Clive van Ryneveld

Van Ryneveld het tussen 1951 en 1958 in 19 kriekettoetswedstryde gespeel. Hy was die oudste lewende Suid-Afrikaanse krieketkaptein en was een van die min spelers wat op internasionale vlak krieket (vir Suid-Afrika) sowel as rugby (vir Engeland) gespeel het.

Hy het die rugbyklub van die Universiteit van Oxford, waar hy drie jaar lank as Rhodes-beurshouer studeer het, verteenwoordig in Varsity-wedstryde van 1947, 1948 en 1949 en was vier keer senter in Engeland se nasionale rugbyspan terwyl hy in al vier wedstryde in die Vyfnasieskampioenskapstoernooi van 1949 gespeel het. Hy het drie drieë vir Engeland gedruk, een teen Ierland en twee teen Skotland. Hy het Suid-Afrika nooit in rugby verteenwoordig nie. Hy sou later vertel: "Ek het in die seisoen voor ek Oxford toe is ’n paar krieketwedstryde vir die Westelike Provinsie gespeel. Ek het al drie jaar dat ek by Oxford was krieket gespeel en was hul kaptein in my tweede jaar. Toe ek terugkom van Oxford af, het ek in 1951 saam met Dudley Nourse se span Engeland toe getoer.[2]

In 2012 het hy gesê: "My pa het rugby vir Suid-Afrika gespeel en my ma se broer krieket; daarom het ek ’n bietjie sport in my gene gehad."[3]

Volksraadslede van die PP in 1960 moes hul intrek neem in kantore in die parlementsgebou se kelder: Helen Suzman, Boris Wilson, Ray Swart, Clive van Ryneveld, Owen Townley Williams, Walter Stanford, Harry Lawrence, Zach de Beer, Jan Steytler, John Cope, Colin Eglin, Ron Butcher.

Die parlementêre koukus van die Progressiewe Party in 1960 op die trap voor die parlement afgeneem. Voor: Walter Stanford, Harry Lawrence, Boris Wilson, Jan Steytler, Helen Suzman, Colin Eglin, Owen Williams. Agter: Ray Swart, Clive van Ryneveld, John Cope, Zach de Beer, Ronald Butcher.

Van Ryneveld erken ruiterlik dat hy nie ’n aangebore belangstelling in die politiek gehad het nie. "’n Vriend, Zach de Beer, het vyf jaar voor my parlement toe gegaan. Hy het my oorreed om die politiek te betree. Dit het nie van nature gekom nie – ek was ’n baie amateuragtige politikus – maar dit was ’n baie interessante tydjie."[4] Volgens hom was sy motivering om hom as kandidaat beskikbaar te stel, die Nasionale Party se oorwinning in Mei 1948. "Die Natte het die paal gehaal en hulle het ’n klomp wetgewing deurgevoer wat afstootlik was. Die Groepsgebiedewet; hulle het die Ontugwet uitgebrei om enige soort kontak tussen wit en swart te keer. Daar was ’n aparte onderwysstelsel vir swart mense, wat baie minderwaardig was. Daar was baie goed wat baie van ons bekommer het."[5]

Van Ryneveld het help bewys dat daar werklik ’n anti-apartheidsgemeenskap onder wit Suid-Afrikaners was, selfs al was dr. H.F. Verwoerd se Nasionale Party destyds ’n onstuitbare politieke mag.[6] Maar hy en sy medelede van die Progressiewe Party het toe nog ’n verlore stryd gestry. "Ons opvattings was destyds ongewoon vir wit Suid-Afrikaners. Hulle kon hulle net nie voorstel hoe al die swart en bruin mense aan ’n demokratiese proses sou kon deelneem nie. Wittes was, eerlik gesê, taamlik bang vir die gevolge daarvan as die swartes stemreg moes kry. Dit was buitengewoon en daar was ’n Liberale Party (voor die Progressiewe Party gestig is), maar dit het hoegenaamd geen verteenwoordiging in die politiek gehad nie."[7]

Ongelukkig het Van Ryneveld se progressiewe opvattings tot sy politieke ondergang gelei. In die 1961-verkiesing, wat dr. Verwoerd vervroeg het deels om van die 11 Progge in die Volksraad ontslae te raak, het net Helen Suzman die paal gehaal. In sy ou setel, Oos-Londen-Noord, kry Van Ryneveld 2 519 stemme vergeleke met die A.N. Field van die VP se 6 158, nadat Van Ryneveld in 1958 as VP-kandidaat met ’n meerderheid van 6 126 gewen het, oftewel 79,7 persent van die stemme op hom verenig het teenoor R.L. de Lange van die NP se 19,8 persent. Tog het Van Ryneveld in sy tydjie in die Volksraad talle sleutelgebeure beleef, onder meer die referendum oor republiekwording, die inperking van die African National Congress en die Pan Africanist Congress en die Britse eerste minister Harold Macmillan se Winde van Verandering-toespraak.

"Daar het destyds ’n paar interessante dinge gebeur, maar ek kon regtig nie finansieel bekostig om weer te staan nie. Die parlementêre salaris was "peanuts"; ’n mens kon nie daarvan lewe nie. En dit was onmoontlik om terselfdertyd ’n regspraktyk aan die gang te probeer hou. Daar was in geval jare lank nie veel ruimte vir Progressiewes nie. Eers na omtrent 13 jaar het nog ’n Prog die Volksraad gehaal. Ons het Helen Suzman gehelp en ’n bietjie navorsing buite die parlement gedoen. Sy was uitstekend."[8]

Van Ryneveld het later gesê hy en sy vrou was nogal verlig dat hy sy setel verloor het. "Ons het twee jong kinders gehad en nog een was op pad. Dit was nie ’n lewe nie: om ’n kiesafdeling in Oos-Londen te hê en die parlement in Kaapstad vir ses maande van die jaar.[9]

"Mense wat in die politiek was word nie as ernstige regspraktisyns beskou nie. Dit was nogal swaar om, nadat ek in die parlement was, terug te keer en die praktyk weer op te bou." Hy was spyt toe hy sowat agt jaar later noodgedwonge die balie moes verlaat."[10] Van Ryneveld het in 1969 by Hill Samuel Merchant Bank SA aangesluit en by dié aksepbank gewerk tot sy aftrede in 1988. Enkele jare lank was hy ’n direkteur en ook ’n nie-uitvoerende direkteur van Mercantile and General Reinsurance Company of SA. Hy was ’n lewenslange erelid van die MCC.

Nadat hy afgetree het, het hy in ’n deeltydse hoedanigheid na die regte teruggekeer. "In Suid-Afrika het ons nie meer ’n jurie gehad nie, maar in die ernstiger kriminele sake het die regte twee assessore, wat ’n mate van regservaring het. Ek het heelwat van dié werk gedoen. Ek het ook sake in die arbeidshowe behartig. Vir die volgende 10 tot 15 jaar het ek aan die periferie van die regswese gewerk. Nou is ek heeltemal afgetree," het hy in 2012 vertel.[11]

Tydens sy regsloopbaan het hy meermale mense verdedig wat ingevolge apartheidswetgewing aangekla is. Hy het ook waardevolle werk gedoen om geriewe vir swart krieketspelers te verbeter en om rasseskeiding in dié sport teen te werk. Krieketboikotte van Suid-Afrika was vir hom ’n groot teleurstelling omdat hy gemeen het dit straf net die Engelssprekendes terwyl die groot voorstanders van apartheid, die Afrikaners, nie destyds in dieselfde mate in krieket as in rugby belanggestel het nie.[12]

Uit Van Ryneveld se huwelik met Verity in 1957 is drie kinders gebore: Mark, Philip en Tessa.

• (en) "I enjoyed playing but should have studied it a bit more", EspnCricInfo, 1 Maart 2012. URL besoek op 20 Oktober 2015.
• (en) Can bat, can bowl, can start political party, EspnCricInfo, 11 November 2011. URL besoek op 20 Oktober 2015.
• (en) Potgieter, D.J. 1973. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Ltd.
• (af) Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910–1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.

• (en) Resensie van sy outobiografie 20th Century All-rounder in die Independent van Ierland. URL besoek op 20 Oktober 2015.