Colin Steyn

Dr. Colin Steyn as jong man in 1917.

Steyn was die enigste seun en oudste kind van die Vrystaatse pres. M.T. Steyn en Rachel Isabella Steyn. Sy oupa aan moederskant was ds. Colin McKenzie Fraser, 44 jaar leraar van die NG gemeente Philippolis en dié se vader was ds. Colin Fraser, stamvader van die Fraser-familie in Suid-Afrika en leraar van die NG gemeente Beaufort-Wes van 19 Januarie 1825 tot 12 Januarie 1863. Sy susters was Hannah, wat getrou het met Everard Fichardt, advokaat en skrywer, Gladys Steyn, wat in 1922 die eerste vroulike advokaat in Suid-Afrika geword het, Isabella (Tibbie), wat getrou het met dr. N.J. van der Merwe, haar pa se biograaf, en ná sy dood dr. C.F. Visser, en wat 'n senator geword het wat die Vrystaat namens die Nasionale Party verteenwoordig het, en Emeline (Emmie), wat getrou het met dr. J.S. du Toit, 'n vooraanstaande oftalmoloog.

Hy ontvang sy skoolopleiding aan Grey-kollege en vertrek met die uitbreek van die Anglo-Boereoorlog as 12-jarige saam met sy pa na die Natalse front waar hy ooggetuie is van die Slag van Spioenkop. Later slaan hy en sy ma op vlug voor die Britse magte en word saam met haar in Bloemfontein bewaak. Ná die oorlog reis hy saam met sy ouers na Europa en kry skoolonderrig in Switserland tot 1905. Met sy ouers se terugkeer na hul plaas Onze Rust naby Bloemfontein voltooi Steyn sy skoolopleiding aan Grey-kollege, studeer hy aan die Grey-universiteitskollege, maar vertrek in 1907 na Leiden, waar hy 'n doktorsgraad in die regte verwerf.

Genl. Jan Smuts en sy kabinet saam met koning George VI tydens die koninklike besoek van 1947. Links van die koning sit die adjunkpremier, Jannie Hofmeyr. Dr. Colin Steyn staan heel links.

Hy keer in 1912 terug na sy vaderland en word toegelaat tot die balie in Pretoria en daarna in Bloemfontein met groot welslae, maar voel homself gou aangetrokke tot die politiek. Tydens die 1914-Rebellie tree hy namens sy vader op tydens belangrike sendings na genls. Christiaan de Wet, Louis Botha en Jan Smuts. In 1915 begin hy aan die politiek deelneem as lid van die Nasionale Party en dien meer as 28 jaar lank as Volksraadslid. Hy het Vredefort tot in 1920 verteenwoordig.

In daardie jaar maak hy politieke geskiedenis toe hy binne elf maande aan vyf verkiesingsveldtogte deelneem. In die algemene verkiesing van 1920 wen hy Vredefort (met 'n meerderheid van 566), maar verloor Bloemfontein-Suid (waar hy gelyktydig gestaan het) teen kol. Deneys Reitz van die Suid-Afrikaanse Party met 101 stemme. Op 3 Augustus 1920 kom hulle in dieselfde kiesafdeling in 'n tussenverkiesing teen mekaar te staan. Reitz wen weer, dié keer met 'n meerderheid van 141. Drie weke later, op 26 Augustus 1920, wen Steyn Vredefort vir die Nasionale Party teen die kandidaat van die Suid-Afrikaanse Party, S.P. van W. Botha, met 'n meerderheid van 520 stemme.

In die algemene verkiesing van 1921 kom Steyn en Reitz weer in Bloemfontein-Suid teen mekaar te staan. Steyn kry 1 189 stemme en Reitz 1 142 vir 'n skrale meerderheid van 47 vir die Nasionale Party. Steyn wen terselfdertyd ook Vredefort met amper 70% van die stemme, maar verkies om die Bloemfonteinse setel te verteenwoordig. J.H. Munnik van die Nasionale Party word in die tussenverkiesing op 9 Maart 1921 onbestrede in Vredefort verkies. Steyn wen Bloemfontein-Suid in die 1924 vir die Nasionale Party met 'n meerderheid van 562. Hy onttrek hom vyf jaar later tydelik aan die aktiewe politiek en neem nie deel aan die 1929-verkiesing nie.

Dr. Colin Steyn in 1943.

In die 1933-verkiesing verloor hy in Bloemfontein-Suid as kandidaat van die Sentrale Party (Roosiete) van adv. Tielman Roos met 1 418 teen J.J. Haywood, N.P.-Koalisie-kandidaat. Ná 'n herafbakening (toe Bloemfontein-Suid se kiesafdeling in die slag bly) verower hy Bloemfontein-Stad in die 1938-verkiesing vir die Verenigde Party met 'n meerderheid van 2 486 (63,3% van die uitgebragte stemme) teen P.J.C. du Plessis van die Nasionale Party. Hy herhaal dié prestasie in die 1943-verkiesing met 'n meerderheid van 2 386 (65,7% van die uitgebragte stemme) teen G.J.D. Liebenberg van die Herenigde Nasionale Party, maar in die 1948-verkiesing bring die N.P. se M.P.A. Malan sy meerderheid af na net 262 stemme.

Steyn was in 1943 en in 1948 die enigste suksesvolle kandidaat van die Verenigde Party in die Vrystaat nadat die party in 1938 nog nege setels bo die N.P. se ses kon verower. In 1953, die laaste verkiesing waaraan hy sou deelneem, klop J.W.J.C. du Plessis van die Nasionale Party hom met 1 088 stemme toe die Nasionaliste al 13 Vrystaatse setels wen. Tot en met die opkoms van die Konserwatiewe Party in die jare tagtig het die N.P. in elke verkiesing al die Vrystaatse setels verower.

Steyn word in 1924 'n K.C. (King's Counsel). Tydens die jare van die Groot Depressie word Steyn adv. Tielman Roos se regterhand. Roos se Sentrale Party het die samesmelting tussen die Nasionale Party en die Suid-Afrikaanse Party as die Verenigde Party teweeg gebring. Steyn verloor Bloemfontein-Suid in die 1933-verkiesing as Roosiet. Ná Roos se dood in 1935 bly Steyn in die Sentrale Party tot Februarie 1937, toe die party ontbind.

Die laaste Smuts-kabinet (1948). Van links staan Sidney Waterson, Pieter van der Byl, H.G. Lawrence, James Mushet, genl. Jan Smuts, A.G.F. Clarkson, H. Gluckman, JGN Strauss, Colin Steyn en voor Jannie Hofmeyr.

Ná die skeuring in die Verenigde Party weens deelname aan die Tweede Wêreldoorlog, word Steyn 'n aanhanger van genl. Jan Smuts, wat hom in 1939 aanstel as minister van justisie. Hy dien na die oorlog as minister van arbeid tot 1948 en leier van die Verenigde Party in die Vrystaat van 1939 tot 1955 en Unie-voorsitter van die party. Steyn was 'n V.P.-senator vir Natal van 1954 tot 1956, toe hy uit die politiek tree.

Hy was 'n kranige rugbyspeler en het in 1906 uitgedraf vir die Oranje-Vrystaat se Curriebekerspan. Hy trou in 1919 met Rachel Maria Eksteen[1] van die Paarl en drie seuns is uit die huwelik gebore: Marthinus Theunis Steyn jr., Johannes Roelof Steyn en Johannes Paulus Eksteen Steyn. Albei het in die regte gestudeer. Sy vrou was tien jaar lank prinsipale van die Hoër Meisieskool Oranje in Bloemfontein.

• Potgieter, D.J. (red.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
• Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910–1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.