Commodore 64

Die Commodore 64 het in 1982 op die mark gekom. Die omhulsel het bestaan uit 'n dik sleutelbord, met die rekenaarverwerker onder die sleutels. Die Commodore 64 was gekoppel aan 'n televisiestel wat as 'n monitor vir beeld en klank gedien het. Boonop was daar ook spesiale skerms vir die Commodore 64, sodat dit ook gebruik kon word op plekke waar daar geen televisiestel was nie.

Die Commodore 64, wat tydens die ontwikkeling VIC-40 gedoop is, maar nooit onder daardie naam op die mark geplaas is nie, is deur Commodore ontwikkel as 'n opvolger van die VIC-20. Die nommer 64 verwys na die werkende geheue, wat 64 kB groot was. Omdat die adresspasie van die verwerker ook 64 kB was, kon die hele ewetoeganklike geheue slegs onder spesiale omstandighede gebruik word. Sommige van die adresspasie is gebruik vir ROM-roetines soos die BASIC-tolk. Onder BASIC was daar slegs 38 kB (38911 grepe) vryelik beskikbaar vir die gebruiker.

Die eerste boodskap wat op die skerm verskyn het nadat dit aangeskakel is.

Ook 'n Commodore64-nastrewer op 'n moderne rekenaar wys hierdie skerm aanvanklik na die rekenaar aangeskakel word.

Die stelsel was gebaseer op die MOS 6510 verwerker, wat 'n variant van die MOS Technology 6502 verwerker is. Verder was die stelsel toegerus met die VIC-II (video-koppelvlakskyfie) vir die grafiese vermoëns en die SID6581 (klankkoppelvlaktoestel) vir die klank, wat die toestel van goed ontwikkelde grafika en klankvermoëns voorsien het. Sulke vermoëns het eers jare later saam met die IBM persoonlike rekenaar en sy klone gekom. Die SID-skyfie was 'n volledige klanksintetiseerder, wat deur sagteware beheer is. Die VIC-II-skyfie was ook gevorderd vir sy tyd met die moontlikheid van sprites (tweedimensionele beeld of animasie wat 'n geïntegreerde deel van 'n groter geheel is), grafiese voorwerpe wat onafhanklik van mekaar kon beweeg. Die bedryfstelselkern het egter nie hierdie gevorderde kenmerke ondersteun nie.

Om die gevorderde hardeware onder BASIC te kon gebruik, moes data op 'n primitiewe manier ingevoer word. Prente kan byvoorbeeld ontwerp word met loer- en steekopdragte. (Loer versoek 'n nommer van 'n geheue-adres, steek skryf 'n waarde in 'n geheue-adres.) Byvoorbeeld, die opdragte poke 53280.0 en poke 53281.0 kan die buitenste en binneste rande van die skerm onderskeidelik swart maak. Eenvoudige beelde kan ook geskep word met die Commodore PETSCII-karakterstel.

C64-1541 slapskyfaandrywer

'n Kassetband kan gebruik word om programme en data te stoor. Die rekenaar het fluittone gebruik om die digitale data te stoor. Dit was baie stadig en dit het 'n paar minute geneem vir 'n program om te laai. Met nutsprogramme (soos Fast) wat apart gelaai moes word, was dit moontlik om data vinniger, maar ook minder betroubaar te stoor en te lees.

Later kon 'n skyfstasie gekoppel word aan die Commodore 64. Die bekendste skyfaandrywer was die 1541. Dit het 'n 5¼" slapskyf gebruik, wat 170 kB data kon stoor. Daarbenewens was daar DS (dubbelsydige) skywe wat op beide kante bruikbaar was. Sommige mense het 'n omstrede truuk op die enkelsydige diskette om die kapasiteit van die enkelsydige diskette gelyk te stel aan dié van die tweesydige: met 'n gatpons wat spesiaal vir daardie doel ontwerp is, kon 'n bykomende kerf in die slapskyf gemaak word, wat dit moontlik gemaak het om die skyf om te draai.

Commodore 1581 slapskyfaandrywer.

Op 'n later stadium is 'n 3½" slapskyf vrygestel, die Commodore 1581. Daar is egter nie baie eenhede gemaak nie en hierdie slapskyfaandrywers is dus redelik skaars. 'n Veelvoud van die 5¼" skywe kon op hierdie skywe gestoor word.

Benewens die slapskywe is kassette (ROM) op die mark gebring wat reeds sagteware bevat het, soos Simons' Basic. Die bekendste was die KCS Power Cartridge en die Final Cartridge III, waarmee spesiale opdragte gebruik is om programme vinniger na en van die kassetopnemer en skyfstasie te stoor en te laai. Geoptimaliseerde roetines is hiervoor gebruik. Die patrone kon in die adresgeheue van die verwerker werk deur middel van geheuekartering en geheue-oorlegsels, sonder om self geheue op te neem.

Die Commodore 64 se bedryfstelsel het 'n videospeletjie-patroon herken deur 'n spesiale greepvolgorde wat begin met die adres $8000 (32768). As die rekenaar aangeskakel word, is nagegaan of 'n patroon by daardie adres teenwoordig was, en indien wel, word die patroon geaktiveer. Die patroon kon weerbegin word deur middel van die warm herstel (Loop-Stop / Herstel). Kassette kon ook begin word met die opdrag SYS 32768. Dit was soms meer prakties, want anders kon jy nie die kasset deaktiveer sonder om die kasset te verwyder nie.

Baie speletjies wat as kassette vrygestel is, was redelik maklik om te kraak omdat dit maklik was om na hoofgeheue te kopieer. Baie gebruikers het toe hierdie speletjies hul eie voorkoms gegee deur kompressietegnieke te gebruik.

Daar was baie sagteware beskikbaar vir die C64, van vermaak tot professioneel. Die rekenaar het sy roem hoofsaaklik te danke aan die ontelbare speletjies wat vir die toestel ontwikkel is. Bekende name was die Last Ninja, Out Run en Maniac Mansion.

Die woordverwerkingsprogram vir die C64 was EasyScript, terwyl Superbase 'n huis-, tuin- en kombuisdatabasis was.

Benewens die uitgewers van speletjies en meer ernstige sagteware, het die C64 ook 'n baie aktiewe groep stokperdjie gebruik gehad wat demonstrasies gemaak en versprei het. In hierdie demonstrasies het die skeppers hul programmeringsvaardighede gewys. Hierdie programme was ook grafies en musikaal baie vooruitstrewend. Baie demonstrasie-vervaardigers het later speletjies vir die C64 begin maak.

In die 1980's was sagteware ook via BASICODE beskikbaar en programme is byvoorbeeld op Nederlandse radio uitgesaai, wat dan via die bandopnemer op die rekenaar gelaai kon word.

Die Commodore 64 is in 1985 opgevolg deur die Commodore 128 en die Amiga 'n paar maande later. In 1998 is die Commodore 64 Web It Internet sakrekenaar, met die Commodore 64 logo, onder lisensie vervaardig. In 2004 is 'n Commodore 64 DTV-stuurstok vrygestel wat verskeie oorspronklike en akkurate C64-speletjies bevat het.

In Junie 2011 is die Commodore 64 weer vrygestel deur Commodore USA. Hulle het die ou broodbakmodel gebruik, maar intern het dit 'n mini itx-moederbord met CD-ROM. Wanneer aangeskakel kon ‘n keuse gemaak word tussen die C64-emulatormodus of die gewone rekenaarmodus kies.

'n Oorspronklike Commodore 64 saam met THEC64 Mini.

In April 2018 is die C64 Mini, amptelik genaamd THEC64, vrygestel deur Retro Games Bpk. Dit is 'n gedetailleerde replika teen 50% van die oorspronklike grootte. Die kern van die C64 Mini is 'n Banana Pi-enkelbordrekenaar wat 'n C64-emulator bestuur en ook 64 oorspronklike Commodore 64-speletjies bevat. Die Mini kan via 'n HDMI-kabel aan 'n TV of monitor gekoppel word en lewer dan 'n beeld in 720p-gehalte. Die Mini bevat ook 2 USB-poorte en word aangedryf deur 'n mikro-USB-kragbron (nie ingesluit nie), byvoorbeeld 'n telefoonlaaier.

Die sleutelbord was net versiering, maar die ingeslote USB-stuurstok laat ‘n persoon toe om deur 'n lys speletjies te blaai wat dan gespeel kan word. 'n USB-sleutelbord kan ook gekoppel word. Met ekstra knoppies op die stuurstok kan 'n virtuele sleutelbord op die skerm gewys word sodat opdragte ook met 'n bietjie moeite via die stuurstok getik kan word. Verder is daar die moontlikheid om tot 4 kiekies per wedstryd te stoor, as 'stoorpunte' of om 'n ander keer aan te hou speel, selfs al moes die oorspronklike speletjie in een slag gespeel word.

Deur die ingryping van 'n emulator, waarin die C64 in 'n moderne bedryfstelsel gesimuleer word, kan speletjies soos Pac-Man, Choplifter en Frogger weer gespeel word. Sommige bekende voorbeelde van 'n emulator is VICE, CCS64, Frodo en C64EMU. Die ou speletjies is ook maklik om op spesiaal ontwerpte webwerwe te vind. Omdat die sagteware gewoonlik nie meer ondersteun word nie en nie meer verskaf word nie, byvoorbeeld omdat die oorspronklike maatskappy bankrot is, word hierdie sagteware as verlaatware aangebied – hetsy wettig of nie.

Daar is steeds 'n groep entoesiastiese stokperdjie-entosiaste wat nuwe sagteware en hardeware vir die C64 ontwikkel. Verskeie hardeware is beskikbaar waarmee moderne bergingsmedia soos SD-kaarte en USB-stokkies aan die C64 gekoppel kan word, soos die MMC64 en die 1541 Ultimate II. Dit vergemaklik die uitruil van data tussen die C64, moderne rekenaars en gebruikte emulators.

Daarbenewens hou aanhangers internasionale byeenkomste. Die gewildste internasionale byeenkomste wat spesifiek op C64-gebruikers gemik is, is die sogenaamde X-Parties. Dit is tweejaarlikse meerdaagse byeenkomste wat in Nederland plaasvind. Dit word sedert 1995 georganiseer. In 2010 is die X-Party (X 2010) deur meer as 250 mense van alle dele van die wêreld bygewoon.

• (en) c64.com - webwerf met demo's, onderhoude met die speletjieontwikkelaars en agtergronginformasie
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Commodore 64.
• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Nederlandse Wikipedia vertaal.