Bloeddruk
Bloeddruk is die druk wat in die liggaam se bloedvate en in die hart voorkom. Waar die bloed die hart verlaat en in die bloedsirkulasie ingepomp word, is die bloeddruk op sy hoogste. Waar die bloed uiteindelik weer in die hart terugstroom, is die bloeddruk op sy laagste. Die krag waarmee die bloed uit die hart gepomp word, bepaal die bloeddruk. Nog faktore wat die bloeddruk bepaal, is die hoeveelheid bloed wat per tydseenheid uit die hart in die bloedsomloopstelsel gepomp word, die samestelling van die bloed en die weerstand wat die bloed in die vate ondervind.
Met elke slag van die hart word ongeveer 100 cc bloed uit die linkerhartkamer in die aorta gepomp. Hierdie fase word die sistool genoem en 'n mens praat gevolglik van 'n sistoliese bloeddruk. Ná hierdie fase volg daar 'n rusperiode waarin die hartkamer weer met bloed uit die voorhartkamer gevul word. Tydens hierdie fase, wat die diastool genoem word, word geen bloed in die aorta ingepomp nie en dit veroorsaak dat die druk tot 'n bepaalde waarde daal. Hierdie waarde word die diastoliese bloeddruk genoem. Die verskil tussen die sistoliese en die diastoliese druk word die polsdruk genoem. Die normale waarde van die sistoliese en die diastoliese druk is 120 en 80 mm kwik (mm Hg).
Met ouderdom neem die elastisiteit van die bloedvatwande af as gevolg van aarverkalking. Dit lei tot 'n vernouing van die bloedvate. As gevolg hiervan neem die weerstand in die bloedvate toe en die bloeddruk styg.
Bloeddrukmeting
Tradisioneel is bloeddruk nie-indringend met 'n bloeddrukmeter gemeet en alhoewel dit vandag digitaal gedoen kan word, is dit steeds die standaard. Gewoonlik word die bloeddruk van 'n medium-groot slagaar soos dié in die boarm gemeet. Die bloeddrukmeter bestaan uit 'n manometer wat aan 'n rubber-mansjet verbind is. Die mansjet word redelik styf om die boarm gedraai. Deur middel van 'n pompie word die mansjet tot bó die sistoliese bloeddruk opgepomp. Met die vermeerdering van die lugdruk in die mansjet klop die pols geleidelik al hoe swakker totdat dit skielik nie meer gevoel kan word nie. Op hierdie punt word die sistoliese druk dan op die bloeddrukmeter geregistreer. Die diastoliese druk word gemeet wanneer die lug uit die mansjet gelaat word. 'n Stetoskoop word op die boarmslagaar by die elmboog geplaas en terwyl die lug ontsnap, is 'n opvallende reeks geluide in die aar hoorbaar, wat dan by 'n bepaalde punt stil word. Op hierdie oomblik dui die lesing op die drukmeter die diastoliese druk aan.
Buiten die druk in die slagare kan die druk in die are (veneuse druk) ook gemeet word. Hierdie bloeddruk sal styg as die hart nie daartoe in staat is om genoeg bloed uit die are in die aorta te pomp nie. Die veneuse druk word gewoonlik by die oppervlakkige nekaar gemeet. Hierdie aar is in direkte verbinding met die voorhartkamer. Terwyl die pasiënt lê, word die aar onder die kaak toegedruk sodat die bloedtoevoer afgesluit word. Die aar vervul nou die funksie van die drukmeter. Afhangende van die druk in die voorhartkamer sal 'n duidelik sigbare bloedkolom gevorm word. Met behulp van die sogenaamde veneuse boog kan die hoogte van die bloedkolom bepaal en die druk gemeet word.
Regulering
Bloeddruk word deur 'n verskeidenheid van uiteenlopende meganismes gereguleer. Die outonome senustelsel wat die hart se aktiwiteit en die wydte van die bloedvate reguleer, speel 'n belangrike rol.
Om te sorg dat genoeg bloed na die brein vloei, is daar in die wand van die nekslagaar wat na die brein lei, 'n klein orgaan wat die glomus caroticum (karotisliggaam) genoem word. Sodra die bloeddruk in die nekslagaar verander, stuur die glomus caroticum 'n impuls na die brein van waar die bloeddruk dan reggestel word.
Die niere speel ook 'n belangrike rol in die regulering van die bloeddruk. 'n Hormoon bekend as renien word in die niere vervaardig. Hierdie stof word deur die niere vrygestel as die bloeddruk in die liggaam te laag is. As gevolg van 'n aantal reaksies op hierdie afskeiding word die bloeddruk weer tot op die regte vlak gebring.
Hoë bloeddruk
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Hipertensie.
Lae bloeddruk
Wanneer die sistoliese druk laer as 80 mm Hg en die diastoliese druk laer as 60 mm Hg is, word daar na lae bloeddruk verwys. Lae bloeddruk kan deur bloedverlies, hartversaking en verwyding van die bloedvate veroorsaak word.
Sien ook
Bronnelys
- Wêreldspektrum, Vol. 3, 108-109, ISBN 0 908409 44 3
Eksterne skakels
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Bloeddruk.
