Abraham Kriel

Abraham Kriel het afgestam van Hermanus Kriel wat uit Hanau in Duitsland aan die Kaap aangekom het in Mei 1719. Die stamvader van die Kriels was in diens van die Oos-Indiese Kompanjie. Abraham is in die vyfde geslag van die stamvader. Sy vader was Jacobus Petrus Kriel en sy moeder Margaretha Louisa Hugo. Abraham was die elfde kind uit 'n gesin van dertien. Vier van sy broers, Jacobus Petrus, Daniël, Pieter Eduard en Gideon Joshua, het wynboere geword. Jan Gysbert en Hermanus Theodorus het ook predikante geword. David Jacobus was landdros en Eduard Christian agent. Twee susters, Maria Louisa en Magdalena Petronella, het met welvarende boere getrou en Hester Maria met ds. Richard Craig, wat predikant was van die NG gemeente Weenen in Natal. Een kindjie is vroeg dood.

Ds. Kriel omstreeks 1917.

Kriel is in 1880, ná sy studie aan die Kweekskool op Stellenbosch in die NG Kerk gelegitimeer. Reeds in sy eerste gemeente, Dutoitspan op Kimberley, waar hy gedien het van 1880 tot 1893, beywer hy hom veral vir armesorgwerk en onder sy leiding koop die kerkraad 'n huis wat omskep is in 'n jeugtuiste, die Newton-tehuis vir verwaarloosde kinders. Die kerkraad het ook 'n hotelgebou gekoop wat omskep is in 'n tehuis vir jong Christenmans.

Ds. Kriel en sy gesin.

Op 'n besoek aan Europa maak hy kennis met verskeie weesinrigtings. Later sou hy weer sulke besoekreise onderneem. Met die uitbreek van die Anglo-Boereoorlog bevind hy hom in die NG gemeente Witwatersrand-Wes (later NG gemeente Langlaagte, waar hy leraar was van 1893 tot hy met pensioen is in 1918) en word twee en 'n half jaar lank veldprediker vir die Boeremagte onder genls. Lucas Meyer en Jan Smuts en in die Noordwes-Kaap onder adj.genl. C.F. Beyers.

Van die NG gemeente Langlaagte is die NG gemeente Fordsburg in 1896 afgestig met Kriel as konsulent. Kort voor die afstigting het hy geld byeen gekry om 'n eenvoudige maar netjiese kerk in dié buurt te laat bou. Dit is Desember 1895 ingewy. Vir Kriel was dit 'n plesier om daar te gaan preek en die opkoms was altyd goed. Hy het gereken dat die kerkbesoek op Fordsburg die beste aan die Rand was.

Op Woensdagmiddag 19 Februarie 1896 het in Braamfontein, nie ver van Fordsburg nie, 'n verskriklike ontploffing gebeur. Later is vasgestel dat treinwaens vol dinamiet, bestem vir die myne, drie dae lank in die son op die stasie gestaan het en dat dit tot die geweldige ontploffing aanleiding gegee het. 'n Gat van by die vier verdiepings diep is in die grond uitgehol. Huise op Vrededorp, Fordsburg en oral omheen is in puin gelê en ander erg beskadig.

Maria Kloppers, indertyd 'n werkster van die Vrouesendingbond in Fordsburg en later stigter van die Kinderhawe in Observatory, was net besig in die nuwe kerk om haar voor te berei op die biduur om drieuur toe daar 'n geweldige skok was en "die dak sak op my toe. Ek sukkel om uit te kom. 'n Wonder dat iemand lewendig kon uitkom! Die deure en balke onder die vloer uitgedruk. Iemand roep: 'Mej. Kloppers, leef jy nog? Ag, kom tog hierheen!' Verwoesting, geklaag, geween, gejammer!"

Lyke het oral rondgelê, in baie gevalle so erg vermink dat hulle heeltemal onherkenbaar was. Van die beseerdes was ook onherkenbaar, maar kon darem hulle naasbestaandes herken. In 'n skoolgebou het 'n ry van hoofde van kinders en grootmense gelê om geëien te word. Onder die puin was onder andere ook 'n menigte lede van die VSB se Sondagskool begrawe. Vier en twintig uur na die ontploffing is klein Francina (twee) in 'n holte onder die puin van hul huis gevind, waar sy met 'n emmertjie gespeel het met die geraamte van 'n stoof oor haar. Sy was die eerste van dertien kinders wat die VSB se sendinghuis gebring is. Hieruit is later die Kinderhawe in Observatory gebore.

Gou was ds. P. Meiring, leraar van die NG gemeente Johannesburg-Oos, en eerwaarde Daneel op die plekke waar die verwoesting gesaai is. Die tentoonstellingsterrein is ingerig vir die gehawende mense waar hulle in een groot saal geëet het.

Kriel het tydens die eerste begrafnisdag 127 lyke begrawe. Kiste is op muilwaens aangery. In tien van die kiste was net stukkies van menseliggame. Tientalle het aan hulle beserings beswyk en daar was gedurig 'n begrafnisstoet op pad na die kerkhof. Die dag ná die eerste begrafnis het hy in die studeerkamer van ds. J.N. Martins van Johannesburg vooroor gesit en soos 'n kind gesnik.

Soos soveel ander geboue was die nuwe kerk op Fordsburg in puin. Net twee maande gelede is dit in gebruik geneem, maar nou het daarvan net die mure oorgebly. Een gewel was tot op die helfte weggeslaan. Die deure en vensters was verbrysel en die dak ingedruk binne die mure in. Die lidmate kon min doen om dit te help herstel, want hulle was self in ellende gedompel en moes hulle toespits op die herstel van hulle eie blyplek. Boonop was die meeste van hulle arm. 'n Tent is by die plek opgeslaan en daar is bidure gehou. Talle het om voorbidding kom vra. Mense was oral besig om na hulle dierbares te soek. Huise is in hospitale verander.

Fordburg se kerk ná die dinamietontploffing.

Fordsburg se eerste NG kerkie, waarvoor Kriel die geld help insamel het, is erg beskadig in die Braamfonteinse dinamiet-ontploffing op Woensdagmiddag 19 Februarie 1896, skaars twee maande nadat dit in gebruik geneem is.

Kriel spring egter dadelik aan die werk en skryf lyste uit en gee dit aan betroubare persone sodat hulle fondse kan insamel. Binne korte tyd het die insamelaars £32 000 bymekaar gebring. Gratis reiskaartjies is aan mense voorsien wat na familie elders wou wegkom. Kriel kon staatmaak op die publiek se welwillendheid omdat lidmate hulle eie huis met uiterste moeite moes herstel – en selfs dít kon baie nie eens doen nie. Daarom kon die konsulent met vrymoedigheid by ander aanklop, nie net in Johannesburg nie, maar selfs so ver as Harrismith, waar hy in die kerk van 'n ou vriend gekollekteer het. In een van die dienste lê hy die saak uit. Onder die kollekte begin die orrelis speel, maar Kriel vra dat hy dit nie doen nie, sodat hy die gemeente verder oor die ramp kan inlig. En terwyl die gawes in die bordjies val, skets hy in lewende kleure wat alles op Fordsburg gebeur het.

Die geld is gevind, die kerk herbou en terselfdertyd vergroot. Eers op Sondag 28 April 1940 het die gemeente van dié gebou afskeid geneem en na Mayfair verhuis.

Inwoners van die kinderhuis pryk op die voorblad van Huisgenoot op 29 Julie 1960.

Die nagenoeg 12 000 oorlogswesies het Kriel so diep geraak dat hy eers 'n klompie oorlogswesies in die pastorie opgeneem het en daarna die Langlaagte-weeshuis op 4 September 1902 met sewe kinders geopen het. Voor die einde van daardie eerste jaar was daar 92 en teen September 1903 reeds 245. Hy het egter sedert sy bevestiging in Langlaagte gehelp met die versorging van wees- en hawelose kinders. Mej. Maria Kloppers, 'n Bolandse maatskaplike werkster van die Vrouesendingbond, het hom van 1896 af bygestaan en was uit die staanspoor betrokke by die weeshuis.

Buiten op Langlaagte, het ds. J.M. Louw van Boksburg en ds. A.P. Burger van Middelburg, Transvaal onderskeidelik in Oktober en November 1902 ook weeshuise gestig. Die weeshuis op Boksburg is in 1904 en dié op Middelburg in 1908 by Langlaagte ingelyf. Onder ds. Kriel en mej. Kloppers se leiding het die weeshuis meer en meer erwe en in 1913 selfs twee plase aangekoop. Die kinderhuis het geen vaste inkomste gehad nie, maar kon deurentyd kop bo water hou en die nodige middele kry, soos ds. Kriel dit gestel het, "in antwoord op gebede".[1] Aan dr. William Nicol, van 1913 tot 1938 leraar van Johannesburg-Oos, het ds. Kriel op 'n keer gesê: "Ek dank die Here dat ek gehoorsaam was, maar vol geloof was ek ongetwyfeld nie. Telkens as ek vir myself sê dat ek moet glo, word ek bang. Maar as ek sommer in gehoorsaamheid die oë toemaak en my opdragte aanpak, sorg die Here dat alles regkom." Met sy dood in 1928 was daar meer as 600 kinders in die tehuis, wat toe na die stigter genoem is.

Die kinderhuis het aanvanklik geen vaste inkomste gehad nie, maar word in antwoord op die gebede van die stigter en sy personeel steeds van die nodige middele voorsien sonder dat dit ooit vir hulle nodig was om te vra om skenkings. Uit die staanspoor wys Kriel hoe prakties ingestel hy was deur die kinders nie net in die gewone skoolvakke te laat onderrig nie, maar ook in ambagte soos steenwerk, kleremakery, skrynwerk, boerdery, loodgieterswerk en onderwys. Die tehuis het teen 1960 so aangegroei dat dit toe 900 kinders gehuisves het. Ná Kriel se dood in 1928 is die kinderhuis se naam verander in die Abraham Kriel-kinderhuis.

Die hoofkampus is vandag oorkant die kerkgebou geleë, maar ná die samesmelting van die gemeente met NG gemeente Vergesig huisves die gebou die Glory Divine World Ministries. Ds. Abraham Kriel en sy vrou is albei in die kerkterrein begrawe en 'n gedenksteen met traliewerk daarom is vir hulle opgerig.

• Kestell, J.D. 1932. Abraham Paul Kriel. Sy lewe en werk. Langlaagte: Die Abraham Kriel-kinderhuis.
• Potgieter, D.J. (red.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
• Swart, dr. M.J. (voorsitter redaksiekomitee). 1980. Afrikaanse kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge.

• Kestell, J.D. 1932. Abraham Paul Kriel. Sy lewe en werk. Langlaagte: Die Abraham Kriel-kinderhuis.

• Sen. T.C. Stoffberg
• Oumatjie Stoffberg

• Historiese tydlyn op die amptelike webwerf van Abraham Kriel Kindersorg Geargiveer 2 Augustus 2013 op Wayback Machine