Ballet

Soos in die meeste Europese lande het die Deense balletkultuur uit maskerades en hofballette van die Renaissance en die Barok ontstaan. Met die opening van die eerste Deense skouburg in 1722 het ballet as teaterkuns in dié land begin ontwikkel , en dit is met die stigting van die Koninklike Deense Teater in 1748 nog verder uitgebrei. Die eerste Deense danseres is deur die Italianer Vincenzo Galeotti (1733-1816) opgelei. Galeotti het die ballet d'action na Denemarke gebring. Aan die einde van die 18e eeu het die Franse invloed hier nog meer toegeneem met die koms van Antoine Bournonville (1805-1879) en sy seun August. August Bournonville, wat van 1830 af aan die hoof van die Koninklike Deense Ballet gestaan het, het die Franse klassieke balletstyl meesterlik verbind met die Deense kultuur. Met die debuut van die Deen Haraid Lander (geb. 1905, regte naam Alfred Bernhardt Sternsborg) in 1925, het eietydse Deense choreografieë soos Etudes (1948) en Quartsiluni (1942) weer ontstaan. Die Rus Vera Volkova (geb. 1904) is ná hom as artistieke hoof van die geselskap aangestel. Die bekendste hedendaagse choreograaf van Denemarke is Flemming Flindt (geb. 1936) en die bekendste dansers is Eric Bruhn, Henning Kronstam, Niels Björn Larsen, Borge Ralov, Margarethe Schanne, Toni Lander en Margot Lander.

Pavlova Anna in The Seasons

Die Engelse balletkultuur het waarskynlik sy oorsprong aan die howe van die Tudors en die Stuarts gehad, maar ware ballet het eers aan die begin van die 18e eeu ontstaan met die verskyning van John Weaver (1673-1760) , danser, choreograaf, balletmeester en gebarespeler. Weaver het baie belangrike verhandelinge oor uiteenlopende ballet elemente geskryf. Hoewel ballet in Engeland ook in 1848 in 'n soort revue verval het, het die Deen Adeline Genée in 1897 'n nuwe tydperk laat aanbreek. Anna Pavlova het ook met haar besoeke tussen 1908 en 1930 groot invloed uitgeoefen. Diaghilef het met sy Engelse toer in 1911 'n hele aantal Britse dansers en danseresse in diens geneem. Sy Ballets Russes het sterre soos Vera Savina, Alicia Markova, Anton Dolin en Lydia Sokolova opgelewer. Ook die twee grondleggers van die hedendaagse balletkultuur in Engeland, Marie Rambert (geb. 1888) en dame Ninette de Valois (geb. 1898), kom uit die Diaghilef-stal. Ninette de Valois was in 1931 betrokke by die stigting van die Vic-Wells Ballet. Toe dié gesels kap in 1946 sy naam na die Sadler's Wells Ballet verander, was sy steeds die direktrise. In 1956 het die geselskap na die Royal Opera House, Covent Garden, verhuis, en staan sedertdien as The Royal Ballet bekend. Frederick Ashton het dame Ninette de Valois in 1964 as direkteur opgevolg.

Portrait vanIda Rubenstein

In die tweede helfte van die 19e eeu het ballet in Frankryk onder Italiaanse invloed al hoe meer in die rigting van akrobatiek, revue en vaudeville ontwikkel. Aan die begin van die 20e eeu was daar egter 'n nuwe oplewing van die klassiek-romantiese ballet by die Paryse Opera onder leiding van die direkteur Jacques Rouché (1862-1957). Hierdie oplewing is gedeeltelik te danke aan die Italiaanse prima ballerina Carlotta Zambelli (1877-1968), wat aan die Paryse Opera verbonde was. Die werklike oplewing het egter van Rusland gekom toe Serge Diaghilef in 1909 met die wêreld se beste danskunstenaars, soos onder andere Pavlova, Nizjinski, Fokine en Ida Rubenstein, van die Marijinskiteater in St. Petersburg na Parys getrek het. Sy Ballets Russes het van die beste talent getrek, selfs musici soos Strawinski. Toe die Ballets Russes in 1929 met Diaghilef se dood ophou bestaan, het die Compagnie des Ballets (russes) de Monte-Carlo in sy plek gekom. Stigters van die geselskap was René Blum (1878-1942) en die voormalige Kosak-offisier kol. Vasili de Basil (1888-1951). Ná die Tweede Wêreldoorlog het verskeie nuwe balletgeselskappe in Frankryk ontstaan en verdwyn. Teen die einde van die sestigerjare het groepe soos die Ballet-Théätre Contemporain en die Théätre Français de la Danse ontstaan, maar die onaantasbare posisie van die Paryse Opera het weinig ruimte gelaat vir nuwe talent. AI wat geblyk het redelik bestand te wees teen die Opera se invloed, was groepe buite Parys, en sekere ballet-kategorieë waarin die vertoonelement van die verskeidenheidskonsert die opvallendste was. Ronaid Petit (geb. 1924) was die belangrikste verteenwoordiger hiervan en het groot sukses behaal. Van sy bekendste werke is Carmen (1949), Le Loup (1953), Deuil en Vingt Quatre Heures (1953), Cyrano de Bergerac (1959), en Pelléas et Mélisande (1969), wat spesiaal vir die prima ballerina Margot Fonteyn geskep is.

Bronsbeeld van Galina Ułanowa

Die Russiese ballettradisie het in 1738 ontstaan toe die Fransman Jean-Baptiste Landé·in opdrag van keiserin Anna Iwanofna Romanowa (1693-1740) 'n balletskool by die keiserlike teater in St. Petersburg gestig het. Omdat die Russiese balletgeselskappe grotendeels van buitelandse hoofdansers en -danseresse gebruik gemaak het, het Russiese balletsterre eers in die 19e eeu op die voorgrond getree. Die balletmeesters Charles Louis Didelot (1767-1837), Jules Perrot (1848-1858), Arthur Michel Saint Léon (1859-1869) en Carlo Blasis (1795-1878) het die grondslag gelê waarop die Fransman Marius Petipa (1822-1910) die wêreldberoemde Russiese ballettradisie kon voortbou. Ballette soos Don Quixote (1869), La Bayadere (1877), La Belle au Bois Dormant (Doringrosie, 1890), CasseNoisette (Die Neutkraker, 1892) en Le Lac des Cygnes (Swanemeer, 1895) het onder sy leiding, en in samewerking met onder andere die Italianer Enrico Cecchitti (1850-1928) en die Rus Ljef Iwanowitsj Iwanof (1834-1901), ontstaan. Hedendaagse werke uit die Sowjetunie ontstaan hoofsaaklik uit die tradisie wat deur Petipa gevestig is. Russiese ballerinas soos Galina Ulanowa (geb. 1910), Maja Plisetskaja (geb. 1925) en Jekaterina Maksimowa (geb. 1939) word onder die wêreld se bestes gereken.

Ballet in Suid-Afrika het sy ontstaan waarskynlik sowat 180 jaar gelede in Kaapstad gehad, waar balletmeesters van die buiteland dansopvoerings op die destydse Boerenplein aangebied het. Anna Pavlova se besoek aan Suid-Afrika in 1925 het 'n geweldige belangstelling in ballet wakker gemaak. Die South African Dance Teachers Association en verskeie takke van die Royal Academy of Dancing is as gevolg van haar besoek gestig. Die Universiteit van Kaapstad het in 1932 'n balletskool geopen en só het dié universiteit die eerste ter wêreld geword met 'n departement vir ballet. Rade vir Uitvoerende Kunste is in 1963 in al vier provinsies deur die Regering aangestel. Met die finansiële steun wat die Regering aan die rade gee, kon die balletgeselskap van die Universiteit van Kaapstad 'n groep heeltydse professionele dansers in diens neem. Tussen 1963 en 1965 het die vier rade, naamlik Kruik (die Kaaplandse Raad vir die Uitvoerende Kunste), Naruk (die Natalse Raad vir die Uitvoerende Kunste), Sukovs (die Streeksraad vir die Uitvoerende Kunste van die OVS) en Truk (die Transvaalse Raad vir die Uitvoerende Kunste), balletgeselskappe gestig. Die twee kleiner rade, Naruk en Sukovs, het dit egter nie lonend gevind nie, en ongeveer 12 jaar ná die stigting daarvan het hulle hul balletgeselskappe ontbind.

Ballet is in Amerika waarskynlik deur die Engelse danser Henry Holt bekend gestel. Holt het in 1735 The Adventures of Harlequin and Scaramouch, with the Burgomaster Tricked in Charleston opgevoer. Die moderne danstegnieke het nêrens in die wêreld só vinnig ontwikkel soos ná 1900 in die Verenigde State van Amerika nie, waar dit ook 'n groot invloed op die klassieke genre uitgeoefen het. George Balanchine het in 1933 na Amerika gekom en veertig jaar lank die toon aangegee in Amerikaanse klassieke ballet. Balanchine se geselskap het ook moderne werke van sy tydelike medewerkers, soos die twee Amerikaners Jerome Robbins (geb. 1918) en John Butler (geb. 1920), opgevoer.

Isadora Duncan

As 'n reaksie op die verstarring van klassieke ballet het 'n aantal danskunstenaars aan die einde van die 19e eeu nuwe ballet-uitdrukkingsvorme probeer ontwikkel. Die bekendste hiervan was dié van Isadora Duncan (1878-1927). Martha Graham (geb. 1893) word as die grondlegger van eietydse moderne dans beskou. Met 'n nuwe harde en hoekige bewegingstyl het sy vele effektiewe uitdrukkingsvorme ontwikkel. Die Martha Graham School of Contemporary Dance het die belangrikste prominente dansers van die hedendaagse moderne ballet opgelewer. Hedendaagse moderne ballet word nie net ten opsigte van vormvernuwing van klassieke ballet onderskei nie. Moderne ballet harmonieer ook goed met ander kultuurverskynsels soos jazz. Die meester van jazz-ballet is die Amerikaner Jerome Robbins (geb, 1918). Robbins is veral bekend vir sy choreografie in die musiekspel West Side Story en Fiddler on the Roof.