Krokodil

Krokodille woon in riviere, mere en damme in dele van Amerika, Asië, Afrika en Australië. Sommige van die krokodille uit Australië woon in soutwater. Hierdie soutwater-krokodille is gewoonlik groter as dié wat in varswater leef. Alhoewel krokodille die meeste van hul tyd in die water deurbring, kan hulle ook uitkom en op land rondloop. Krokodille kan nie onderwater asemhaal nie. Hulle kan egter hul asems baie lank onder die water ophou.

Krokodille (orde Crocodylia) is die nouste lewende verwante van die dinosouriërs. Die orde bestaan uit egte krokodille, alligators, kaaimanne en gaviale, wat met uitsondering van 1 spesie in die varswater van die tropiese en subtropiese gebiede voorkom. Krokodille se liggame is met ʼn horingagtige pantser bedek.

Hoewel die pote geweb is, is die gespierde stert die eintlike swemorgaan. Die reptiele is tipiese oewerbewoners wat bedags meestal in die son lê en teen die aand in die water teruggly. Hulle vreet visse, voëls en klein soogdiere, terwyl die groter spesies ook perde, beeste, wildsbokke en selfs mense aanval. Wat voortplanting en die versorging van die kleintjies betref, is daar in die laaste paar jaar interessante ontdekkings gedoen, onder meer dat die wyfie van die Nylkrokodil haar kleintjies in haar bek na die water dra en dat klein alligators se geslag deur die temperatuur van die nes bepaal word.

Die voortbestaan van die meeste krokodilspesies word ernstig bedreig omdat sulke hoë pryse vir krokodilleer betaal word. Dit is egter noodsaaklik dat die diere beskerm word omdat hulle van groot belang is vir die ewewig in die natuur. Krokodille bewoon die aarde al sowat 200 miljoen jaar.

Die oerouer van die krokodil dateer uit die Era van die Reptiele in die Trias (225 miljoen jaar gelede), die oudste tydperk van die Mesosoïkum. Gedurende die Jura (190 miljoen jaar gelede) het hierdie diere verder ontwikkel en gedurende die Kryt (136 miljoen jaar gelede) en die Tersiêr (65 miljoen jaar gelede) die orde van die Crocodylia gevorm soos die mens hulle vandag ken. Hierdie oervoorouer, die Protosuchus, was sowat 1 m lank en sy rug en pens was met beenagtige plate bedek. Hy was lid van die dieregroep Archosauria, waartoe ook die dinosouriërs behoort het.

Terwyl al die ander verteenwoordigers van die Archosauria uitgesterf het, het die krokodille bly voortbestaan en gedurende die miljoene jare selfs min veranderinge ondergaan. Teenswoordig word die krokodilorde in 3 families ingedeel, naamlik egte krokodille (Crocodylidae), alligators en kaaimanne (AIIigatoridae) en gaviale (Gavialidae). Daar is min uiterlike verskille tussen die families en dit is feitlik net die bek wat anders is.

By egte krokodille is die vierde tand van die onderste kakebeen sigbaar wanneer die bek toe is, terwyl dit by 'n alligator en kaaiman nie gesien kan word nie. Die gaviaal het 'n langer en dunner bek as die ander krokodilagtiges en vreet ook selde iets anders as vis.

Hul kleur wissel van bruin tot grys en hulle het verskillende patrone op hulle liggame. Alle krokodille het 'n feitlik ondeurdringbare velpantser van horingagtige skilde wat op die rug deur onderliggende been plate versterk is. Op die pens is die skilde by die meeste spesies sag, reghoekig en soepel en dit is die deel van die vel wat vir leerartikels gebruik word.

By die kaaimanne kom die beenplate egter ook op die pens voor sodat hul vel kommersieel waardeloos is. Op die besonder lang kakebene kom 'n groot aantal tande voor. Wat in vorm en grootte verskil. Die neusopeninge is aan die punt van die snoet en word deur middel van 2 asembuise en 1 paar inwendige neusgate met die keelholte verbind.

Die oë en ooropeninge sit hoog op die kop sodat die dier kan hoor en sien terwyl die res van die liggaam onder die water is. Wanneer ʼn krokodil duik, word die neusgate en gehoorgange met spesiale kleppe afgesluit sodat die water nie kan binnevloei nie. Om dieselfde rede is daar ook 'n dun, deurskynende vlies oor die oë.

Krokodille se tone is geweb sodat hulle stadig deur die water kan beweeg deur met hul pote te roei. Vir vinniger bewegings word die gespierde stert gebruik waarmee die prooi ook soms doodgeslaan word. Op die bokant van die stert kom 2 rye stekels voor wat na die punt toe in een ry saamsmelt. Die grootte van krokodille wissel van die dwergkrokodil tot die soutwater-krokodil. Spesies van Palaeosuchus en Osteolaemus kan tot 'n grootte van 1.5 meter groei. Groter spesies kan meer as 4,85 meter lank word en meer as 1200 kg weeg.

Krokodille vreet ander diere as voedsel. Hierdie diere sluit in visse, voëls en diere wat by die rivier kom water drink, soos bokke, sebras en buffels. Daar is al gevalle aangeteken waar krokodille mense gevreet het. Krokodille stel dikwels 'n lokval vir hul prooi, hulle lê stilletjies in die water en wag en vang dan hul prooi met hul lang bekke. Die krokodil gryp die prooi met hul lang, kragtige kake en sleep dit die water in. Terwyl hulle in die water is, rol die krokodil om en om sodat die dier wat hulle gevang het nie kan terugveg nie. Wanneer die dier uiteindelik verdrink, vreet die krokodil hom op.

Krokodille is tipiese oewerbewoners. Hulle bring die grootste deel van die dag in die son op ʼn sandbank deur. Teen die aand gly hulle terug in die water, waar hulle baie vinnig kan beweeg deur met hul plat stert vinnig op die water te slaan. Hoewel die agterpote swemvliese het, word hulle hoofsaaklik as roeiers gebruik. Op land skuif die krokodille op hul pense deur die sand of hulle rig hul op hul pote op. In die posisie kan hulle ook vinnig op die land beweeg, maar hulle voel hulle egter beslis nie veilig nie.

'n Alligator wat op die sand betrap word, druk hom sissend teen die grond terwyl egte krokodille by die geringste teken van gevaar vinnig water toe vlug. Sekere voëls word dikwels in die omgewing van krokodille aangetref. Hulle loop selfs oor die reptiele en pik parasiete van die velle. Daarby waarsku hulle die krokodille as gevaar dreig. Die waterdikkop (Burhinus vermiculatus) broei selfs naby 'n krokodilnes sodat sy eiers deur die krokodilwyfie beskerm word.

Die krokodille steur hulle glad nie aan die voëls nie. Krokodille kan ure lank roerloos in die water lê terwyl net die bokant van hul koppe uitsteek. Hulle het geen sagte lippe wat die water uit hul bekke hou nie. 'n Huidplooi wat agter op die tong voorkom en aan die verhemelte vas is, sluit die keelholte af sodat die dier steeds kan asemhaal. Die voedsel bestaan hoofsaaklik uit vis en die karkasse van soogdiere.

Die groter spesies kan ook perde, wildsbokke en beeste in die water intrek en die diere verdrink of hulle word met 'n klap van die stert doodgeslaan. Die Nylkrokodil (Crocodylus niloticus), wat ook in Suid-Afrika voorkom, en die seekrokodil (Crocodylus porosus) val ook mense aan. Krokodille vang hul prooi net om te vreet. Die skerp tande word hoofsaaklik gebruik om die prooi mee vas te gryp en stukkend te skeur en is nie juis aangepas om mee te kou nie.

Krokodille se paring word voorafgegaan deur 'n paringspel, waartydens die mannetjie hard brul en in sirkels agter die wyfie aan swem. Daarna klou hy met sy pote agterop haar vas. Na die paring lê die wyfie die eiers op land. Hulle lyk soos kalkoeneiers en die aantal wissel van spesie tot spesie, gewoonlik tussen 20 en 70 of selfs meer. Die wyfies van die meeste spesies maak 'n vlakkerige gat wat met modder en plantmateriaal bedek word sodra die eiers klaar gelê is.

Die son of die warmte wat deur verrottende plantdele opgewek word, broei die eiers uit. Daarna waak die wyfie voortdurend in die omgewing by haar nes. Na sowat 3 maande, kort voor die kleintjies uitbroei, maak hulle 'n eienaardige bromgeluid waarop die wyfie die nes oopgrawe. Die kleintjies kraak die eierdoppe met behulp van ʼn horingagtige uitsteeksel op die snoet. Van sommige spesies word gesê dat die wyfie hierna die kleintjies verlaat en dat hulle vanself na die water gaan, terwyl by ander spesies die wyfie hulle vergesel. By 'n navorsingstasie in Natal is egter vasgestel dat die wyfie van die Nylkrokodil (Crocodylus niloticus) haar kleintjies in haar bek na die water dra.

Vir die doel het sy onder in haar keelholte 'n sak waarin sy sowat 40 kleintjies gelyktydig kan dra. In die vroeë tagtigerjare is daar baie interessante bevindings gedoen oor die geslag van klein alligators. Laboratoriumtoetse het getoon dat die geslag van die kleintjies nie tydens bevrugting nie, maar eers sowat 2 weke later bepaal word en verband hou met die temperatuur in die nes. Eiers wat deurgaans in die laboratorium teen 'n temperatuur van 30°C uitgebroei is, het almal wyfies opgelewer, terwyl die eiers wat teen 34°C uitgebroei is, net mannetjies opgelewer het. Daarna is die temperatuur in talle neste in die Rockefeller-natuurreservaat in Louisiana, VSA, gemeet.

Die neste in droë plekke met 'n temperatuur van sowat 35°C het net mannetjies gelewer, terwyl die neste in moerasse met ʼn temperatuur van sowat 30°C net wyfies opgelewer het. Wanneer die krokodilkleintjies uitgebroei het, is hulle reeds ten volle ontwikkel, maar vreet die eerste jaar net insekte en slakke. Hulle het egter talle natuurlike vyande soos visarende, maraboes en waterskilpaaie. Tydens die eerste paar jaar groei hulle sowat 27 cm per jaar, maar minder na die 7e jaar. Sommige spesies is al op 7 jaar geslagsryp, ander eers na 10 of selfs 12 jaar.

Die Nylkrokodil en die seekrokodil het vroeër soms 10 m lank geword, maar deesdae word hulle selde langer as 6 m. Die ander spesies word tussen 3 en 7 m lank. Die Nylkrokodil kan ook meer as 100 jaar oud word as hy ongesteur in 'n geskikte omgewing woon. Dit is vandag egter moeilik om vas te stel wat die gemiddelde ouderdom van krokodille is omdat die meeste op ʼn vroeë leeftyd doodgemaak word.

Alligators en kaaimanne is met uitsondering van die Chinese alligator (Alligator sinensis) tot die Nuwe Wêreld beperk. Egte krokodille kom in alle tropiese gebiede voor en het hulle veral goed ontwikkel tydens die Oriënt. Die familie van die gaviale bestaan slegs uit 1 genus en 1 spesie, wat uitsluitlik in die groot riviere van Voor- en Agter-Indië aangetref word. Van al die krokodille is die Gangesgaviaal (Gavialis gangeticus) die beste by die waterlewe aangepas.

Die wyfie kom slegs land toe om haar eiers te lê en bring die res van haar lewe in die dieper dele van die Ganges, Mahanadi, Brahmapoetra en Koladan deur. Hierdie dier is glad nie gevaarlik vir mense of groot diere nie. Die bekendste alligator is die Amerikaanse alligator (Alligator mississipiensis), wat in die suidooste van die VSA voorkom. Brilkaaimanne (genus Caiman) lewe in die stadig vloeiende riviere van Sentraal- en Suid-Amerika. Hulle het 'n kenmerkend geboë beenstruktuur tussen die oogkaste. Die Chinese alligator lewe in die benedelope van die Jangtse-kiang.

Egte krokodille sluit die grootste verteenwoordigers van die orde in. Die seekrokodil het die grootste verspreidingsgebied, onder meer omdat hy die enigste verteenwoordiger is wat ook in brak- en seewater kan lewe. Hy word van die suidelike dele van Indië tot in Noord-Australië aangetref. Een van die grootste spesies is die Orinocokrokodil (Crocodylus intermedius) van die Orinocorivier en die Amasone, wat net soos die spitssnoetkrokodil (Crocodylus acutus) 7 m of langer kan word. Kleiner krokodille is die Australiese krokodil (Crocodylus johnsoni) en die Nieu-Guinese krokodil (Crocodylus novaeguinea).

Die Nylkrokodil het vroeër oral in Afrika suid van die Sahara voorgekom, maar word tans feitlik nog net in Suider-Afrika en op die eiland Madagaskar aangetref. Die ou Egiptenare het hom as 'n heilige dier vereer. Argeoloë het duisende krokodilgrafte opgegrawe waarin hele krokodilfamilies, almal gebalsem, gevind is. In die Nyldelta kom die krokodil glad nie meer voor nie. Die moeraskrokodil (Crocodylus palustris) is weer in Indië as heilig beskou.

Ofskoon inheemse bevolkings vroeër krokodille gejag het omdat hulle vee of mense gevang het, het dit die voortbestaan van die reptiele nooit so ernstig bedreig as die moderne jag na krokodilvelle nie. Die huid word in talle duur modeartikels verwerk en in 1982 was die wêreldprys vir pensvel R5,80 per cm². Deur die gebruik van vuurwapens en bote het die diere geen kans om hul jagters te ontduik nie en talle jong krokodille bereik nie eens geslagsrypheid voordat hulle geskiet word nie.

Daarby word baie jong diere ook gevang, opgestop en as aandenkings verhandel. Waterbesoedeling dra ook by tot die vermindering van krokodille. In verskeie lande, onder meer Florida in die VSA en Suid-Afrika, is krokodille beskermde wild, maar wilddiewery vind steeds plaas. In Suid-Afrika is daar ook teelstasies onder die beheer van parkerade asook gelisensieerde krokodilboerderye.

Dit is noodsaaklik dat die uitwissing van krokodille voorkom moet word aangesien die diere van groot belang is vir die ewewig in die natuur. Die krokodille in Suider-Afrika leef byvoorbeeld hoofsaaklik van babers. Verminder die krododille, vermeerder die babers, wat weer op hul beurt hoofsaaklik van gesogte hengelvisse soos karp, kurpers en brasems lewe. Die visse is die stapelvoedsel van voëls soos visarende, reiers en visvangers. En terwyl die visse en voëls uitsterf, vermeerder die malarialarwes.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409575 band

• Wikispecies het meer inligting verwant aan Krokodil