Concorde

Concorde 001, 2 Maart 1969

Tydens die ekonomiese bloeitydperk van die sestigerjare het 'n groot aantal lugdienste belang gestel in die Concorde, tot so 'n mate dat Frankryk en die Verenigde Koninkryk besluit het om die projek gemeenskaplik aan te pak. Belangrike internasionale lugdienste soos Pan American Airways, British Overseas Airways Corporation en Air France het ses vliegtuie elk bestel; ander dienste soos Panair do Brasil, Japan Airlines, Lufthansa, American Airlines, United Airlines, Air Canada, Braniff, Iran Air, Qantas, CAAC, Middle East Airlines en Trans World Airlines het by hulle aangesluit, en uiteindelik was daar meer as 100 vliegtuie op die bestelboek. Concorde-stralers is slegs in Toulouse (Frankryk) en Filton (Verenigde Koninkryk) gebou.

Op 2 Maart 1969 word die eerste toetsvlug van 29 minute oor die Franse stad Toulouse onderneem. In Oktober van dieselfde jaar het die eerste supersoniese vlug plaasgevind, en een jaar later is 'n snelheid van Mach 2 bereik. Alle toetse van die prototipe 001 was suksesvol, en die nuwe vliegtuig is op 4 September 1971 aan die publiek bekend gestel. 'n Tweede prototipe 002 is op 2 Junie 1972 in die Midde- en Verre Ooste getoets. Concorde se koue weektoetse het plaasgevind by Fairbanks, Alaska waar die vliegtuig oornag op -44°C gelaat is. Die warm en hoë toetse het in Januarie en Februarie 1973 by die Jan Smuts Lughawe (tans O.R. Tambo Internasionale Lughawe) plaasgevind waar die temperatuur 30°C behaal het en die lugdruk was tipies 850 mbar.[2]

Die Concorde se romp

Die koste van navorsing en ontwikkeling, wat in die Verenigde Koninkryk in 1962 nog op 'n totaal van £150 miljoen beraam is, het gaandeweg handuitgeruk en in 1970 reeds £800 miljoen beloop. Dit het kort daarna die £1 miljard-kerf verbygesteek. So het die Arbeiderkabinet in 1964 oorweeg om die prestigeprojek te staak, maar weens die ooreenkomste wat met Frankryk gesluit is en die vrees dat 'n groot aantal Britse werkers sonder werk sou sit, is met die ontwikkeling van die projek, wat ten minste in 'n tegniese opsig suksesvol was, voortgegaan.[3]

Die Verenigde State het hul eie supersoniese projek, wat in 1971 aangepak is, later gekanselleer. Twee modelle is oorspronklik beplan: Die Lockheed L-2000, wat baie ooreenkomste met die Concorde getoon het, maar ten gunste van die projek Boeing 2707 gestaak is. Die Boeingmodel was 'n hoogs gesofistikeerde ontwerp met 'n kapasiteit van driehonderd passasiers en sou 'n groter snelheid as die Concorde bereik het. Sy opvallendste kenmerk was die veranderlike geometrie van sy vlerke.

Die Amerikaanse regering het Frankryk en die Verenigde Koninkryk probeer oorreed om die Boeing-projek gemeenskaplik aan te pak en na besware van Amerikaanse burgers teen die Concorde se moontlike geraasbesoedeling verwys. Inderwaarheid was die Amerikaners gekant teen die idee van 'n Europese supersoniese vliegtuig en die mededinging van Europese vervaardigers op die internasionale mark, wat destyds nog deur Amerikaanse maatskappye oorheers is. Nogtans het die Amerikaners nie werklik oor 'n alternatief beskik nie.

Die Concorde se passasierskajuit

Die laaste vlug van 'n Concorde, G-BOAF van Londen-Heathrow na Bristol, op 26 November 2003

Met die veranderde ekonomiese situasie ná die oliekrisis van 1973 en as gevolg van 'n ongeluk met die Russiese supersoniese straler Toepolef TU-144 het baie lugdienste hulle supersoniese planne egter begin heroorweeg, en uiteindelik is alle bestellings weens die hoë bedryfskoste van supersoniese vlugte gekanselleer. Net Air France en British Airways was verplig om Concorde-vliegtuie in gebruik te neem.

Belangrike prestasies van Concorde:

(*) Parys – Dakar – Rio de Janeiro en Londen – Bahrein

Teen die einde van die sewentigerjare het ook Singapore Airlines en Braniff International in samewerking met British Airways twee lugvaartroetes met Concorde-vliegtuie bedien. Die bou van die Concorde is egter in 1979 gestaak, nadat twee prototipes, twee toetsmodelle en sestien vliegtuie vir kommersiële gebruik vervaardig is.

Aanvanklik is ook roetes na Rio de Janeiro en Singapoer met Concorde-vliegtuie bedien, tog het die reikwydte van die supersoniese straler, van sowat 6 000 kilometer, te klein vir die meeste oorsese bestemmings gebly en tussenlandings noodsaaklik gemaak. In baie gevalle is ook geen landingsregte vir Concorde-vliegtuie verkry nie, aangesien die geraas van sy enjins met 119,5 dB dié van gewone stralers ver oorskry het. Naas geskeduleerde internasionale vlugte is nogtans 'n groot aantal huurvlugte na oorsese bestemmings aangebied. Op 28 Maart 1985 duur 'n huurvlug tussen Londen en Kaapstad slegs 8 uur 8 minute, terwyl die vliegtuig by Monrovia moet hervul.[4]

By die Paryse ramp in 2000 het sowat 100 Duitse toeriste gesterf wat vir 'n vakansiehuurvlug vertrek het.

Concorde G-BOAF in stoor by Londen-Heathrow

Supersoniese vlugte met Concorde het beperk gebly tot die luuksemark van Transatlantiese roetes, en die verbindings tussen Parys en Londen en New York, wat uitsluitlik aangebied is, was tot by die ramp van die jaar 2000 selfs winsgewend.

Die Concorde-passasiersdiens is in Oktober 2004 gestaak. Diensvliegtuie is in museums regoor die wêreld opgeneem om hierdie merkwaardige vliegtuig te help bewaar.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Concorde.

• Concorde Supersonic Jet (en)
• Concorde SST (en) (fr)
• BA Celebrating Concorde (en)
• Olympus 593 Mk 610 Geargiveer 3 Mei 2008 op Wayback Machine (en)