Christelike mitologie

Christelike mitologie is die mites wat verbind word met die Christendom. Die term omvat 'n groot verskeidenheid legendes en verhale, veral dié wat as heilige verhale beskou word. Mitologiese temas en elemente kom deur die hele Christelike letterkunde voor, insluitende herhalende mites soos die klim van 'n berg, gevegte, reise na die onderwêreld, vertellings van 'n god wat sterf en herrys, vloedmites, stories oor die stigting van 'n stam of stad, en mites oor groot helde (of heiliges) van die verlede, die paradys en selfopoffering.

Sint Joris en die Draak, deur Gustave Moreau, 1889-'90.

Verskeie skrywers het dit ook al gebruik om te verwys na ander mitologiese en allegoriese elemente wat in die Bybel voorkom, soos die storie van die leviatan (watermonster). Die term is ook al gebruik vir mites en legendes van die Middeleeue, soos die storie van Sint Joris en die draak, die stories van koning Arthur en sy ridders van die ronde tafel, en die legendes van die Parsival. Baie kommentators het John Milton se epiese gedig Paradise Lost as Christelike mitologie geklassifiseer. Die term is ook al toegepas op moderne stories wat om Christelike temas en motiewe wentel, soos die werk van C.S. Lewis, J.R.R. Tolkien, Madeleine L'Engle en George MacDonald.

Deur die eeue het die Christendom in baie verskillende denominasies verdeel. Nie al dié denominasies het dieselfde stel heilige verhale nie. So sluit die boeke wat deur die Rooms-Katolieke Kerk en die Oosters-Ortodokse Kerk aanvaar word, 'n aantal tekste en stories in (soos dié wat in Judit en Tobit vertel word) wat die Protestantse kerke nie as kanonieke werke aanvaar nie.

Houdings

In sy breedste akademiese sin beteken die woord "mite" eenvoudig 'n tradisionele storie. Baie geleerdes beperk egter die term tot heilige stories.[1] Folkloriste gaan dikwels verder en definieer mites as "stories wat geglo word waar is, gewoonlik heilig, wat in die verre verlede afspeel of in ander wêrelde of dele van die wêreld, en met buitemenslike, onmensike of heroïese karakters".[2]

Die antieke Griekse woord muthos, waarvandaan "mite" kom, beteken "story, vertelling". Teen die tyd van Christus het muthos die konnotasie begin aanneem van "fabel, fiksie,"[3] en vroeë Christelike skrywers het dit dikwels vermy om 'n storie van die kanonieke Skrif 'n mite te noem.[4] Paulus waarsku Timoteus om weg te bly van "onheilige en sinlose verdigsels" (of mites: bebēthous kai graōdeis muthous).[5]

Sint Brendanus se reis, uit 'n Duitse manuskrip.

Dié negatiewe betekenis van "mite" het oorgespoel na die alledaagse skryfkuns.[6] Sommige moderne Christelike geleerdes en skrywers het probeer om die term buite die akademie te "rehabiliteer" en het stories in die kanonieke Skrif (veral die verhaal van Christus) as "ware mite" beskryf; voorbeelde sluit in C.S. Lewis en Andrew Greeley.[7] Verskeie moderne Christelike skrywers soos Lewis het elemente van die Christendom, veral die storie van Christus, beskryf as "mite" wat ook "waar" ("ware mite") is.[8][9]

Ander skrywers maak beswaar teen die beskrywing van Christelike onderwerpe as mites om 'n verskeidenheid redes: die assosiasie van mite met politeïsme,[10][11][12] die gebruik van die term om valsheid of 'n gebrek aan geskiedkundigheid aan te dui[10][11][13] en die gebrek aan 'n vasgestelde definisie van "mite".[10][11][13] As voorbeelde van Bybelse mites noem Every die skeppingsverhaal in Genesis 1 en 2, en die storie van Eva se verleiding.[14]

Die Christelike tradisie het baie stories wat nie uit kanonieke bronne kom nie, maar steeds oor Christelike temas handel. Dié niekanonieke Christelike mites sluit in legendes, volksverhale en uitbreidings op kanonieke Christelike mitologie. Legendes was uiters volop in die Middeleeuse letterkunde.[15] Voorbeelde sluit in hagiografieë (geskiedenisse van heiliges), soos die stories van sint Joris of sint Valentyn.

Nog 'n voorbeeld is die historiese, heiligverklaarde Brendanus van Clonfort, 'n 6de-eeuse Ierse kerkman en stigter van kloosters. Rondom dié ware karakter is 'n storie geweef wat waarskynlik legendaries eerder as histories is: die Navigatio of "Reis van Brendanus". Die legende bespreek mitiese voorvalle in die sin van bonatuurlike ontmoetings. In dié vertelling kom Brendanus en sy skeepskamerade seemonsters teen, asook 'n paradyseiland, 'n drywende yseiland en 'n rotseiland wat deur 'n heilige hermiet bewoon word. Mense wat die vertellings glo, probeer steeds "Brendanus se eilande" in ware geografie identifiseer. Die reis is herskep deur die Britse ontdekkingsreisiger Tim Severin, wat gesê het daar is walvisse, ysberge en die eiland Rockall op dié roete.[16]

Volksverhale vorm 'n groot deel van die niekanonieke Christelike tradisie. Folkloriste definieer volksverhale (in teenstelling met "ware" mites) as stories wat deur die vertellers daarvan as suiwer fiksie beskou word, en dikwels 'n spesifieke plek of tyd ontbreek.[17] Een gewilde volksverhaal is dié van die Berouvolle Sondaar (geklassifiseer as tipe 756A, B en C in die Aarne-Thompson-Uther-indeks van storietipes); nog 'n gewilde een gaan oor 'n slim sterflike wat die duiwel uitoorlê.[18] Nie alle geleerdes aanvaar die folkloristiese gebruik om die terme "mite" en "volksverhaal" te gebruik vir verskillnde soorte tradisionele vertellings nie.[19]

Die Christelike tradisie is ook vol gewilde stories wat uitbrei op die kanonieke geskrifte. Volgens 'n Engelse volksgeloof kry sekere kruie hulle helende krag van die feit dat hulle gebruik is om Christus se wonde op Golgota te heel. In dié geval verskaf 'n niekanonieke storie 'n verbintenis met 'n niekanonieke vorm van folklore, naamlik volksmedisyne.[20]

Christus
  • Die vertellings van Jesus Christus in die evangelies, sy lewe en sy dood. Hier word die vertelling deur die skrywer gekombineer met 'n storie van hoe alle Christelike teologie tot stand gekom het. Voorbeelde is die storie van Jesus as die "Woord" of "Logos" (Johannes 1:1), die gedaanteverandering van die Logos of Seun van God in die man Jesus (byvoorbeeld Lukas 1:35) en Christus se soenoffer vir die mens se sondes (byvoorbeeld Matteus 26:28). Belangrike vertellings in die evangelies sluit in:
  • Die Handelinge van die Apostels – die storie van die vroeë Christelike kerk, die prediking van die twaalf apostels en van Paulus.

Eskatologie
  • Die koms van die antichris
  • Die wederkoms
  • Die opstanding van die dooies
  • Die oordeelsdag
  • Die finale en algehele vestiging van die Koninkryk van God op aarde

Ander voorbeelde
Dante en Beatrice kyk na die hoogste hemel in dié illustrasie vir Dante se Goddelike Komedie, deur Gustave Doré (1832-'83). Paradiso, kanto 31.

Voorbeelde van (1) Christelike mites wat nie in die kanon genoem word nie en (2) letterkundige en tradisionele uitbreidings van kanonieke Christelike mitologie:

  • Weergawes van die Christelike mitologie wat in gnostisisme gebruik word.
    • Die skeppingsmite van Valentinus, met die betrokkenheid van Sophia en die demiurg.[21]
    • Die Manigeïstiese skeppingsmite.[22]
    • Die gnostiese beskrywings van Jesus, waarvan sommige 'n Dosetiese siening van Jesus gee.
  • Letterkundige behandelings van die Christelike kanon of teologie
    • John Milton se Paradise Lost, wat Satan se rebellie teen God en die sondeval beskryf, en sy Paradise Regained, wat Satan se versoeking van Christus beskryf
    • Dante Alighieri se Goddelike Komedie, 'n letterkundige allegorie wat 'n besoek aan die hel, vaevuur en hemel beskyf
    • John Bunyan se Pilgrim's Progress, 'n Christelike spirituele allegorie
    • C.S. Lewis se The Pilgrim's Regress, 'n moderner Christelike spirituele allegorie
    • Volgens sommige vertolkings verteenwoordig The Lion, the Witch, and the Wardrobe van C.S. Lewis allegories Christus se dood en opstanding (hoewel Lewis ontken dat die storie 'n direkte allegorie is).
  • Legendes oor Christelike heiliges en helde. Voorbeelde sluit in Abgarus van Edessa, Johannes die Dwerg en sint Joris. Legendes oor heiliges word gewoonlik hagiografieë genoem. Sommige is vol wonderbaarlikhede, soos dié wat voorkom in Jacobus de Voragine se Legenda aurea; ander in 'n mindere mate.
  • Stories oor artefakte soos die Heilige Graal, Heilige Lans en die Doodskleed van Turyn
  • Name en biografiese besonderhede oor naamlose Bybelse karakters
  • Die legendes van koning Arthur en Karel die Grote as Christelike konings, veral die soeke na die Heilige Graal
  • Legendariese geskiedenis van die Christelike kerke, soos die verhale van die Kruistogte
  • Legendes van die Tempelridders en die Priory van Sion.
  • Middeleeuse Christelike stories oor engele en beskermengele.
  • Niekanonieke uitbreidings of aanpassings van Bybelse verhale, soos die verhale van die dissipel Salomé, die Drie Wyse Manne en sint Dismas.

Bande met ander geloofstelsels

Zoroastrisme

Sommige geleerdes glo baie elemente van Christelike mitologie, vral die lineêre uitbeelding van tyd, het hulle oorsprong in die Persiese godsdiens Zoroastrisme.[23] Mary Boyce, 'n kenner van Zoroastrisme, skryf:

Zoroaster het dus eerste die leerstellings verkondig van 'n individuele oordeel, die hemel en die hel, die toekomstige herrysenis van die liggaam, die algemene Laaste Oordeel, en 'n ewige lewe vir die herenigde siel en liggaam. Dié leerstellings het bekende geloofselemente vir 'n groot deel van die mensdom geword, danksy lenings by die Judaïsme, Christendom en Islam.[24]

Mircea Eliade glo die Jode het 'n sin van lineêre tyd gehad voordat Zoroastrisme hulle beïnvloed het. Hy skryf egter: "'n Aantal ander Joodse godsdiensidees is in Iran ontdek, aangepas of gesistematiseer". Dié idees sluit in dualisme tussen goed en sleg, 'n geloof in 'n toekomstige redder en opstanding, en 'n "optimistiese eskatologie wat die eindelike seëviering van die Goeie verkondig".[25]

Die Zoroastristiese konsepte Ahriman, Amesha Spentas, Yazatas en Daevas het moontlik aanleiding gegee tot die Christelike begrippe Satan, aartsengele, engele en demone.[26]

Boeddhisme en ander

In Boeddhistiese mitologie probeer die demoon Mara die historiese Boeddha, Siddhartha Gautama, se aandag aflei voordat hy verligting kan bereik. Huston Smith, 'n professor in filosofie en 'n skrywer oor vergelykende godsdiens, merk die ooreenkoms tussen Mara se versoeking van die Boeddha voor sy vergeesteliking en Satan se versoeking van Christus voor sý vergeesteliking.[27]

In die boek Openbaring sien die skrywer 'n visioen van 'n swanger vrou in die lug wat deur 'n groot vuurrooi draak gevolg word. Die draak wil haar kind verslind sodra sy die lewe skenk, maar die kind is "weggeruk na God en na sy troon toe". Dit lyk soos 'n allegorie vir die oorwinning van die Christendom: Die kind verteenwoordig vermoedelik Christus; die vrou verteenwoordig dalk God se volk van die Ou en Nuwe Testament (wat Christus geproduseer het); en die draak simboliseer Satan, wat Christus teenstaan.[28] Volgens Katolieke geleerdes kon die beelde in dié allegorie geïnspireer gewees het deur 'n heidense mitologie:

Dit stem ooreen met 'n wydverspreide mite deur die hele antieke wêreld dat 'n godin wat met 'n redder swanger is, deur 'n vreeslike monster gejaag word; deur 'n wonderbaarlike tussenkoms skenk sy die lewe aan 'n seun, wat dan die monster doodmaak.[29]

Mitiese temas en tipes
Die eerste dag van die Skepping, deur Jean Colombe uit die Heures de Louis de Laval.

Akademiese studies van mitologie definieer mitologie dikwels as gewaardeerde stories wat 'n gemeenskap se bestaan en wêreldorde verduidelik: die vertellings van 'n gemeenskap se skepping, oorsprong en fondamente, hulle god(e), oorspronklike helde, die mens se verbintenis met die "goddelike" en hulle verhale van eskatologie (wat in die "hiernamaals" gebeur). Dit is 'n baie algemene omskrywing van sommige van die basiese heilige stories met dié temas.

Kosmogoniese mites

Die Christelike geskrifte gebruik dieselfde skeppingsmite as die Joodse mitologie soos dit in die Ou Testament geskryf is. Volgens Genesis is die wêreld in ses dae geskep uit 'n donkerte en water. (Christene kan, anders as Jode, die wonder van Jesus se geboorte insluit as 'n tweede soort kosmogoniese gebeurtenis.)[30] Kanonieke Christelike geskrifte inkorporeer die twee Hebreeuse kosmogoniese mites wat in Genesis 1-2:2 en Genesis 2 aangetref word:

Genesis 1-2:3

In die eerste teks van die Skepping (Genesis 1-2:3) word die Skepper genoem Elohim (vertaal as "God"). Hy skep die heelal oor ses dae en skep elke dag iets nuuts: Eers skei Hy dag en nag; dan skep Hy die gewelf om "die waters onder die gewelf" te skei van "die waters bo die gewelf"; dan skei Hy die droë grond en die waters; Hy skep dan plante op die grond; dan plaas Hy die son, maan en sterre in die lug; hierna skep Hy swemmende en vlieënde diere; dan skep Hy landdiere; en eindelik skep Hy die man en vrou "na sy eie beeld". Op die sewende dag rus God en verskaf Hy die rede om op die Sabbat te rus.[31]

Genesis 2:4-3:24

Die tweede skeppingsmite in Genesis verskil op 'n paar belangrike maniere van die eerste. Hier is die Skepper Yahweh elohim (algemeen vertaal as "Here God", hoewel Jahweh eintlik die persoonlike naam van die God van Israel is nie Here beteken nie).

Dié mite begin met die woorde: "Toe die Here God die aarde en die hemel gemaak het, was daar nog nie enige struike op die aarde nie en het daar ook nog nie enige groenigheid opgeskiet nie, want die Here God het dit nog nie op die aarde laat reën nie ..." (Genesis 2:4-5). Dit beskryf dan hoe Jahweh 'n man met die naam Adam uit stof vorm. Jahweh skep die tuin van Eden as 'n tuiste vir Adam en verbied Adam om te eet van die boom van alle kennis in die middel van die tuin (langs die boom van die lewe).

Jahweh skep ook diere en wys hulle aan Adam, wat hulle name gee. Jahweh sien daar is nie 'n geskikte maat vir Adam tussen die diere nie; Hy laat 'n diep slaap oor Adam kom, neem een van sy ribbebene en vorm 'n vrou daaruit, vir wie Adam Eva noem.

'n Slang verlei Eva om van die boom van alle kennis te eet, en sy doen dit. Sy bied dit ook aan Adam om te eet. As straf dryf Jahweh die paartjie uit die tuin uit en "om die toegang tot die boom van die lewe te bewaak, het Hy oos van die tuin van Eden gerubs gesit, en ook 'n vlammende swaard wat heen en weer beweeg".[32] God sê Hy moet die mens uit die tuin uitdryf, wat hulle het soos Hy geword wat goed en kwaad ken en nou staan net die ewige lewe tussen hulle en godheid:

"“Die mens het nou soos een van Ons geword deurdat hy alles kan ken. As hy nou maar net nie sy hand uitsteek en die vrug van die boom van die lewe vat en daarvan eet en altyd bly lewe nie!”" (Genesis 3:22).

Hoewel die teks in Genesis nie die verleidelik slang as Satan identifiseer nie, stel die Christelike tradisie die twee gelyk aan mekaar. Dié tradisie vind uiting in niekanonieke Christelike "mites" soos John Milton se Paradise Lost.

Bestyging van die berg
Jesus se Bergpredikasie, soos uitgebeeld deur Carl Bloch.

Volgens Lorena Laura Stookey is daar in baie mites 'n heilige berg wat 'n "plek van onthullings" is: "In mites is die bestyging van die heilige berg 'n spirituele reis, met die belofte van reiniging, insig, wysheid of heilige kennis."[33] As voorbeelde van dié tema sluit Stookey in die onthulling van die Tien Gebooie op die berg Sinai, Christus se bestyging van 'n berg om sy Bergpredikasie te lewer en Christus se opstyging na die hemel vanaf die Olyfberg.[33]

Axis mundi

Baie mitologieë sluit 'n "middel van die wêreld" in, wat dikwels ook die heilige plek van die skepping is; dit is dikwels in die vorm van 'n boom, 'n berg of 'n ander regop voorwerp wat dien as 'n axis mundi, of "as van die wêreld".[34][35][36] 'n Paar geleerdes het die Christelike verhaal van die kruisiging op Golgota verbind met die tema van 'n kosmiese middelpunt. In sy Creation Myths of the World sê David Leeming dat die kruis in die Christelike storie van die kruisiging dien as "die axis mundi, die middelpunt van 'n nuwe skepping".[34]

Volgens 'n tradisie in die folklore van die Oosterse Christendom is Golgota die spits van die kosmiese berg in die middel van die wêreld en die plek waar Adam geskep én begrawe is. Volgens dié tradisie het Christus se bloed met die kruisiging geval op die skedel van Adam, wat aan die voet van die kruis begrawe was, en dit hom verlos van sy sonde.[36][37] George Every bespreek die verband tussen die kosmiese middelpunt en Golgota in sy boek Christian Mythology en sê die beeld van Adam se skedel onder die kruis kom voor in baie Middeleeuse beskrywings van die kruisiging.[36]

In Creation Myths of the World suggereer Leeming dat die tuin vn Eden ook as 'n wêreldmiddelpunt beskou kan word.[34]

Gevegsmites

Baie Nabye Oosterse godsdienste sluit 'n storie in oor 'n geveg tussen 'n goddelike wese en 'n draak of ander monster wat chaos verteenwoordig – 'n tema wat byvoorbeeld in die Enoema Elisj aangetref word. Verskeie geleerdes noem dié soort verhaal 'n "gevegsmite".[38][39][40]

Sommige geleerdes meen die antieke Israeliete het die gevegsmite geïnkorporeer in hulle godsdienstige uitbeeldings, soos die figure van Leviatan en Rahab[41][42] (Jesaja 51:9-10) en die uitbeelding van vyande soos die farao en Nebukadnesar.[43] Die idee van Satan as God se teenstander kon ook onder invloed van die gevegsmite ontwikkel het.[41][44] Geleerdes het al voorgestel Openbaring gebruik gevegsmites in sy beskrywings van kosmiese konflik.[40][45]

Afdaling na die onderwêreld
Die foltering van die hel, soos uitgebeeld in die Petites Heures de Jean de Berry, 'n 14de-eeuse geïllustreerde manuskrip.

Volgens David Leeming in The Oxford Companion to World Mythology is die foltering van die hel 'n voorbeeld van die motief van die held se neerdaling na die onderwêreld, wat algemeen in baie mitologieë is.[46] Volgens die Christelike tradisie het Christus ná sy dood na die hel neergedaal om die siele daar te red. Dié storie word vertel in die Evangelie volgens Nikodemus en kan die betekenis wees agter 1 Petrus 3:18-22.[47]

Sterwende god

Baie mites, veral uit die Nabye Ooste, bevat 'n god wat sterf en weer opstaan; dié figuur word soms die "sterwende god" genoem.[48][49][50] Die sterwende god word dikwels met vrugbaarheid verbind.[48][51] 'n Paar skrywers, onder andere Frazer,[52] het al voorgestel die Christusverhaal is 'n voorbeeld van die "sterwende god"-tema.[48][53] In die artikel "Dying god" in The Oxford Companion to World Mythology merk David Leeming op dat Christus beskou kan word as die brenger van vrugbaarheid, hoewel van 'n spirituele eerder as 'n fisieke soort.[48]

In sy preek in 2006 vir Sakramentsdag het pous Benedictus XVI die ooreenkoms genoem tussen die Christelike verhaal van die opstanding en heidense mites van 'n god wat sterf en opstaan: "In dié mites reik die siel van die menslike persoon in 'n sekere sin uit na daardie Godgemaakte man wat, deur tot die dood aan 'n kruis verneder te word, op dié manier die deur van die lewe vir ons almal geopen het."[54]

Vloedmites
'n Dronk Noag.

Baie kulture oor die wêreld heen het mites oor 'n vloed wat die wêreld suiwer in voorbereiding vir hergeboorte.[55] 'n Voorbeeld is die Bybelse storie van Noag.[55][56] In The Oxford Companion to World Mythology sê David Leeming die vloed in die Bybelstorie, nes in ander vloedmites, dui 'n nuwe begin aan asook 'n tweede kans vir die skepping en menslikheid.[55]

Stigtingsmites

Volgens Sandra Frankiel verskaf die rekords van Jesus se "lewe en dood, sy handelinge en sy woorde" die "stigtingsmites" van die Christendom.[57] Frankiel beweer dié stigtingsmites is "struktureel soortgelyk" aan die skeppingsmites in ander godsdienste, omdat hulle die "spil is waarom die geloof draai en waartoe dit terugkeer", en dit verskaf die "betekenis" van die godsdiens en die "essensiële Christelike praktyke en houdings".[57] Tom Cain gebruik die uitdrukking "stigtingsmites" in 'n breër sin om sulke stories in te sluit soos dié van die oorlog in die hemel en die sondeval van die mens; volgens hom is die "rampspoedige gevolge van ongehoorsaamheid" 'n deurdringende tema in Christelike stigtingsmites.[58]

Die Christelike mitologie van dié gemeenskap se stigting sal begin met Jesus en sy baie leringe, en dit sal die stories insluit van die dissipels wat die Christelike kerk begin het en van die gemeentes in die 1ste eeu. Dit kan beskou word as die stories in die vier evangelies en die Handelinge van die Apostels. Die helde van die eerste Christelike gemeenskap sal begin by Jesus, dié wat Hy uitverkies het, die twaalf apostels, en Maria.

Heldemites

In sy invloedryke werk van 1909 The Myth of the Birth of the Hero skryf Otto Rank die geboorte van baie mitiese helde volg 'n algemene patroon. Rang sluit die verhaal van Christus se geboorte in as 'n verteenwoordigende voorbeeld van dié patroon.[59]

Volgens Mircea Eliade verbind een deurdringende mitiese tema helde met die verslaan van drake, 'n tema wat Eliade terugspeur na die "baie antieke kosmogonies-heroïese mite" van 'n geveg tussen 'n goddelike held en 'n draak.[60] Hy haal die Christelike legende van sint Joris aan as 'n voorbeeld van dié tema.[61] 'n Voorbeeld uit die Middeleeue kom van Dieudonné de Gozon, die derde grootmeester van die Ridders van Rhodos, wat bekend is daarvoor dat hy die draak van Malpasso verslaan het. Eliade skryf:

"Legende, soos algemeen was, het aan hom die eienskappe toegeken van sint Joris, wat beroemd was vir sy seëvierende geveg teen die monster. [...] Deur die eenvoudige feit dat hy as 'n held beskou is, is De Gozon geïdentifiseer met 'n kategorie, 'n argetipe, wat [...] hom toegerus het met 'n mitiese biografie waaruit dit onmoontlik was om 'n geveg met 'n reptielmonster te laat."[61]

In die Oxford Companion to World Mythology noem David Leeming Moses, Jesus en koning Arthur as voorbeelde van die heroïese monomite (heldereisverhale),[62] en hy noem Christus se verhaal 'n "besonder volledige voorbeeld van die heroïese monomite".[63] Leeming beskou opstanding as 'n algemene deel van die heroïese monomite,[62][64] waarin die opgestande helde dikwels bronne word van "materiële of spirituele voedsel vir hulle mense". Lemming merk op dat Chistene Jesus in dié verband beskou as die "brood van die lewe".[62]

In terme van waardes kontrasteer Leeming die "mite van Jesus" met die mites van ander "Christelike helde soos sint Joris, Roland, el Cid en selfs koning Arthur"; hy sê die latere heldemites weerspieël die oorlewing van voor-Christelike heroïese waardes – "waardes van militêre oorheersing en kulturele differensiasie en leiding" – eerder as die waardes wat in die verhaal van Christus uitgedruk word.[63]

Paradys
Eden (Lucas Cranach die Ouere, 1472-1553).

Baie godsdiens- en mitologiese stelsels bevat mites oor 'n paradys. Baie van dié legendes behels die verlies van 'n paradys wat aan die begin van die wêreld bestaan het. Sommige geleerdes beskou die storie van die tuin van Eden as 'n voorbeeld van dié algemene motief.[65][66]

Opoffering

Opoffering is 'n element in baie godsdienstradisies en kom dikwels in mites voor. In The Oxford Companion to World Mythology noem David Leeming die storie van Abraham en Isak en dié van Christus se dood as voorbeelde van dié tema.[67] Wendy Doniger beskryf die evangeliese beskrywings as 'n "meta-mite" waarin Jesus besef Hy is deel van 'n "nuwe mite [...] van 'n man wat in haat opgeoffer word", maar Hy "sien die binneste mite, die ou mite van oorsprong en aanvaarding, die mite van 'n god wat homself in liefde opoffer".[68]

Eskatologiese mites

Christelike eskatologiese mites sluit stories van die hiernamaals in: die verhale van Jesus se opstanding en sy rol as redder van Christene van alle generasies, asook stories van die hemel en die hel. Eskatologiese mites sal ook insluit die voorspelling van die einde van die wêreld en 'n nuwe millennium in Openbaring en die verhaal dat Jesus eendag na die aarde sal terugkeer.

Die grootste eienskappe van Christelike eskatologiese mites sluit in die geloof in 'n lewe in die hiernamaals, die Wederkoms, die opstanding van die dooies en die Laaste Oordeel.

Onmiddellike hiernamaals (hemel en hel)
Jesus as die Goeie Herder, skildery teen die plafon van die S. Callisto-grafkelder, vroeë Christelike kuns (3de eeu) wat 'n landelike toneel in die hiernamaals uitbeeld.

Die meeste Christelike denominasies glo in 'n onmiddellike hiernamaals wanneer mense sterf. In Christelike geskrifte kom 'n paar beskrywings voor van 'n onmiddellike hiernamaals en 'n hemel en hel. Die grootste deel van die Ou en Nuwe Testamant fokus egter eerder op die mite van 'n eindelike liggaamlike opstanding as op enige geloof oor 'n suiwer spirituele hiernamaals apart van die liggaam.

'n Groot deel van die Ou Testament noem nie 'n geloof in 'n persoonlike hiernamaals van beloning of straf nie. Latere Ou Testamentiese geskrifte, veral die werk van die Hebreeuse profete, beskryf 'n eindelike opstanding van die dooies, wat dikwels gepaard gaan met spirituele belonings en strawwe:

"Baie van dié wat ontslaap het, sal uit die graf opstaan, party tot die ewige lewe en party tot ewige skande en veragting." (Daniel 12:2).

Selfs hier gaan dit egter nie om 'n onmiddelike hiernamaals in die hemel of hel nie, maar eerder om 'n toekomstige liggaamlike opstanding.

Ook die Nuwe Testament gee min aandag aan 'n onmiddellike hiernamaals. Die primêre fokus is op die opstanding van die dooies. Sommige Nuwe Testamentiese dele noem blykbaar die dood van dié wat nog nie opgestaan het nie in die een of ander vorm van die hiernamaals (byvoorbeeld die gelykenis van Lasarus en die ryk man; maar daar is net 'n paar mites oor die hemel en die hel. Die hemel spesifiek is 'n plek van vreedsame woning, waar Jesus heen gaan om "plek gereed te maak" vir sy dissipels (Johannes 14:2).[69] As gekyk word na beskrywings in die Bybel (byvoorbeeld Johannes 10:7 en 10:11-14) sluit baie vertellings van die hemel 'n mooi groen landskap en 'n ontmoeting met God in. Van die vroegste Christelike kuns beeld die hemel uit as 'n green weiplek waar mense skape is wat deur Jesus "as die goeie herder" gelei word.

Namate die leerstellings van die hemel, hel en (Katolieke) vaevuur ontwikkel het, het niekanonieke Christelike geskrifte oor dié plekke begin ontwikkel en uitbrei. Dante se driedelige Goddelike Komedie is 'n goeie voorbeeld van so 'n mitologie oor die hiernamaals; dit beskryf die hel (in Inferno), vaevuur (in Purgatorio) en hemel (in Paradiso). Mites oor die hel verskil taamlik na gelang van die denominasie.

Wederkoms
Die Wandelende Jood, deur Gustave Doré.

Die Wederkoms van Christus het 'n spesiale plek in die Christelike mitologie. Dit is die terugkeer van Christus na die aarde in die tydperk van transformasie voor die einde van die wêreld en die vestiging van die koninkryk van die hemel op aarde. Volgens die Evangelie van Matteus beweer Jesus terwyl hy voor die Romeinse en Joodse owerhede verhoor word: "Van nou af sal julle die Seun van die mens sien waar Hy aan die regterhand sit van Hom wat magtig is, en julle sal Hom sien kom op die wolke van die hemel."[70]

Die legende van die wandelende Jood gaan oor 'n Jood wat Jesus op pad na die kruisiging bespot het en vervloek is om tot met die Wederkoms die aarde te bewandel.

Opstanding en die Laaste Oordeel

Christelike mitologie sluit die Ou Testament se profesieë oor die toekomstge opstanding van die dooies in. Nes die Hebreeuse profeet Daniël (byvoorbeeld Daniël 12:2), beskryf Openbaring onder meer in die Nuwe Testament die opstanding: "Die see het die dooies teruggegee wat daarin was, en die dood en die doderyk het die dooies teruggegee wat in hulle was, en oor elkeen is geoordeel volgens wat hy gedoen het."[71] "As daar gevind is dat iemand se naam nie in die boek van die lewe geskrywe staan nie, is hy in die vuurpoel gegooi."[72]

Die koninkryk van die hemel op die aarde

Volgens Christelike eskatologiese mites is daar 'n algehele wêreldvernuwing ná die Laaste Oordeel. Volgens Openbaring sal God "al die trane van hulle oë afdroog. Die dood sal daar nie meer wees nie. Ook leed, smart en pyn sal daar nie meer wees nie. Die dinge van vroeër het verbygegaan."[73] Volgens die Ou en Nuwe testament kom 'n tyd van perfekte vrede en geluk:

"Hulle sal van hulle swaarde ploegskare smee en van hulle spiese snoeiskêre. Die een nasie sal nie meer die swaard teen die ander opneem nie, en hulle sal nie meer leer om oorlog te maak nie."[74]

Sekere dele van die Skrif stel selfs voor God sal die huidige natuurlike wette afskaf ten gunste van onsterflikheid en algehele vrede:

  • "Wolwe en skape sal dan saam bly, luiperds sal tussen bokkies lê, kalwers, leeus en voerbeeste sal bymekaar wees en klein seuntjies sal vir almal sorg. Op my heilige berg sal niemand kwaad aanrig of iets verniel nie, want die aarde sal so vol wees van die kennis van die Here soos die see vol water is."[75]
  • "Op hierdie berg sal Hy die doek verwyder, die doek wat oor al die volke gegooi was, waarmee al die nasies toegemaak was. Hier sal die Here God die dood vir ewig vernietig, en die trane op almal se gesigte afvee."[76]
  • "By die laaste trompet sal dit in 'n oomblik, in 'n oogknip gebeur, want die trompet sal weerklink, en die dooies sal as onverganklikes opgewek word, en ons sal verander word."[77]
  • "Daar sal nie meer nag wees nie. Die mense het nie die lig van 'n lamp en die lig van die son nodig nie, omdat die Here God hulle sal verlig, en hulle sal tot in alle ewigheid regeer."[78]

Die Bybel

Ou Testament
Die Vernietiging van Leviatan (1865), deur Gustave Doré.

Mitiese patrone soos die oerstryd tussen goed en kwaad kom voor deur die hele Hebreeuse Bybel, insluitende dele wat historiese gebeure beskryf.[79] 'n Onderskeidende eienskap van die Hebreeuse Bybel is die hervertolking van mites op grond van die geskiedenis, soos in die boek Daniël, 'n rekord van die ondervinding van die Jode van die tydperk van die Tweede Tempel onder buitelandse heerskappy. Dit word aangebied as 'n profesie van toekomstige gebeure en uitgedruk in terme van "mitiese strukture" met die "Hellenistiese koninkryk as 'n skrikwekkende monster wat nie anders kan as om die Nabye Oosters heidense mites van die draak van chaos in herinnering te roep nie".[79]

Mircea Eliade reken die beelde wat in sommige dele van die Hebreeuse Bybel gebruik word, weerspieël 'n "gedaantewisseling van die geskiedenis in mite".[80] 'n Voorbeeld, sê Eliade, met die uitbeelding van Nebukadnesar as 'n monster in Jeremia 51:34, is 'n geval waar die Jode "huidige gebeure geïnterpreteer het deur middel van die antieke kosmogonies-heroïese mite" van 'n geveg tussen 'n held en 'n draak.[60]

Volgens geleerdes, insluitende Neil Forsyth en John L. McKenzie, inkorporeer die Ou Testemant stories, of fragmente van stories, uit mitologie van buite die Bybel.[81][82] Volgens die New American Bible, 'n Katolieke Bybelvertaling deur die Confraternity of Christian Doctrine, is die storie van die Nefilim in Genesis 6:1-4 "blykbaar 'n fragment van 'n ou legende waarvan 'n groot deel uit die antieke mitologie kom", en die "seuns van God" wat daar genoem word, is "hemelwesens van mitologie".[83] Die New American Bible sê ook Psalm 93 sinspeel op 'n "antieke mite" waarin God veg teen 'n verpersoonliking van die see.[84] Sommige geleerdes het die Bybelse wese Leviatan geïdentifiseer as 'n monster uit die Kanaänitiese mitologie.

Volgens Howard Schwartz "het die mite van die val van Lucifer in fragmente in Jesaja 14:12 en ander antieke Joodse letterkunde bestaan"; Schwartz beweer die mite se oorsprong lê in "die antieke Kanaänitiese mite van Athtar, wat probeer het om die troon van Baäl oor te neem, maar gedwing is om afstand van die troon te doen en eerder oor die onderwêreld te regeer".[85]

Sommige geleerdes meen die kalm, geordende, monoteïstiese skeppingsverhaal in Genesis 1 kan vertolk word as 'n reaksie teen die skeppingsmites van die ander Nabye Oosterse kulture. Wat dié vertolking betref, beskryf David en Margaret Leeming Genesis 1 as 'n "gedemitologiseerde mite",[86] en John L. McKenzie meen die skrywer van Genesis 1 "het die mitiese elemente uit sy skeppingsverhaal uitgesny".[87]

Een van die bekendste onderwerpe in die Bybel wat moontlik met 'n mitiese oorsprong verbind kan word,[88] is dalk die hemel (of lug) as die plek waar God (of die engele, of die heiliges) woon,[89][90][91][92][93] met stories soos die opvaring van Elia (wat in die lug verdwyn het),[94] die oorlog tussen 'n man en 'n engel en vlieënde engele.[95][96][97] Selfs in die Nuwe Testament het Paulus glo "die derde hemel besoek",[98][99] en Jesus word in verskeie boeke uitgebeeld as dat hy uit die hemel sal kom op 'n wolk, nes hy daarheen opgevaar het.[100]

Nuwe Testament en vroeë Christendom

Soos reeds hier bo genoem (sien onder "Mitiese temas en tipes"), meen 'n paar kenners die verhaal van Christus bevat mitiese temas soos die neerdaling na die hel, die heroïese monomite en die "sterwende god".[63][59][48][46]

Volgens sommige geleerdes bevat die boek Openbaring beskrywings van antieke mitologie. Volgens die New American Bible stem die beeld van 'n swanger vrou in die lug wat deur 'n draak bedreig word, ooreen met 'n "wydverspreide mite deur die hele antieke wêreld"; sy skenk eindelik die lewe en die seun maak die monster dood.[101] Bernard McGinn stel voor die beeld van die twee monsters in Openbaring kom uit die "mitologiese agtergrond" wat die twee figure Leviatan en "Behemoth" (die seekoei in Job 40:10) behels.[102]

In die Pastorale Briewe word mites (muthoi) verwerp. Dit kan daarop dui dat sekere soorte mitologie gewild was onder die vroeë Christene aan wie die briewe geskryf is en dat die skrywer van die briewe daardie mites probeer beveg het.

Verwysings
  1. "What is a Myth?". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2007. Besoek op 17 Junie 2007.
  2. "Defining myth". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2007. Besoek op 17 Junie 2007.
  3. Eliade, Myth and Reality (1968), p. 162
  4. Sullivan
  5. 1 Timoteus 4:7 (τοὺς δὲ βεβήλους καὶ γραώδεις μύθους παραιτοῦ).
  6. Eliade, Myths, Dreams and Mysteries, pp. 23
  7. Greeley, Myths of Religion, in Bierlein 1994, pp. 304–5).
  8. Sammons 231
  9. Dorrien 236
  10. Henry, hoofstuk 3
  11. Greidanus 23
  12. Tyndale House Publishers 9
  13. Hamilton 56–57
  14. Every 22
  15. Guerber, p. 2
  16. Severin, Timothy (April 1982). The Brendan Voyage. McGraw-Hill. ISBN 0070563357.
  17. Segal, p. 5; Zong In-Sob, p. xxi; Welker
  18. Degh, p. 67
  19. Segal, p. 5
  20. Eliade, Cosmos and History, pp. 30–31
  21. Brons
  22. "Manichean Psalm: Let Us Worship the Spirit of the Paraclete"; Arendzen (section on "Doctrine")
  23. Campbell, p. 190-92
  24. Boyce, p. 29
  25. Eliade, A History of Religious Ideas, vol. 1, p. 302
  26. H. James Birx Encyclopedia of Time: Science, Philosophy, Theology, & Culture, Band 1 SAGE, 13.01.2009 ISBN 9781412941648 p. 303
  27. Smith, p. 9
  28. Openbaring 12:1-6
  29. Voetnoot oor Openbaring 12:1-6 in The New American Bible, St Joseph Edition. Die voetnoot noem nie watter spesifieke heidense mite bedoel word nie.
  30. According to Mircea Eliade, "for the Christian, time begins anew with the birth of Christ, for the Incarnation establishes a new situation of man in the cosmos" (The Sacred and the Profane, p. 111).
  31. Eksodus 20:8-11
  32. Genesis 3:24
  33. Stookey 164
  34. Leeming, Creation Myths of the World, 307
  35. Eliade, Cosmos and History, 12
  36. Every 51
  37. Eliade, Myth and Reality, 14
  38. McGinn 22
  39. Forsyth 126
  40. Murphy 279
  41. McGinn 24
  42. Murphy 281-82
  43. Murphy 281
  44. Forsyth 124
  45. McGinn 57
  46. Leeming, "Descent to the underworld"
  47. Every 65–66
  48. Leeming, "Dying God"
  49. Burkert 99
  50. Stookey 99
  51. Stookey 107
  52. Miles 194
  53. Sowa 351
  54. "Homily of His Holiness Benedict XVI". Saint John Lateran: Libreria Editrice Vaticana. 15 Junie 2006.
  55. Leeming, "Flood"
  56. Stookey 55
  57. Frankiel 57
  58. Cain 84
  59. Dundes, "The Hero Pattern and the Life of Jesus", 186
  60. Eliade, Cosmos and History, 38
  61. Eliade, Cosmos and History, 39
  62. Leeming, "Heroic monomyth"
  63. Leeming, "Christian Mythology"
  64. Leeming, "Resurrection"
  65. Leeming, "Paradise myths"
  66. Stookey 5, 91
  67. Leeming, "Sacrifice"
  68. Doniger 112
  69. "In die huis van my Vader is daar baie woonplek. As dit nie so was nie, sou Ek nie vir julle gesê het Ek gaan om vir julle plek gereed te maak nie. (Johannes 14:2)
  70. Matteus 26:64
  71. Openbaring 20:13
  72. Openbaring 20:15
  73. Openbaring 21:4
  74. Jesaja 2:4
  75. Jesaja 11:6, 9
  76. Jesaja 25:7-8
  77. 1 Korintiërs 15:52
  78. Openbaring 22:5
  79. McGinn 18–20
  80. Eliade, Cosmos and History, 37
  81. Forsyth 9–10
  82. McKenzie 56
  83. Footnotes on Revelation 6:1–4 and on Revelation 6:2 in the New American Bible.
  84. Footnote on Psalm 93 in the New American Bible
  85. Schwartz 108
  86. Leeming, A Dictionary of Creation Myths, 116; sien ook Leeming 115
  87. McKenzie 57
  88. Ringgren, Helmer (1990). "Yarad". In Botterweck, G. Johannes; Ringgren, Helmer (reds.). Theological Dictionary of the Old Testament. Eerdmans. ISBN 9780802823304.
  89. Pennington, Jonathan T. (2007). Heaven and earth in the Gospel of Matthew. Brill. ISBN 978-9004162051.
  90. Psalm 68:5
  91. Psalm 104:2-4
  92. Psalm 29:10
  93. Matteus 6:26
  94. 2 Konings 2:1-12
  95. Jesaja 6:1-8
  96. Esegiël 1:4-2:1
  97. Genesis 22:1-18
  98. Lee, Sang Meyng (2010). The Cosmic Drama of Salvation. Mohr Siebeck. ISBN 9783161503160.
  99. 2 Korintiërs 12:1-5
  100. Handelinge 1:1-11; Lukas 24:50-51
  101. Footnote on Revelation 12:1 in the New American Bible.
  102. McGinn 54

Bronne
  • Barrett, C.K. "Myth and the New Testament: the Greek word μύθος". Myth: Critical Concepts in Literary and Cultural Studies. Vol. 4. Ed. Robert A. Segal. London: Routledge, 2007. 65–71.
  • Burkert, Walter. Structure and History in Greek Mythology and Ritual. London: University of California Press, 1979.
  • Cain, Tom. "Donne's Political World". The Cambridge Companion to John Donne. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
  • Davison, Aidan. Technology and the Contested Means of Sustainability. Albany: SUNY Press, 2001.
  • Doniger, Wendy. Other People's Myths: The Cave of Echoes. Chicago: University of Chicago Press, 1995.
  • Dorrien, Gary J. The Word as True Myth: Interpreting Modern Theology. Louisville: Westminster John Knox Press, 1997.
  • Dundes, Alan.
    • "Introduction". Sacred Narrative: Readings in the Theory of Myth. Ed. Alan Dundes. Berkeley: University of California Press, 1984. 1–3.
    • "The Hero Pattern and the Life of Jesus". In Quest of the Hero. Princeton: Princeton University Press, 1990.
  • Eliade, Mircea
    • Myth and Reality. New York: Harper & Row, 1963 and 1968 printings (See esp. Section IX "Survivals and Camouflages of Myths – Christianity and Mythology" through "Myths and Mass Media")
    • Myths, Dreams and Mysteries. New York: Harper & Row, 1967.
    • Myths, Rites, Symbols: A Mircea Eliade Reader. Vol. 1. Ed. Wendell C. Beane and William G. Doty. New York: Harper & Row, 1976.
    • Cosmos and History: The Myth of the Eternal Return. Trans. Willard R. Trask. New York: Harper & Row, 1959.
  • Ellwood, Robert. The Politics of Myth: A Study of C. G. Jung, Mircea Eliade, and Joseph Campbell. Albany: State University of New York Press, 1999.
  • Every, George. Christian Mythology. London: Hamlyn, 1970.
  • Forsyth, Neil. The Old Enemy: Satan and the Combat Myth. Princeton: Princeton University Press, 1987.
  • Frankiel, Sandra. Christianity: A Way of Salvation. New York: HarperCollins, 1985.
  • Greidanus, Sidney. Preaching Christ From Genesis: Foundations for Expository Sermons. Grand Rapids: Eerdmans, 2007.
  • Hamilton, Victor P. The Book of Genesis: Chapters 1–17. Grand Rapids: Eerdmans, 1990.
  • Hein, Rolland. Christian Mythmakers: C.S. Lewis, Madeleine L'Engle, J.R. Tolkien, George MacDonald, G.K. Chesterton, Charles Williams, Dante Alighieri, John Bunyan, Walter Wangerin, Robert Siegel, and Hannah Hurnard. Chicago: Cornerstone, 2002.
  • Henry, Carl Ferdinand Howard. God Who Speaks and Shows: Preliminary Considerations. Crossway: Wheaton, 1999.
  • Herberg, Will. "The Christian Mythology of Socialism". The Antioch Review 3.1 (1943): 125–32.
  • Holman Bible Publishers. Super Giant Print Dictionary and Concordance: Holman Christian Standard Bible. Nashville, 2006.
  • Kirk, G.S. "On Defining Myths". Sacred Narrative: Readings in the Theory of Myth. Ed. Alan Dundes. Berkeley: University of California Press, 1984. 53–61.
  • Lazo, Andrew. "Gathered Round Northern Fires: The Imaginative Impact of the Kolbítar". Tolkien and the Invention of Myth: A Reader. Ed. Jane Chance. Lexington: University Press of Kentucky, 2004. 191–227.
  • Leeming, David Adams.
  • Leeming, David Adams, and Margaret Leeming. A Dictionary of Creation Myths. Oxford: Oxford University Press, 1994.
  • Lincoln, Bruce. Theorizing Myth: Narrative, Ideology, and Scholarship. Chicago: University of Chicago Press, 1999.
  • McGinn, Bernard. Antichrist: Two Thousand Years of the Human Fascination With Evil. New York: HarperCollins, 1994.
  • McKenzie, John L. "Myth and the Old Testament". Myth: Critical Concepts in Literary and Cultural Studies. Vol. 4. Ed. Robert A. Segal. London: Routledge, 2007. 47–71.
  • Miles, Geoffrey. Classical Mythology in English Literature: A Critical Anthology. Taylor & Francis e-Library, 2009.
  • Murphy, Frederick James. Fallen is Babylon: The Revelation to John. Harrisburg: Trinity Press International, 1998.
  • Naveh, Eyal J. Reinhold Niebuhr and Non-Utopian Idealism: Beyond Illusion and Despair. Brighton: Sussex Academic Press, 2002.
  • Nwachukwu, Mary Sylvia Chinyere. Creation-Covenant Scheme and Justification by Faith. Rome: Gregorian University Press, 2002.
  • Oleyar, Rita. Myths of Creation and Fall. NY: Harper & Row, 1975.
  • Oziewicz, Marek. One Earth, One People: The Mythopoeic Fantasy Series of Ursula K. Le Guin, Lloyd Alexander, Madeleine L'Engle and Orson Scott Card. Jefferson: McFarland, 2008.
  • Pyper, Hugh S. "Israel". The Oxford Companion to Christian Thought. Ed. Adrian Hastings. Oxford: Oxford University Press, 2000.
  • Ratzinger, Joseph. "Holy Mass and Eucharistic Procession on the Solemnity of the Sacred Body and Blood of Christ: Homily of His Holiness Benedict XVI". Vatican: the Holy See. 31 December 2007 <https://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/homilies/2006/documents/hf_ben-xvi_hom_20060615_corpus-christi_en.html>.
  • Rust, Eric Charles. Religion, Revelation and Reason. Macon: Mercer University Press, 1981.
  • Sammons, Martha C. A Far-off Country: A Guide to C.S. Lewis's Fantasy Fiction. Lanham: University Press of America, 2000.
  • Schwartz, Howard]. Tree of Souls: The Mythology of Judaism. New York: Oxford University Press, 2004.
  • Sowa, Cora Angier. Traditional Themes and the Homeric Hymns. Wauconda: Bolchazy-Carducci, 2005.
  • Stewart, Cynthia. "The Bitterness of Theism: Brecht, Tillich, and the Protestant Principle". Christian Faith Seeking Historical Understanding. Ed. James O. Duke and Anthony L. Dunnavant. Macon: Mercer University Press, 1997.
  • Stookey, Lorena Laura. Thematic Guide to World Mythology. Westport: Greenwood, 2004.
  • Tyndale House Publishers. NLT Study Bible: Genesis 1–12 Sampler. Carol Stream: Tyndale, 2008.
  • White, Hayden. The Content of the Form: Narrative Discourse and Historical Representation. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1987.
  • Zimmer, Heinrich Robert. Myths and Symbols in Indian Art and Civilization. Ed. Joseph Campbell. Princeton: Princeton University Press, 1972.

Skakels
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.