Atlas
'n Atlas is 'n versameling topografiese kaarte en/of prente. Dit bestaan meestal uit onlangse kaarte, maar kan ook historiese of tematiese kaarte bevat. Dit het gewoonlik 'n kaart van die aarde of van 'n streek op die aarde, maar daar bestaan ook atlasse van ander planete in die sonnestelsel. Atlasse van anatomie bestaan ook en beskryf die menslike liggaam of dié van ander organismes.[1] Atlasse kan egter baie wyd uiteenlopende onderwerpe dek. In The Great Atlas of the Sky is die fokus nie op die aarde nie, maar juis in die teenoorgestelde rigting: die sterre. Hierdie reuse-atlas is byna die mees volledige gids tot planete, sterre en astronomiese voorwerpe wat beskikbaar is.[2] 'n Atlas bevat dikwels bykomende inligting, wat tabelle, grafieke, diagramme of illustrasies kan insluit. Dit kan geografiese kenmerke of politieke grense aandui en ook sosiale, godsdienstige en ekonomiese statistieke vertoon; prente van landsvlae; oseaniese en topografiese kaarte en ook reisstatistieke.
Atlasse word tradisioneel in boekvorm gebind, maar die hedendaagse atlas is in multimediaformaat beskikbaar. Die Britse Independent het in 2012 'n lys bekend gestel met die wêreld se 10 beste atlasse. Die sesde atlas op hierdie lys is National Geographic se iPad-toepassing. Dit word aangebied in hoë definisie en die detail is vlymskerp. Gebruikers kan van kontinentale vlak af naby genoeg inzoem om hul eie huis te sien.[3]
In 1570 word die eerste moderne atlas in Antwerpen deur Gilles Coppens de Diest uitgegee. Die eerste persoon wat die woord 'atlas' vir 'n versameling kaarte in boekvorm gebruik het was die Vlaming Gerardus Mercator.
Die atlas is vernoem na Atlas, (die draer) die god in die Griekse mitologie wat die aarde op sy skouers dra.
Soorte atlasse
- 'n Reisatlas se doel is om 'n maklike en vinnige inligtingsbron te verskaf vir reisigers met betrekking tot die ligging van parke, besienswaardighede en ander toerisme-inligting. Dit het gewoonlik 'n spiraalband sodat dit plat oopgevou kan word en die kaarte is vergroot sodat dit maklik beskou kan word – dit word ook soms 'n padkaart genoem.
- 'n Naslaanatlas is gewoonlik groot en kan in harde- of sagtebandformaat verskyn. Dit beskryf gebiede met behulp van kaarte, tabelle, grafieke en teks.
- Aanlynatlasse se interaktiewe funksies stel die gebruiker in staat om in en uit te zoem en verskeie roetes te beplan van verskeie punte af.
Die gebruik van 'n atlas
Die meeste atlasse se gedukte (harde) kopie vertoon soos 'n naslaanwerk. Die boek begin met 'n inhoudsopgawe wat 'n lys is van al die kaarte en illustrasies wat in die boek vervat is met die bladsynommers waarop dit verskyn. Agterin die atlas verskyn 'n indeksbladsy met 'n alfabetiese lys van al die plekke wat in die atlas vermeld word. Daar is gewoonlik ook 'n verwysing na die bladsy en ruitverwysings.
Soorte kaarte in 'n atlas
Die grootste hoeveelheid inligting in 'n atlas word deur kaarte voorsien. Talle verskillende soorte kaarte word gebruik, wat enigiets van klein dorpe, stede en ook groot kontinente of die hele aardoppervlak vertoon. Die mees algemene kaarte wat gebruik word, is fisiese kaarte en politiese kaarte.
Politiese kaarte
Politiese kaarte dui die wêreld of enkele kontinente se bevolking, hoofstede, grense en provinsies aan. Die kaart is plat aangesien dit gewoonlik nie inligting hoef te gee oor bergreekse of waterliggame nie.
Fisiese kaarte
Fisiese kaarte is geïllustreerde voorstellings van 'n spesifieke area se hoogtes en laagtes. Hierdie kaarte dui al die landvorme aan soos berge, strome, riviere, valleie en oseane. Fisiese kaarte is veral nuttig vir vlieëniers en bergklimmers om hul rigting te bepaal. [4]
- Klimaatkaarte dui winde, temperatuur, koue en warm streke, reënval of seestrome aan.
- Plantegroeikaarte toon woude, bosse, grasvlaktes en woestynstreke aan.
- Staatkundige kaarte dui paaie en grense, asook dorpe, stede, state of lande op vastelande aan, onderskei deur middel van kleur.
- Verkeers- of roetekaarte dui paaie en spoorlyne, see- en lugroetes aan.
- Natuurkundige kaarte dui hoogtes, berge, riviere, mere, oseane, woude en vlaktes aan.
- Bevolkingskaarte dui die aantal mense aan wat in 'n streek woon.
- Landbou- of produksiekaarte dui boerderymetodes aan, byvoorbeeld veeboerdery of saaiboerdery.
- Nywerheidskaarte dui aan watter industrieë of myne teenwoordig is.
