Beleg van Congella
Die Beleg van Congella was die beleëring van ‘n Britse troepemag deur die Voortrekkers onder Andries Pretorius in Port Natal in 1842. Dit was 'n insident in die Britse imperialisme in Suider-Afrika.
Beleg van Congella | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Deel van die Groot Trek | |||||||
Die Britse kamp van Port Natal in 1842 (tekening van die tyd). | |||||||
| |||||||
Strydende partye | |||||||
Boere of Voortrekkers; Natalia Republiek | Port Natal handelaars en garnisoen; Britse Ryk | ||||||
Aanvoerders | |||||||
Andries Pretorius | Kaptein Charlton Smith | ||||||
Sterkte | |||||||
onbekend | onbekend | ||||||
Ongevalle en verliese | |||||||
onbekend | onbekend |
Oorsaak
Die verhouding tussen die Trekkers en die Engelse in Port Natal was swak. Die Boere het besef dat die Engelse heul met die Zoeloes teen die Natalia Republiek. Die Volksraad het duisende Zoeloes op die suidgrens van die republiek gevestig. So ‘n samedromming op die oosgrens van die Kaapkolonie sou kon lei tot konflik tussen die Zoeloes en die Xhosas en dus moontlik probleme skep vir die regering van die Kaapkolonie. Gevolglik word ‘n Britse troepemag van ongeveer 250 man onder kapt. T.C. Smith na Port Natal gestuur. Op 4 Mei word daar die Britse vlag gehys in ‘n staatsgreeppoging om Natalia op te hef.
Verrassingsaanval
In die nag van 23 op 24 Mei voer Smith se mag ‘n verrassingsaanval op die Trekkermag uit. Die Engelse mag met die twee kanonne getrek deur osse het gesukkel om deur die digte kusplantegroei te kom en kies daarom koers oor die strand. Daar sukkel hulle ook. Boonop was dit helder maanskyn en is die mag gou gewaar deur Pretorius se verkenners. Die Trekkers skuil in die plantegroei, skiet die trekosse voor die kanonne, 17 Britse soldate sneuwel, drie is naderhand vermis en 31 is gewond. Daarop het die Engelse mag teruggetrek en nog enkele soldate verdrink boonop weens die hooggety. Die Trekkers verower die twee kanonne. Dick King kom weg om versterkings te ontbied. Pretorius hulle neem die Mazeppa (skip) oor wat in die baai voor anker lê.
Beleg
By Congella begin Pretorius dadelik met ‘n beleg van die Engelse invalsmag. Rondom die beleërde mag grawe die Trekkers loopgrawe en bombardeer hulle met die gebuite kanonne. Tydens die beleg val ‘n 651 kanonkoeëls op die omsingelde Engelse en hulle verloor nog vyf man en vier loop ernstige verwondinge op. Boonop ly die omsingelde soldate honger. Met geslepe blufonderhandelinge met Pretorius wen Smith tyd. Op 26 Junie 1842 arriveer Engelse versterkings onder luit.-kol. A.J. Cloete en word die Britse mag ontset.
Gevolge
Op 5 Julie gee die Volksraad van die Republiek Natalia oor. Tien dae later word die vredesverdrag onderteken en die Britse gesag oor Natal erken. In Mei 1844 word die gebied tot ‘n aparte distrik van die Kaapkolonie verklaar en het die Britse verowering van Suider-Afrika nog ‘n stappie gevorder.
Bibliografie
- Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 3. Kaapstad: Nasou, 1971.