Barnard Gilliland

Christoffel Johannes Gilliland (wat onder die naam Barnard Gilliland skryf) is in 1938 was in Pietersburg gebore as een van drie kinders en hy het ’n broer en ’n suster. Sy suster, Wilna, gee later onder haar getroude naam Wilna Meyer die digbundel “Verskillende vensters” uit. Albei sy ouers is oorlede terwyl hy nog jonk is. Sy peetpa is mnr. Bags Cilliers, wat ’n bekende figuur in Noord-Transvaalse rugbykringe was en getroud was met die kunstenares Bettie Cilliers-Barnard. Hy studeer aan die Universiteit van Pretoria en behaal in 1961 sy B.A.-graad. Hierna word hy in 1962 deeltydse dosent aan die Universiteit van Suid-Afrika, terwyl hy sy studies voortsit. Ten spyte van sy jeug het hy ’n goeie kennis van die geskiedenis en godsdienste van verskeie volkere uit die Midde-Oosterse oudheid en is hy goed op hoogte van die moderne Wes-Europese letterkundes. Hierdie kennis vind uiting in sy werk, waarin hy telkens soek na die lewenskern, ’n soeke na die essensie van die mensebestaan. Hy is op 24 Augustus 1962 op pad tussen Pretoria en Johannesburg in ’n motorongeluk oorlede toe sy motor se voorwiel bars.

Sy digbundel “Veelhoek”[1] bevat belowende werk wat Kannemeyer meen verstegnies en tematies “iets nuuts” in die Afrikaanse poësie bring[2] Hoewel die gedigte merendeels slegs in onderdele deurgekomponeer is, ondersoek hy (ook in vorm) uitdagende temas. Hy skryf hoofsaaklik ’n tipe praatvers waarin hy die verderf van die lewe uitbeeld. “Skipbreukelinge” (geïnspireer deur die Gilgamesj-epos) beeld die wanhopige rondtas na ’n houvas om geestelike ekwilibrium te probeer herwin uit, met eindelik die herkenning van angs en pyn as die enigste sekerheid in die lewe. Na sy dood word die nagelate gedigte “Brief” en “Nege persone” in Tydskrif vir Letterkunde gepubliseer. ’n Aantal van sy nagelate gedigte word ook in 60 van Februarie 1963 gepubliseer. Die gedig “Pelgrim se reis na die Inferno” word in Gerrit Komrij se bloemlesing “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte” opgeneem.[3] “Godeskemering” is ’n moderne moraliteitspel wat soek na sin in hierdie siek eeu.[1] Die hooffiguur Balloki Duringhämer is ’n geleerde wat die menslike wete verken en op aandrang van sy verloofde Frigga Siegel ’n aantal vriende uitnooi na sy jongste promosie. Sy hoop dat hy hierna tot rus sal kom sodat hulle ’n gevestigde bestaan kan voer. Die vriende verteenwoordig almal loopbaan- of bestaansrigtings in die wêreld. Balloki begin egter nou eers in alle erns soek na die sin van menswees en die insig in ’n hoër orde waar daar ’n verband bestaan tussen mens en God. Sy drang word om homself af te sonder om ook tot ander mense se voordeel die eensame ontdekkingstog te onderneem. So gebruik hy dan na die viering kokaïen om die grense te probeer oorskry, wat slegs vir homself en sy geliefde die gryse ryk van die dood verwerf. Die paradoks is dat hy wat wil uitstyg bo die siek eeu, self dodelik siek is en nie in staat is tot redding van homself nie, laat staan nog die mensdom. Gilliland bied die drama aan in opeenvolgende “moontlikhede”, “transformasies” en “werklikhede”, waardeur hy die ironie van die gebeure illustreer. Die drama is ryk aan idees, maar bevat te veel teenstrydighede om werklik suksesvol te wees. In 1978 behaal die bekende digter Lucas Malan ’n M.A.-graad aan die Universiteit van die Witwatersrand met ’n verhandeling oor Gilliland se bydrae tot die Afrikaanse letterkunde.