Asore

Die Asore is, net soos alle Atlantiese eilandgroepe, deur vulkaniese aktiwiteit gevorm. As pieke van die ondersese Mid-Atlantiese Rug (MAR), wat die Ou en die Nuwe Wêreld geologies van mekaar skei, is hulle regstreeks op 'n aktiewe breuklyn geleë wat op die seebodem tussen Europa en Afrika aan die een en Amerika aan die ander kant van die Atlantiese Oseaan loop. Ongeveer 170 km noordwes van Faial kom drie groot tektoniese plate in aanraking met mekaar – die Noord-Amerikaanse, die Eurasiese en die Afrikaplaat. Juis op dié punt is die Asore-argipel op 'n tektoniese mikroplaat geleë wat deur die MAR en die Terceira-breuklyn tussen die Eurasiese en die Afrikaplaat begrens word.[2]

As gevolg van plaattektoniese prosesse vorm gereeld krake in die aardkors en vloeibare gesteente begin opstyg. Deur hierdie ondersese vulkaanuitbarstings word, sodra die magma begin afkoel, geleidelik bergreekse gevorm. Die Asore is juis pieke van só 'n reeks. Al het die argipel sy ontstaan aan sy vulkane en tektoniese aktiwiteit te danke, is die eilande se geologiese struktuur onheilspellend vir sy bewoners. Die tektoniese plate, waarop die eilande geleë is, verskuif steeds. Die oostelike en sentrale eilande is oos van die MAR geleë en beweeg jaarliks sowat 1,5 sentimeter in oostelike rigting. Flores en Corvo op die ander kant van die Rug beweeg teen dieselfde snelheid in westelike rigting. Tektoniese wrywing in die oseaniese kors kom gereeld voor en word deur seismoloë dopgehou.

Skielike bewegings en die skokgolwe, wat daarmee gepaard gaan, het binne 'n tydsbestek van enkele dekades sterk aardbewegings tot gevolg gehad. Behalwe vir Corvo, Flores en Santa Maria is op alle eilande sedert die laat 20ste eeu aardbewings aangeteken. Die historiese nedersetting Angra do Heroísmo is op die Nuwejaarsdag van 1980 deur 'n aardbewing geskud. Die kragtige aardbewing, wat op 9 Julie 1998 verwoesting op Faial gesaai het, het 6,7 op die Richterskaal geregistreer.

Die rusteloosheid van die eilandgroep word daarnaas weerspieël in verwoestende vulkaanuitbarstings wat die Asore steeds getref het. Die uitbarsting van 1957 en 1958 op die mees westelike punt van Faial was 'n skouspelagtige natuurverskynsel waartydens 'n nuwe vulkaan, die Vulcão dos Capelinhos, gebore is. Die uitbarsting het in meerdere fases plaasgevind. Die aanvanklik ondersese vulkaan het geleidelik uit die oseaan verrys en nuwe land met 'n oppervlakte van 2,5 km² geskep. Die nabygeleë vuurtoring van 1903 is grotendeels onder vulkaanas begrawe, maar het desondanks staande gebly.

Aswolke is een kilometer die lug in geblaas, en 'n suil van waterstoom het oor 'n afstand van enkele kilometer sigbaar geword. 'n Eiland het tydelik ontstaan, maar kort daarna weer in die Atlantiese Oseaan versink. Eers met 'n nuwe reeks uitbarstings het 'n permanente nuwe eiland ontstaan, Ilha Nova 2, wat intussen met Faial versmelt het.

Die gebied, wat deur die uitbarsting geraak is, is destyds slegs deur vissers, walvisjagters en vuurtoringwagters bewoon. Walvisjagters het enkele dae voor die natuurramp verdagte verskynsels en veranderings op die wateroppervlak waargeneem wat hulle as voorbode van 'n uitbarsting herken het. Die klein vissersdorpie Capelo kon dus betyds ontruim word voordat dit agt dae lank deur aardbewings getref is. Die oggend van 27 September 1957 het die vulkaan Capelinhos voor die kus uit die see verrys. Baie bewoners het die eiland vir goed verlaat en hulle in die Verenigde State en Kanada gevestig. Om hulle spoedige hervestiging te vergemaklik, het die destydse Amerikaanse president Dwight D. Eisenhower saam met die Kongres immigrasieprosedures per dekreet vereenvoudig.

Die uitbarsting van 1957/58 is deur wetenskaplikes en joernaliste dopgehou en deur al die fases heen noukeurig gedokumenteer. Tot vandag toe bly die gebied van Ponta dos Capelinhos raaiselagtig en trek dit die aandag van internasionale navorsers. In teenstelling met die groen res van die eiland lyk dit ook vyf dekades ná die uitbarsting soos 'n maanlandskap en is daar – anders as in ander vulkaniese terreine op die Asore – geen nuwe plantegroei nie.[3]

Die Asore-eilande is van verskillende ouderdomme. Die gesteentes, wat op Santa Maria aangetref word, is sowat agt miljoen jaar oud. Opvallend is die kalkagtige sedimente waarin talle fossiele gepreserveer is. Blykbaar het die eiland in sy geskiedenis tydelik in die see versink om later weer bo die wateroppervlak te verrys.

Die ooste van São Miguel met die Tronqueira-massief is sowat vier miljoen jaar gelede gevorm, terwyl die westelike gedeelte eers later ontstaan het. Pico is die jongste eiland in die argipel. Sy ouderdom word deur geoloë op sowat 270 000 jaar beraam. In vergelyking met ander vulkaniese eilande in die Atlantiese Oseaan het die Asore dus betreklik laat ontstaan. So dagteken Madeira se gesteentes uit die ontstaantydperk van die Atlantiese Oseaan sowat 60 tot 70 miljoen jaar gelede.

Wingerde naby Criação Velha op die eiland Pico

Vanaf die begin van die Portugese volksplanting op die Asore het vee- en graanboerdery naas vissery die ekonomiese ruggraat van die eilandgroep gevorm. Ekstensiewe graanverbouing het gepaard gegaan met die vestiging van betreklik groot boerderye en landgoedere wat tot vandag toe bestaan. Teen die middel van die 16de eeu het inheemse plantspesies waardevolle kleurstowwe vir die Vlaamse tekstielbedryf opgelewer en 'n eerste ekonomiese bloeitydperk ingelui. Toe die uitvoer van kleurstowwe omstreeks 1700 nie meer winsgewend was nie, is met die grootskaalse verbouing van lemoene begin. Hierdie sitrusvrugte is merendeels na Engeland uitgevoer en het sentraal gestaan in die eilande se tweede ekonomiese groeifase.

Saam met die sitrusbedryf is 'n florerende wynbedryf op die Asore gevestig. Wyn, wat op die eiland Pico gekelder is, was van só 'n hoë gehalte dat dit selfs aan die Russiese Tsarehof gewild geraak het. Albei bedrywe het teen die middel van die 19de eeu as gevolg van plantsiektes binne enkele jare aan belangrikheid ingeboet.

'n Verskeidenheid Europese beesrasse word op die eilande aangetref

As 'n outonome gewes van Portugal trek die Asore regstreeks voordeel uit hul lidmaatskap van die Europese Unie (EU). Die eilandgroep word as marginale ekonomiese streek geklassifiseer en ontvang subsidies om sy ekonomie verder te ontwikkel. So is baie infrastruktuurprojekte soos die bou van nuwe teerpaaie deur die EU befonds. Die plaaslike boubedryf het as gevolg van hierdie beleid sterk groei getoon.

Melk- en veeboerdery vorm die ruggraat van die Asoriese landbousektor. Suiwelfabrieke word op alle eilande aangetref; so het kaas, botter en melkpoeier belangrike uitvoerprodukte geword.[4] Daarnaas word beesvleis van hoë gehalte na Madeira en vastelandse Portugal uitgevoer. Die eilande se varkvleis en eierproduksie is hoofsaaklik vir die plaaslike bestem.

Tabak-, tee- en pynappelplantasies het op São Miguel ontstaan, terwyl boere op Santa Maria en Graciosa spanspekke tot 'n belangrike nisproduk ontwikkel het. Pynappelplante is oorspronklik teen die middel van die 19de eeu as sierplante uit Suid-Amerika op die eilande ingevoer. Geleidelik het pynappels 'n gesogte vrug in welvarende Asoriese huishoudings geword. Vandag word hulle in kweekhuise verbou wat hoofsaaklik in drie nedersettings (Ponta Delgada, Lagoa en Vila Franca) aangetref word. Wingerde is op Graciosa, Pico, São Miguel en Terceira aangelê.

Die plaaslike visserybedryf spits hom onder meer op tuna toe en kan in die toekoms moontlik voordeel trek uit die Asore se visryke eksklusiewe ekonomiese sone.

'n Bombardier Dash 8Q-400 van SATA Air Açores

SATA Air Açores is die eilande se streekslugdiens. Die lugredery is gestig deur enkele lugvaartpioniers wat vroeg in die 1940's die vereniging Sociedade Açoriana de Estudos Aéreos, Lda. gevestig het om die ekonomiese lewensvatbaarheid van 'n streekslugdiens te ondersoek. Die eerste watervliegtuig, wat op die Noord-Atlantiese roete gevlieg het, het op 21 Augustus 1941 geland. Ses jaar later, op 15 Junie 1947, het 'n Beechcraft CS-TAA van SATA sewe passasiers van São Miguel na Santa Maria geneem.

In 1980 is SATA, wat oorspronklik as privaat onderneming gevestig is, volgens die bepalings van die outonome Asoriese regering genasionaliseer. Terwyl die afkorting SATA bybehou is, is die volledige amptelike naam gewysig tot Serviço Açoriano de Transportes Aereos, E.P. Die lugredery het in 1990 tot die European Regional Airlines Association (ERA) en die International Air Transport Association (IATA) toegetree.

Nog tot 2015 is die Asore se internasionale lugredery SATA deur 'n monopolie teen mededinging beskerm. Intussen is alle bepalings in hierdie verband deur die Asoriese regering afgeskaf. Tradisionele en laekosterederye, wat op internasionale roetes na Ponta Delgada se lughawe toegelaat is, sluit – naas SATA International – Ryanair, easyJet en TAP Air Portugal in. 'n Verdere mededinger, Air Berlin, is in 2017 weens finansiële moeilikheid gelikwideer.