Cypriniformes
Cypriniformes is vis-orde wat hoort tot die klas Actinopterygii. Die orde bevat slegs families wat voorkom in brak en varswater.
| Cipriniformes Tydperk: Paleoseen – onlangs | |
|---|---|
 | |
| Rhodeus sericeus | |
 | |
| Scardinius erythrophthalmus | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Domein: | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Subfilum: | |
| Infrafilum: | |
| Superklas: | |
| Klas: | |
| Subklas: | |
| Infraklas: | |
| Superorde: | |
| Orde: | Cypriniformes |
| Families | |
| |
Die Karperagtiges (orde Cypriniformes) is die algemeenste varswatervisse ter wêreld. Wat liggaamsvorm en lewenswyse betref, het hulle hulle by 'n wyd uiteenlopende aantal omstandighede aangepas, en kom hulle wydverspreid oor die hele wêreld voor. Een gemeenskaplike kenmerk van byna alle karperagtiges is hul besondere skerp gehoorvermoë. Die Karperagtiges (orde Cypriniformes) vorm saam met die meervalle (orde Siluriformes) die superorde Ostrariophysi.
Visse van hierdie superorde word van alle ander visgroepe onderskei op grond van die sogenaamde beentjies van Weber wat hulle het. Dit bestaan uit vier beenstukkies wat die vis se inwendige oor met sy swemblaas verbind. Geluidstrillinge in die water word deur die wand van die swemblaas opgevang, deur die beentjies versterk en na die oor oorgedra. As gehoorgevolg van hierdie beentjies van Weber kan alle karperagtiges en meervalle besonder goed hoor.
In modderige, troebel water gebruik die visse hierdie beentjies nie soseer wanneer hulle 'n prooi probeer vang nie, maar eerder vir kommunikasie binne die skool en vir die opspoor van 'n maat. Baie karperagtiges en meervalle beskik boonop oor baarddrade en ander tas- en smaaksintuie waarmee hulle die verskil tussen nou verwante visspesies kan onderskei. Dit is waarskynlik een van die redes waarom karperagtiges een van die talrykste varswatervisse geword en so wyd oor die hele wêreld versprei het.
Ander kenmerke van karperagtiges is die enkele betreklik lang rugvin, die buikvinne wat taamlik ver na agter geplaas is, en stertvinne wat dikwels gevurk is. In die bek self is daar gewoonlik geen tande nie, maar in die keelholte kom daar dikwels een tot drie rye tande voor. Afgeronde skubbe bedek die senuweeliggaam geheel en al of net gedeeltelik. In Suider-Afrika kom veral vyf families van die karperagtiges voor, byvoorbeeld die Characidae, wat ook karasinne genoem word.
Die tiervis (Hydrocynus vittatus), die imberi (Afestes imberi,) die streeprower (Alestes lateralis) en die Okavango-rower (Rhabdaletes maunnensis) word onder meer by die familie ingesluit. Die Hepsetidae of Afrikaanse greepvisse word deur net een spesie verteenwoordig, die Hepsetus ordoe, terwyl die Distichodontidae familie deur twee spesies, die bekende nkupe (Distichodus mossambicus) en die chessa (Distichodus schenga) verteenwoordig word.
Die familie Citharinidae is nou verwant aan die vorige familie, en die dwergsitarien (Hemigrammocharax machadoi) en die breëbalk-sitarien (Nannocharax macropterus) word hierby ingesluit. Die grootste familie onder die karperagtiges, plaaslik asook wêreldwyd, is die Cyprinidae, waaronder talle geelvisse, ghieliemientjies en rooivlerkies tel. In Suider-Afrika word hierdie familie sterk verteenwoordig deur die genera Barbus en Labeo. Die gewone goudvis (Carassius auratus) en die karper (Cyprinus carpio) is lede van hierdie groot familie.
Karper
Die karper (Cyprinus carpio), wat in Afrikaans kortweg soms ook karp genoem word, is vraatsugtige allesvreters, maar hulle verkies plante. Karpers is reeds in 1897 na Suid-Afrika ingevoer en het sedertdien soms selfs 'n plaag geword. Die karper is 'n goeie voorbeeld van die karperagtiges se buitengewone aanpasssings- en oorlewingsvermoë, veral ten koste van ander inheemse vissoorte. Die karper kom oorspronklik uit Asië, en die Chinese het die vissoort voor die geboorte van Christus reeds as ’n alledaagse gereg geken.
Die Romeine het die vis na Italië ingevoer en dit in spesiale teeldamme vir eetdoeleindes geteel. Van daar het die karper gedurende die Middeleeue deur die toedoen van monnike oor die hele Europa versprei. Die karper, wat oorspronklik aan heelwat warmer water en ander eetgewoontes gewoond was, het heeltemal goed aangepas in die koue riviere en mere van Europa. In Suid-Afrika het die vis so goed geaard dat wetgewing wat die uitplasing van karpers in die destydse Unie se riviere en damme verbied het, later ingestel moes word.
Karpers is daartoe in staat om forelle binne 'n kort rukkie heeltemal uit te roei. As daar genoeg kos in die water is, kan 'n klein karper binne ’n jaar meer as 20 cm groei. Die volwasse karper kan tot meer as 1 m lank word en 'n massa van meer as 20 kg hê. Sy lyf is olyfgroen met ’n goudgeel glans langs die sye. Sy rug is donker en sy pens wit. Op sy kop is geen skubbe nie, en soos ander karperagtiges het hy geen tande in sy bek nie, maar wei in die keelholte. Daar is 'n korterige voeldraadjie aan weerskante van sy snuit. Solank die vis beheer word en nie toegelaat word om met ander inheemse of meer weerlose visse mee te ding nie, is die karper ’n goeie hengel- en eetvis.
Families
Die volgende families is deel van die orde Cypriniformes:
- Balitoridae
- Catostomidae
- Cobitidae
- Cyprinidae
- Gyrinocheilidae
- Psilorhynchidae
Sien ook
Bronne
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-55-9 band
- www.fishbase.org
Eksterne skakels
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Cypriniformes.
Wikispecies het meer inligting verwant aan Cypriniformes
Normdata  |
|---|