Apiacá
Die Apiacá of Apiaká is ’n inheemse volk van Brasilië wat in die noorde van die deelstaat Mato Grosso, naby die grens met Pará, woon.[2] Hulle praat ’n Apiacá-taal, wat 'n subgroep van die Tupí-Guaraní-tale is, hoewel baie vandag Portugees praat.
| Apiacá | |
|---|---|
 ’n Skildery van Apiacá-lede, deur Hércules Florence. | |
| Totale bevolking: | 850 (2014)[1] |
| Belangrike bevolkings in: |  Brasilië (Mato Grosso, Pará) |
| Taal: | Apiaká Portugees[2] |
| Geloofsoortuiging: | Tradisioneel[1] |
| Verwante etniese groepe: | |
Daar is geglo die naam "Apiaká" kom van die Tupí- woord apiapa, wat man of mens beteken. Die Apiacá-leiers het egter verduidelik hul volk se naam "verwys na ’n perdeby wat lang afstande aflê om met ’n besonder pynlike steek wraak te neem as dit aangeval is". [3] Die naam verduidelik ook hul geloof in oorlog en hul vegterhouding.[3]
Geskiedenis
Die eerste rekords oor die Apiacá dateer van 1791 tot 1805, hoewel dit moontlik is dat hulle omstreeks 1747 al met Europeërs te doen gekry het.[4] Voor die 19de eeu was hulle ’n oorloglustige volk met ’n groot landboukultuur. Hulle het dikwels hul bure aangeval – nie vir materiële gewin nie, maar om wraak te neem vir vorige konflikte. Hulle sou elke jaar met sowat 200 tot 300 vegters teen ’n ander stam opruk. Die Apiacá het ook kannibalisme beoefen deur hul gevangenes te eet.[5]
Hulle het tot 1848 hoofsaaklik aan die Arinos- en Juruenarivier gewoon, maar druk deur setlaars het ’n groot deel van die stam na die São Manoelrivier laat migreer en hul getalle het begin afneem.[6]
In die laat 1800's het hulle van São Manoel verdwyn. Daar is in ’n stadium gedink hulle het uitgesterf, maar in 1895 is sowat 100 van hulle op ’n ander plek aangetref.[5] Vandag woon hulle in sewe dorpies in die deelstate Mato Grosso en Pará.[3] Hul getalle neem nou toe. In 2001 was daar net 192,[2] maar in 2014 sowat 850.[1]
Kultuur en gebruike
Apiacá-nedersettings was voorheen aan ’n rivier geleë en het uit een groot gemeenskaplike geboue bestaan, omring deur ’n oop stuk grond. Die hutte was vierkantig en het grasdakke gehad. Elke gemeenskaplike hut het ’n hoofman gehad. Dié was die enigste een wat drie vroue kon hê. Hy het sy gesag diskreet uitgeoefen, maar in oorlogstyd of by ontmoetings met buitelanders het hy opvallende versierings gedra wat ’n groot, wit skulpkraag, ’n veerkroon en ’n breë gordel van swart krale en mensetande ingesluit het.
Vroue het die seuns getatoeëer totdat hulle 14 was. Hulle het ’n reghoekige tatoe om die mond gekry, wat gesimboliseer het dat hulle mensvleis mag eet. Ander gesigtatoes het ingesluit merke van elke oor na die neus, ken en mond, en liggaamsontwerpe het oorlog- en jagtonele uitgebeeld. Vroue is ná hul troue getatoeëer met ’n reghoek op die ken en ’n band wat na die ore loop. Die trou-ouderdom was 14.
Die Apiacá het geglo in ’n godheid wat die lug en aarde geskep het en sy woede gewys het met donder en weerlig. Sjamaans was gerespekteer en het die toekoms voorspel terwyl hulle in beswymings was en deur met die geeste te praat. Hulle het die siekes behandel deur op die pasiënt te blaas, die aangetaste liggaamsdeel te suig en hom of haar ’n kruiebad te laat neem.[4]
Verwysings
- "Apiaká: Introduction." Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Besoek op 28 Maart 2012
- "Apiaká." Ethnologue. 2009. Besoek op 28 Maart 2012.
- Tempesta, Giovana Acácia. "Apiaka". Povos Indigenas no Brasil (in Engels). Fany Pantaleoni Ricardo. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Maart 2016. Besoek op 23 Oktober 2014.
- Dictionary of Indian Tribes of the Americas (2 uitg.). Newport Beach, Kalifornië: American Indian Publishers Incorporated. 1993. ISBN 0937862282.
- Handbook of South American Indians (3 uitg.). United States Government Printing Office. 1948. pp. 312–320.
- Olson, James (17 Junie 1991). The Indians of Central and South America: An Ethnohistorical Dictionary. New York City, NY: Greenwood Press. p. 22. ISBN 0313263876.
Eksterne skakels
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia