Columbus (skip)

Hierdie driemaster van 800 ton was die eiendom van die firma De Vries & Kie van Amsterdam en onder bevel van kapt. J. Grevelink. Op 19 of 20 Mei 1822 verlaat dit die hawe van Batavia op pad na Nederland met aan boord ‘n bemanning van 40 en 51 soldate onder luit. Gerlings en ‘n vrag koffie, suiker en ander tropiese handelsware.

Op 17 Junie was kapt. Grevelink so dronk dat hy in ‘n stryery en bakleiery met van sy bemanningslede betrokke was. Daarna kry hy ‘n senuwee-ineenstorting en bly dae aaneen in sy kajuit sonder om aandag aan sy pligte as kaptein te gee. Op 17 Julie kies die skip koers na die Agulhasbank. Nog dieselfde aand verander die kleur van die seewater en besef die bemanning dat hulle naby land is. Waarskynlik weens foutiewe berekeninge weet hulle nie presies waar hulle is nie. Daarna volg ‘n reeks teenslae wat veroorsaak dat die skip op die rif beland. Gelukkig verander die windrigting en kom die skip los. Helaas versleg die weer. Daardie aand breek die golwe oor die skip en die seewater spoel deur die luike. Nog ‘n groot golf breek oor die agterstewe en veroorsaak aansienlike skade. ‘n Derde golf tref die skip. Die pompe kon nie bybly nie, maar die skip bly dryf. Hierna het die storm ietwat bedaar en kon sekere seile herstel of vervang word. Toe is besluit om voordat die skip heeltemal onbeheerbaar raak, hulle so gou as moontlik in Valsbaai moet kom. Rustige weer wat hierop gevolg het, het sekere herstelwerk moontlik gemaak. Op 17 Julie versleg die weerstoestande en die skip is weer op die Agulhasbank. Met daglig is die land rondom Mosselbaai sigbaar. Toe breek nog ‘n storm los. Alhoewel die skip toe ernstig beskadig raak, het die romp nie gelek nie en sink dit nie. Twee van die maste is egter gebreek. Die roer, pomp en verskeie seile is stukkend. In die tussentyd het die Columbus al verder noord van Algoabaai gedryf. Die opvarendes was radeloos en besef dat die wrak nie ‘n volgende storm kon deurstaan nie.

Op 23 Julie om 2nm. verskyn heel onverwags ‘n kein Franse brik van 200 ton, die Julia, oor die horison. Die skippie was die eiendom van die kaptein Pierre Desse (1760-1839), ‘n oud- seerower en -slawehandelaar. Die Julia het by die Columbus gebly en kapt. Grevelink het aan kapt. Desse allerhande beloftes van vergoeding gemaak as hy hulle sou help. Maar die Columbus was nie meer te redde nie. Alle opvarendes en die kosvoorrade is na die Julia oorgeplaas. Om plek te maak vir al die skipbreukelinge moes die Julia ‘n deel van sy eie kosbare vrag oorboord gooi. Daarna is die Columbus op see agtergelaat. Op 14 Augustus is Réunion veilig bereik.

Onderweg van Réunion na Frankryk het kapt. Grevelink selfs nog ‘n muitery teen kapt. Desse beplan. Op 8 Maart 1823 is Bordeaux bereik en Desse is gepas as ‘n held ontvang. Van die Franse regering sowel as die Nederlandse koning is hy met ‘n ridderskap vereer. ‘n Gedenkpenning wat die heldedaad van die Julia en sy bemanning uitbeeld, is geslaan en in besit van kapt. Desse se nageslag. In die kantoor van die hawekaptein van Bordeaux hang ‘n groot skildery deur Théodore Gudin met ‘n voorstelling van die redding. ‘n Gedig in Frans bejubel hierdie heldedaad deur ‘n lid van die Franse volk. Kapt. Greveling het nie sy beloftes van vergoeding aan Desse nagekom nie. Die gevolg was dat die held die res van sy lewe ‘n sober bestaan moes voer.

Die 20-jarige Verschuur van Amsterdam was die derde stuurman op die Columbus. Hy het tydens sy reis ‘n dagboek bygehou wat interessante besonderhede oor die hele gebeure oplewer. Hierdie dagjoernaal het in besit gekom van sy seun Willem wat later na Suid-Afrika geëmigreer het.

• Ploeger, Jan: Skipbreuk en Redding. Uit die dagverhaal van Frans Verschuur. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 15, nr. 3, Maart 1966.