Afrikanerweerstandsbeweging

Eerste vlag en logo van die AWB, ook bekend se die ‘Ster van die AWB’

Die Afrikanerweerstandsbeweging is op 7 Julie 1973 in ’n motorhuis op Heidelberg deur sewe mans gestig. Die doel was nie om by partypolitiek betrokke te raak nie, maar om ’n weerstands- en bevrydingsbeweging te stig ten einde ’n partylose Volkstaat daar te stel. Die AWB beoog dat die Boerevolkstaat deur ’n verkose President gelei sal word en die regering saamgestel sal wees uit spesialisverteenwoordigers uit verskeie beroepsgroeperings. Swart volkere in Suid-Afrika sal hul eie grondgebied ontvang en alleen seggenskap hê in ’n soewereine staat.

Demonstrasie van die AWB in 1990 in Pretoria.

Eugene Terre'Blanche het in die middel van die 1980's vanweë sy oratoriese vermoëns groot gehore regoor die land met hom as spreker getrek. Die AWB groei in hierdie tyd ook baie sterk, hoewel die militêre styl van die organisasie baie Afrikaners afskrik. Die AWB het byna 70 000 lede in hierdie tyd gehad.

In Desember 1982 word Terre’Blanche en nog agt AWB-lede gearresteer na ’n klopjag deur die polisie waarin wapenopslagplekke op die plaas van sy broer, Andries Terre’Blanche gevind is. Die Sekretaris van die AWB, Jan Groenewald, is later ook gearresteer op. ’n Week na die eerste arrestasies is vier, waaronder Andries, vrygelaat en het hulle vertel hoe goed hulle in die tronk behandel is. Op 24 Desember 1982 word Eugène Terre’Blanche, Jan Groenewald, Danie Viljoen, David Botes, Corrie Jooste en Hendrik Jacobsz aangekla vir oortreding van die Wet op Wapens en Ammunisie – vir die onregmatige besit van vuurwapens en ploftoestelle. Die saak is egter verdeel na die jurisdiksies waar die wapens gevind is, en op 27 Mei 1983 is die klagte teen Jacobsz en Viljoen verander na handelinge in stryd met die Wet op Terrorisme. Hulle het altwee uit die AWB bedank toe hulle hiervan te wete kom om die organisasie verdere verleentheid te spaar. Hulle is op 15 Junie 1983 skuldig bevind aan die klag op terrorisme en is tot 15 jaar tronkstraf gevonnis. Eugène Terre’Blanche en Viljoen word in Oktober 1983 in Klerksdorp skuldig bevind en kry vonnisse wat opgeskort word vir vyf jaar. Op 4 November 1983 is Eugène Terre’Blanche, Viljoen en Groenewald skuldig bevind aan die besit van onwettige vuurwapens en ammunisie met verskeie vonnisse, almal voorwaardelik opgeskort vir 5 jaar. Botes is vrygespreek op alle klagte nadat die staat nie voldoende bewyse teen hom gehad het nie. Intussen is Jooste, wat in Rustenburg terreggestaan het op aanklagte van onwettige wapenbesit, skuldig bevind en gevonnis tot ’n boete van R800 of vier maande tronkstraf wat ook vir vyf jaar opgeskort is. Die AWB het egter volgehou dat die wapens en ammunisie geplant is en dat hulle in ’n lokval gelei is.[3]

Na die stigting van die Afrikaner Volkswag op 5 Mei 1984 het die steun vir die AWB verder toegeneem weens die hoë publisiteit wat Eugène Terre’Blanche geniet het na sy toespraak tydens die stigtingsplegtigheid.[4] Danie Viljoen en Hendrik Jacobsz is in 1987 vrygelaat (hulle het tronkstraf uitgedien weens ’n skuldigbevinding aan ’n terrorismeklag) saam met ’n aantal ander gevangenes, waaronder Govan Mbeki van die ANC.[3]

Die AWB het verdere bekendheid verwerf deur die Minister van Buitelandse Sake, Pik Botha op 22 Mei 1986 te verhoed om in Pietersburg (vandag Polokwane) ’n politieke vergadering te hou. Insgelyks is vergaderings van die Nasionale Party op Brits, Nylstroom en Warden in Mei en Junie 1986 op derglike wyse ontwrig. Die ministers Louis Nel, Kobie Coetsee en Sarel Hayward is die geleentheid ontneem om hul eie vergaderings toe te spreek weens die totale ontwrigting deur lede van die Afrikanerweerstandsbeweging.[5] Hierdie optredes van die AWB lei tot 'n ongekende groei in sy ledetal.

In Oktober 1986 het PW Botha aangekondig dat hy ’n vergadering in Potgietersrus sou lei. Die AWB het nie op hulle laat wag nie en ’n vergadering vir dieselfde dag gereël. Uiteindelik het nagenoeg 1 000 mense die NP se vergadering, waarvan die terrein deur lede van die polisie en weermag en met lemmetjiesdraad omhein is, bygewoon om na die staatspresident te luister, terwyl die AWB meer as 2 500 mense gelok het vir hulle vergadering.[5]

Die ontperking van die African National Congress en die onderhandelinge tot ’n veelrassige staat, lei tot nog AWB-optrede, hierdie keer tot binne in die Wêreldhandelsentrum in Kemptonpark naby Johannesburg op 25 Junie 1993. By dié veelpartykonferensie bars AWB-lede met geweld in en ontwrig die verrigtinge.

Terre’Blanche het die einde van die apartheidsbeleid as ’n uitlewering van die Afrikaner aan kommunisme gesien en gedreig met burgeroorlog indien president Frederik Willem de Klerk die mag aan die ANC oorhandig. Dit lei tot De Klerk se aandrang om ’n politieke vergadering in Terre’Blanche se tuisdorp, Ventersdorp, te hou. Die AWB probeer die vergadering ontwrig en in die geweld tussen die polisie en AWB-ondersteuners, word AWB-lede doodgeskiet.

Eugène Terre’Blanche

Met die oorgang tot die nuwe bestel in die begin van 1994, weier die president van Bophuthatswana, Lucas Mangope, om by Suid-Afrika heringelyf te word. Mangope vra hulp van Afrikanerorganisasies en AWB-lede daag sonder uitnodiging op. In die daaropvolgende geweld word Mangope gedwing om van onafhanklikheid afstand te doen, maar ’n TV-span neem die moord op drie AWB-lede af wat tereggestel word deur Ontlametse Bernstein Menyatsoe, 'n Bophuthatswana-polisiebeampte nadat hulle gewond is. Dié voorval het die einde van die AWB se gewapende stryd ingelui, hoewel die AWB op verkiesingsdag, 27 April 1994, bomme geplant het om die verkiesing te probeer ontwrig. Dit was egter onsuksesvol en die AWB en Terre’Blanche het baie steun verloor.

Terre’Blanche het aan die einde van die 1980’s reeds begin steun verloor na ’n intieme verhouding met ’n Engelstalige joernalis, Jani Allan, terwyl baie AWB-lede bedank het as gevolg van die beweerde drankmisbruik deur Terre’Blanche. Die AWB en Terre’Blanche se agteruitgang is egter in Junie 1997 verseël toe Terre’Blanche tot ses jaar tronkstraf gevonnis is nadat ’n petroljoggie en ’n plaaswerker ernstig deur hom aangerand is. Terre’Blanche was slegs een van drie blankes in die Rooigrond-gevangenis naby Mahikeng waar hy aangehou is. Hy is eers in Junie 2004 vrygelaat. In die gevangenis het hy ’n wedergebore Christen geword en na sy vrylating standpunt teen geweld ingeneem.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Afrikanerweerstandsbeweging.

• Amptelike webwerf