme in De Kerkbode opneem. In allerlei brosjures soos Mededeelingen van den strijd in Frankrijk tusschen Modernen en Orthodoxen en Verderfelijke ketterijen bedektelijk ingevoerd, trek hy te velde teen die liberalisme. Intussen beywer hy hom steeds vir die opheffing van die swart mense. Hy speel ook ’n groot rol om die herdenking van Geloftedag te bevorder, aangesien hy voel dat so ’n gelofte tot God nie ligtelik opgeneem kan word nie en dat God daardeur verheerlik sal word.

Op die Algemene Kerkvergadering van die Natalse NG Kerke op 20 Oktober 1864 stel hy voor dat 16 Desember voortaan as kerklike dankdag in al die Natalse gemeentes gevier moet word en die voorstel word aangeneem. In 1867 aanvaar hy die uitnodiging om Natal op die Evangeliese Alliantie in Amsterdam te verteenwoordig. Hoewel hy aanvanklik van plan is om terug te keer, bly hy nou vir goed in Nederland en keer nooit weer terug na Suid-Afrika nie. In die tydperk van 1867 tot 1869 is hy reisende predikant van die Confessionele Vereniging. Hy publiseer hier twee pamflette met “mededeelingen” oor Suid-Afrika, wat uit belewenisse, koerantartikels en ander inligting bestaan. In 1868 verskyn Eenvoudige mededeelingen over Zuid-Afrika en in 1869 die opspraakwekkende Het lot der zwarten in Transvaal: mededeelingen omtrent de slavernij en wreedheden in de Zuid-Afrikaansche Republiek. Sy doel met hierdie laaste geskrif is om die straffelose mishandeling van swart mense in die Transvaal aan die kaak te stel. Dit is ook geskryf om druk van buite af uit te oefen, met die hoop dat die Engelse regering daardeur oorreed kon word om ’n einde aan die wetteloosheid te maak deur die oorname van Transvaal.[4]

Hy doen weer diens as predikant in Nederland deur vanaf 1870 die gemeente te Veenendaal en vanaf 1871 die gemeente by Dirksland te bedien. Vanaf 1875 is hy betrokke by die Brightonbeweging, wat Christelike herlewing najaag, en is hy leraar by die Gereformeerde Kerk van Nunspeet, maar hy verlaat hierdie gemeente in 1878. Gedurende sy verblyf in Nunspeet skryf hy die brosjure Niet om te twisten, maar uit gewetensdwang, waarin hy die Gereformeerde predestinasieleer aanval. Vanaf 1878 is hy dienend by die gemeente te Goes.

Reeds in sy tyd in Suid-Afrika skryf hy in sy dagboeke en reisverslae hoe volop psigiese mediums onder Afrikaanse mense van die Soutpansberg tot in Pietermaritzburg voorgekom het. Veral Susanna Smit, vrou van die Voortrekkerpredikant Erasmus Smit, beïndruk hom met haar visioene. Vanaf ongeveer 1885 is hy openlik diep betrokke met die sogenaamde Christelike spiritisme, wat hom van die hoofstroomkerke vervreem. Hy veroorsaak onder meer skandale toe hy die geeste van dooies soos Johannes Calvyn, G.W.A. van der Lingen en Tsjaka van die Zoeloes oproep en met hul hulp teologiese artikels skryf. In 1890 breek hy egter met die spiritisme en keer weer terug na die Gereformeerde Kerk. Hy is op 9 April 1895 te Goes oorlede.[4]

Reeds kort na sy aankoms in Suid-Afrika plaas hy enkele gedigte in De Zuid-Afrikaan (meestal vertalings van sy Franse gedigte) en in 1856 publiseer hy ’n bundel Paarlsche Gedichtjens.

Vermaaklik is die selfspot in die gedig Kaalheid, waar hy die draak steek met sy haarverlies reeds op jeugdige ouderdom en dan die gedig afsluit met ’n vermaning oor menslike ydelheid. Die romantiese ballades In ‘t asyl Steenbeek” en “Buiten ‘t asyl het as onderwerp die gevalle vroue wat slagoffers van verleiding is en dan verstoot word.

Sy verblyf van twee maande in 1858 in Pietermaritzburg is die aanleiding tot die eerste verse van die uitsluitend godsdienstige bundel Uit Natal. Stichtelijke Gedichtjes wat later daardie jaar verskyn.

Sy Afrikaansche gedichten (waar die titel verwys na gedigte wat in Suid-Afrika sy ontstaan gehad het) is so gewild dat dit tot 1930 agt drukke beleef.

Hy sluit sy bekende verslag oor Het lot der zwarten in Transvaal af met die gedig Klachte van het kafferkind in Overvaal, waarin ’n mishandelde swart kind van nege jaar oud die spreker is en sy lot bekla deur sy armoedige en onmenslike omstandighede te beskryf en dit te vergelyk met die gemak waarin die wit kinders leef.

Van sy gedigte word opgeneem in Gerrit Komrij se bloemlesing Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte.

Hy skryf verskeie nie-fiksie prosawerke, wat wissel van teologie tot reisbeskrywings en waarnemings oor die behandeling van swart mense. Feitlik al sy werke is ’n vermenging van hierdie deurlopende temas, met sy teologiese werke (en reisbeskrywings) wat primêr draai om die lotgevalle en lewenstoestande van die swart volkere.

Terwyl hy ’n hulpprediker in Aliwal-Noord is, skryf hy vir sy Paarlse vriende Eenige reisindrukken en losse opmerkingen uit het zakboek van P. Huet (wat in Elpis gepubliseer word), waarin hy tonele van groot bekerings onder die Basoetoes beskryf en in teenstelling daarmee negatief staan teenoor die boere.

Sy Reisjournaal: Verhaal van een uitstapje uit Aliwal naar de Fransche zendelingstatien in het Basutooland verskyn in 1857 in Elpis en word in 1987 deur Karel Schoeman geredigeer en deur die Suid-Afrikaanse Biblioteek uitgegee.

Hy skryf ook die stuk Het eeuwig lot der heidenen, wat teen die einde van 1858 in De Kerkbode verskyn.

Ééne kudde en één herder: Verhandeling over de toebrenging van heidenen tot de Christelijke kerkgemeenschap, verskyn in 1860. Hierin betoog hy vir die gelykstelling van almal, ongeag kleur.

Hy raak intens betrokke by die kerklike onenigheid tussen ortodoksie en liberalisme en skryf die Herderlijke Brief van 1863, wat nie minder nie as tien kolomme in De Kerkbode opneem. In allerlei brosjures soos Mededeelingen van den strijd in Frankrijk tusschen Modernen en Orthodoxen en Verderfelijke ketterijen bedektelijk ingevoerd, trek hy te velde teen die liberalisme. In sy Afskeidsbrief aan de gemeenten der Ned. Gereformeerde Kerk van Natal bring hy hulde aan die mense en die land wat ’n onuitwisbare indruk op hom gelaat het.

Nadat hy terug gekeer het na Nederland publiseer hy twee pamflette met “mededeelingen” oor Suid-Afrika, wat uit belewenisse, koerantartikels en ander inligting bestaan. In 1868 verskyn Eenvoudige mededeelingen over Zuid-Afrika en in 1869 die opspraakwekkende Het lot der zwarten in Transvaal: mededeelingen omtrent de slavernij en wreedheden in de Zuid-Afrikaansche Republiek. Dit is veral laasgenoemde boek wat groot opspraak verwek en hom baie ongewild onder die blanke bevolking in veral die Transvaal maar ook elders maak, veral omdat hy daarin die Engelse regering aanspoor om “het gezag over de Hollandsche Republieken in hande te nemen” op grond van die “slavernij en wreedheden” wat die boere teenoor die swart mense pleeg. Een van die praktyke waarteen hy dit het en wat hy hier onder algemene aandag bring, is die inboekstelsel wat beskou kan word as ’n voortsetting van slawerny. Hierdie ongewenste praktyk was egter algemeen in daardie tyd en is ook in die twee Britse kolonies toegepas. Swart kinders, baie van hulle weeskinders, is ontvoer en dan ingeskryf in ’n boek op die dorp, waarna hulle as slawe vir die wit mense werk en in sekere gevalle hier mishandel is. Sy verontwaardiging oor die mishandeling laat hom die gedig Klachte van het Kafferkind in Overvaal skryf, waarin ’n negejarige swart kind aan die woord is en sy haglike omstandighede vergelyk met die weelderige lewens van die wit kinders.

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk, 1964.
• Conradie, Elizabeth. Hollandse skrywers in Suid-Afrika (Deel I) (1652–1875) J.H. de Bussy. Pretoria, 1934.
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984.
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.
• Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1949.
• Schoeman, Karel. Merksteen: ’n Dubbelbiografie. Human & Rousseau. Kaapstad., Pretoria en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1998.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 2006.

• De Villiers, Johannes Bertus. Wat klop so? Dominee hoor dit dan ook…By, 19 Maart 2011.