Aappokke

Aappokke is 'n aansteeklike virussiekte wat by mense en sommige ander diere kan voorkom.[1] Simptome sluit in koors, geswelde limfknope en 'n uitslag wat blase vorm en dan korsies oor die blase.[1] Die tyd vanaf blootstelling tot die aanvang van simptome wissel van 5 tot 21 dae.[2][3] Die duur van simptome is tipies 2 tot 4 weke.[3] Daar kan ligte simptome wees, maar dit kan voorkom sonder dat enige simptome bekend is. [2][4] Daar is gevind dat die klassieke voorstelling van koors en spierpyne, gevolg deur geswelde kliere, met letsels in dieselfde stadium, nie algemeen is vir alle uitbrake nie.[1][5] Gevalle kan ernstig wees, veral by kinders, swanger vroue of mense met onderdrukte immuunstelsels.[6]

Die siekte word veroorsaak deur aappokkevirus, 'n soönotiese virus in die genus Orthopoxvirus. Die variola-virus, die veroorsakende agent van pokke, was ook in hierdie genus.[7] Van die twee tipes by mense, veroorsaak die Wes-Afrikaanse tipe 'n minder ernstige siekte as die Sentraal-Afrikaanse (Kongokom) tipe.[8] Dit kan versprei deur die hantering van bosvleis, dierebyte of -skrape, liggaamsvloeistowwe, besmette voorwerpe of ander noue kontak met 'n besmette persoon.[9][10] Verspreiding kan plaasvind deur klein druppels en moontlik die lugroete. [1][11] Mense kan die virus versprei vanaf die begin van simptome totdat al die rowe afgeval het; met 'n bewys van verspreiding vir meer as 'n week nadat letsels rowe gevorm het.[8] Daar word geglo dat die virus normaalweg onder sekere knaagdiere in Afrika versprei.[9] Diagnose kan bevestig word deur 'n letsel vir die virus se DNS te toets.[12] Die siekte kan soortgelyk aan waterpokkies lyk.[13]

Nabyskoot van aappokke letsels op die arm en been van 'n meisie.

Daar is geen bekende genesing nie.[14] 'n Studie in 1988 het bevind dat die pokke-entstof ongeveer 85% beskermend was om infeksie in noue kontak te voorkom en om die erns van die siekte te verminder.[15] 'n Nuwer pokke- en aappokke-entstof gebaseer op gemodifiseerde vaccinia Ankara is goedgekeur, maar met beperkte beskikbaarheid.[2][16][17] Ander maatreëls sluit in gereelde handewas en vermyding van siek mense en ander diere.[18] Antivirale middels, sidofovir en tekovirimat, vaccinia immuunglobulien en die pokke-entstof kan tydens uitbrake gebruik word.[19][20] Histories het die risiko van dood gewissel van 0% tot 11%. In onlangse tye was die sterftesyfer ongeveer 3 tot 6%. [2] Die meeste mense herstel.[20]

Daar word geglo dat die siekte nie meer so skaars is as wat voorheen gedink is nie;[21][22] moontlik as gevolg van kwynende immuniteit sedert die staking van roetine-pokke-inenting.[13] Gevalle het aansienlik toegeneem sedert die 1980's.[23] Sporadiese gevalle kom gereeld in Sentraal- en Wes-Afrika voor, en dit is hoogs endemies in die Demokratiese Republiek van die Kongo (DRK).[22] Jagters in die tropiese woude van Sentraal- en Wes-Afrika word die meeste blootgestel.[24] Dit is vir die eerste keer in 1958 as 'n afsonderlike siekte geïdentifiseer onder laboratoriumape in Kopenhagen, Denemarke.[25] Daar word vermoed dat verskeie spesies diere as 'n natuurlike reservoir van die virus optree.[26][27] Die eerste gevalle by mense is in 1970 in die DRK gevind.[25] 'n Uitbreking wat in 2003 in die Verenigde State plaasgevind het, is opgespoor na 'n troeteldierwinkel waar knaagdiere wat uit Ghana ingevoer is, verkoop is.[12] Sedert 2017 vind 'n groot uitbreking in Nigerië plaas.[28] Die 2022-aappokkie-uitbraak verteenwoordig die eerste voorkoms van wydverspreide gemeenskapsoordrag buite Afrika, wat aanvanklik in Mei 2022 in die Verenigde Koninkryk geïdentifiseer is, met daaropvolgende gevalle wat in ten minste 20 lande[29] in Europa, Noord-Amerika, Suid-Amerika, Asië, Afrika en Australië bevestig is.[30][31][32][33][34][35] Op 23 Julie het die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) die uitbreking van aappokke tot 'n “openbare gesondheidsnood van internasionale kommer” verklaar[36]met meer as 16 000 aangemelde gevalle in 75 lande en gebiede.