Atena

Atena word uit Zeus se voorkop "gebore", met Eileitia wat toekyk, 550–525 v.C., Louvre.

In The Greek Myths (8.a, ff.), teken Robert Graves vroeë mites aan oor die geboorte van Atena, wat reeds in 4 000 v.C. aanbid is. Volgens Graves het Hesiodus (omstreeks 700 v.C.) gemeen dat Atena die dogter was van Metis ("Wysheid" en Kennis"), ’n Titaan wat oor die vierde dag en die planeet Mercurius regeer het.

Volgens latere mites het Metis en Zeus metgeselle geword. Om ’n voorspelling te voorkom dat sy en Metis se kinders groter as hy sou wees, het Zeus vir Metis ingesluk sodat sy nie kinders kon hê nie, maar sy was toe reeds swanger met Atena.[3] Metis het binne-in Zeus aan Atena die lewe geskenk en haar versorg tot sy uit Zeus se voorkop gebars het, ten volle toegerus met wapens wat haar ma aan haar gegee het. Sy dra dikwels die weerligstraal en die Aigis, wat sy en Zeus eksklusief gedeel het.

As beskermer van Athene is sy dikwels dwarsdeur Griekeland aanbid as Atena Polias ("Atena van die stad").[4]

In klassieke Griekse mites het sy nooit ’n minnaar nie en trou sy nooit,[5] en dit het haar die naam Atena Partenos (Atena die Maagd) besorg. Haar beroemdste tempel, die Parthenon op die Akropolis in Athene, kry sy naam van dié titel.[6] Dit was nie net omdat sy ’n maagd was nie, maar uit erkenning vir haar rol as die toepasser van reëls van seksuele matigheid.

Atena ontvang Erichtonios van Gaia ná sy geboorte, 470–460 v.C., Staatliche Antikensammlungen (Inv. 2413).

Hefaistos het Atena probeer verkrag, maar sy het hom ontduik en sy semen het op die grond geval, en Erichtonios is uit die Aarde (Gaia) gebore. Atena het toe die kind se pleegma geword.[7]

Atena het Erichtonios in ’n kissie gesit wat sy in die sorg van drie susters, Herse, Pandrosus en Aglaulus van Athene, gelaat het. Sy het nie vir hulle gesê wat in die kissie is nie, maar het hulle gewaarsku om dit nie oop te maak voor sy terugkeer nie. Een of twee susters het die kissie oopgemaak en Erichtonios, in die vorm (of omhelsing) van ’n slang, daarin gesien. Die slang, of waansin weens dit wat hulle gesien het, het Herse en Pandrosus van die Akropolis laat afspring.[8]

Met dié mitiese agtergrond het Erichtonios die stigter-koning van Athene geword waar hy die kultuur in baie opsigte ten goede verander het. In dié tyd het Atena hom glo dikwels beskerm.

In ’n latere mite was Medusa nie soos haar Gorgo-susters afskuwelik met lewende, giftige slange pleks van hare nie, maar beeldskoon met goue hare. Sy het met Poseidon omgang gehad in ’n tempel van Atena nadat Poseidon deur die goue kleur van haar hare aangetrek is. Atena het haar toe vervloek en haar soos haar susters laat lyk. Haar aanloklike goue hare het slange geword en enigiemand wat na haar gekyk het, het in klip verander ( Ovidius, Metamorfoses). Sy is later deur Perseus onthoof. Volgens een mite het hy haar kop vir Atena gegee, wat dit op haar skild aangebring het.

Atena het die beskermer van Athene geword nadat sy ’n kompetisie teen Poseidon gewen het. Op ’n Atheense fees het die twee gode ooreengekom dat elk vir die Atheners ’n geskenk sal gee, en dié sou dan kon kies watter een hulle wil hê. Poseidon het met sy drietandvurk op die grond geslaan en ’n fontein het ontstaan. Die water was egter sout en nie baie bruikbaar nie. Atena het vir hulle ’n olyfboom gegee. Die Atheners het die olyfboom gekies, en daarmee saam vir Atena as hul beskermer, want die olyfboom het aan hulle hout, olie en kos verskaf.

Poseidon was so kwaad dat hulle hom nie gekies het nie dat hy ’n groot vloed na die Attika-vlakte gestuur het om hulle te straf. Die induiking wat deur Poseidon se vurk gemaak en met sout water gevul is, is omring deur die noordelike muur van die Erechtheum en is onbedek gelaat.

Die kompetisie tussen Atena en Poseidon was die onderwerp van die reliëfwerk aan die westelike kroonlys van die Parthenon, die eerste gesig wat besoekers begroet het.

• Augustinus, De civitate dei xviii.8–9
• Cicero, De natura deorum iii.21.53, 23.59
• Eusebius, Chronicon 30.21–26, 42.11–14
• Lactantius, Divinae institutions i.17.12–13, 18.22–23
• Livy, Ad urbe condita libri vii.3.7
• Lucan, Bellum civile ix.350

• Burkert, Walter, 1985. Greek Religion (Harvard).
• Graves, Robert, 1960. The Greek Myths hersiene uitgawe.
• Kerenyi, Karl, 1951. The Gods of the Greeks (Thames and Hudson).