A.A.J. de Klerk Coetsee

Ds. Coetsee en sy tweede vrou, Catharina Gertruida Erasmus, wat hom saam met sewe van hul 17 kinders oorleef het.

Ds. Coetsee is in 1849 getroud met Aletta van Zijl, uit welke huwelik vier kinders gebore is. Ten tyde van sy dood was die moeder en al die kinders reeds oorlede; een van hul dogters en van haar kinders is oorlede in ’n konsentrasiekamp tydens die Tweede Vryheidsoorlog. Op 2 Oktober 1854 het hy in die huwelike getree met Catharina Gertruida Erasmus, wat ds. Coetsee saam met sewe van hul 17 kinders oorleef het. Ten tyde van sy dood het sy nageslag reeds 78 getel: kinders, aangetroude skoonseuns en -dogters, kindskinders en agterkleinkinders.

Ds. Coetsee was een van die eerste wat die afskeiding van 1859 meegemaak het en ook een van die eerste Afrikaners wat tot die Gereformeerde Kerk behoort het wat hulle geroepe gevoel het om evangeliedienaar te word toe dit blyk dat die kerk aan die groei was, maar geen predikante uit die buiteland bereid was om na Suid-Afrika te kom nie. Hy het eers onder ds. Beijer se leiding op Reddersburg studeer en voltooi sy voorbereidende studie onder prof. Dirk Postma op Burgersdorp.

Die Algemene Sinode in sitting te Middelburg, Kaap, 1904, waartydens besluit is om die Teologiese Skool Burgersdorp na Potchefstroom te verplaas. Voor: (vyfde van links) G.H.J. Kruger. Eerste ry op stoele: (vyfde van links) ds. A.J.J. de Klerk Coetsee, oudl. G. Henning, J.G.H. van der Walt, L.J. du Plessis, prof. Jan Lion Cachet, Petrus Postma, J.D. du Toit, P.C. Snyman, Taetse Hamersma. Eerste ry staande: (sesde van links) Willem Postma, Martinus Postma, J.A. van Rooy, onbekend, prof. Jan Kamp, W.J. de Klerk, J.C. Kruger, J.A. du Plessis, W.J. Snyman, Dirk Postma.

'n Groep predikante op die Algemene Sinode te Rustenburg, 1891. Voor van links: J.L. Maury, Johannes de Ridder, M.P.A. Coetsee (sr.), prof. J. Lion Cachet, A.A.J. de Klerk Coetsee, M.P.A. Coetsee (jr.). Agter: L.P. Vorster, W.J. Snyman, P.S. Snyman, M. Pelser, P. Postma, M. Postma, D. Postma, L.J. du Plessis.

Ds. Coetsee is in 1869 na Philipstown beroep en in 1872 na Reddersburg, wat hy die volgende 30 jaar getrou sou bedien. Oral in die Vrystaat het hy gemeentes as konsulent bedien. Hy het die Gereformeerde Kerk in dié Republiek jare lank gedien as korrespondent en kurator van die Teologiese Skool op Burgersdorp. Aan die einde van 1872, die jaar waarin ds. Coetsee bevestig is op Reddersburg, was daar in die Oranje-Vrystaat net sewe Gereformeerde kerke: Reddersburg (1859), Bethulie (1863), Ventersburg (1864), Fauresmith (1872), Boshof (1872), Vredefort (1872) en Ladybrand (1872). Tot die einde van die jaar waarin hy sy emeritaat aanvaar het, 1903, het ook nog bygekom: Philippolis (1883), Petrusburg (1891), Thaba 'Nchu (1897), Wepener (1897) en Bloemfontein (1903).

Die destydse CNO-skool op Reddersburg wat ook 'n tyd lank diens gedoen het as weeshuis.

Die ou Gereformeerde kerk op Reddersburg, nou die Postmasaal, ingewy in 1863 en die kerk waarin ds. Coetsee 31 jaar lank die woord bedien het.

Ná die Tweede Vryheidsoorlog is dié gedenkteken op Reddersburg opgerig ter nagedagtenis aan die 17 burgers wat gesneuwel het in die Driejarige Oorlog. Volgens die vanne blyk dit die meeste was Gereformeerdes: Botha, Coetzee (2), Joubert, Kruger, Du Plessis, Van der Linde, Snijman (2), Du Toit, Venter (4), Viljoen, Viviers, Van der Walt.

Ds. Louis Vorster was Philipstown se Gereformeerde predikant van 1884 tot 1893. Hy was getroud met 'n dogter van ds. Coetsee, Abrahama.

Op 2 Junie 1872 is ds. Coetsee bevestig op Reddersburg bevestig. Sy arbeidsterrein was ook nog wyd en uitgestrek. Hoewel verskeie gemeentes in sy bedieningsjare afgestig het, het hy nog as konsulent van die meeste gemeentes in die Vrystaat opgetree. In sy dienstyd is van Reddersburg afgestig: in November 1872 Ladybrand, in 1891 Petrusburg, in 1897 Thaba 'Nchu en Wepener, en Bloemfontein in 1903. Dit was die laaste afstigting; in totaal het dus nege gemeentes van Reddersburg afgestig.

Behalwe die gewone kerklike werk wat verrig is, is in die 1880's ’n nuwe pastorie gebou wat diens gedoen het tot in 1955. Verder is heelwat veranderings aan die kerk aangebring. ’n Nuwe preekstoel is in die kerk geplaas, die kerkgebou is van gewels voorsien, 'n plankvloer is ingesit, asook 'n galery. En dit is alles gedoen terwyl die gemeente finansieel maar noustrop getrek het. Ds. Coetsee het daarin swaargekry omdat hy baie jare self van sy traktement laat val het omdat die gemeente dit nie kon bybring nie. Tog was die gemeente altyd bereid om hulp te verleen aan ander gemeentes wat kom aanklop het. Soos alle kerke in die Vrystaat het die gemeente ook twee plase van die regering ontvang, wat egter weer verkoop is om die finansiële laste van die gemeente te verlig.

Dit was ook gebruik in die Vrystaat dat die staat bygedra het vir traktement van die predikante. Aan die begin wou die kerkraad niks daarvan weet om sodanige geld te ontvang nie; maar later toe die finansiële druk swaar geword het, het die kerkraad eindelik die beginsel prysgegee en ook by die staat aansoek gedoen om die ondersteuning wat toegestaan is: Aan die begin het die kerk tot £200 per jaar van die staat ontvang. Hierdie gebruik het tot ná die Engelse Oorlog nog voortgeduur.

Dit was ook tydens die bediening van ds. Coetsee dat ds. Venter in 1877 deur die kerkraad van Bethulie geskors is. Ds. Venter het ook die kerk bedank en sy eie kerk op Bethulie gestig. Saam met hom het ook sy broer J.J. Venter, wat 'n leidende aandeel in die stigting van die Gereformeerde Kerk in die Vrystaat gehad het, die kerk bedank. Dit spreek vanself dat omdat ds. Venter ook groot invloed in Reddersburg gehad het, hy ook hier volgelinge gevind het. Ook op Reddersburg het 'n kerk "sorterende onder ds. Venter van Bethulie" ontstaan. In 1883 is op Reddersburg ook 'n kerkgebou opgerig deur die Venterkerk. Ds. J.S.L. Venter, wat sedert sy bedanking as predikant van Pretoria in Reddersburg gewoon het, het in 1884 ook die kerk bedank en oorgegaan na die Venterkerk. Hy het saam met hom ook weer 'n aantal lidmate geneem. Die bestaan van die Venter-kerk op Reddersburg het egter net tot 1889 geduur toe hulle weer opgeneem is in die gemeente.

Die notule meld nie veel aangaande die onderwys in hierdie jare nie. Dit wil voorkom of die gemeenteskool wat in 1864 deur die kerkraad gestig is, intussen verander het in 'n goewermentskool. Wanneer dit presies gebeur het, is nie seker nie, maar in 1875 word van 'n goewermentskool gepraat, en die kerkraad skenk twee erwe aan die skool. Daar was ook oral in die distrik privaat of wykskole wat van tyd tot tyd die toesig van die kerkraad gevra het. In 1890 kom daar klagte oor die goewermentskool omdat die kinders nie meer in die Gereformeerde leer opgevoed word nie. Dit het weer die gedagte aan die oprigting van 'n kerkskool gaande gemaak. Die gemeente het die saak op 'n vergadering heelhartig ondersteun, maar nadat ondersoek ingestel is na die moontlike finansiële steun wat die gemeente bereid was om te gee, was die resultaat so bedroewend dat die hele saak net daar gelaat is.

Ds. Coetsee se graf op Reddersburg.

Ds. Coetsee se gesondheid het baie agteruitgegaan weens die oorlogsjare van stryd en leed. Hoewel hy nietemin op die oog af gesond was, het hy ernstig siek geword en is so oorlede op Donderdag 26 April 1906 op Reddersburg, waar hy bly woon het. Hy is die volgende dag, tot op die uur presies ’n week ná ds. J.A. du Plessis (wat ds. Coetsee in die gemeente opgevolg het) en mej. Aletta Postma se troue op 20 April in die ou Gereformeerde kerk Reddersburg, nou die Postma-saal, uit dieselfde kerk begrawe. In sy lykrede het ds. J.A. van Rooy van Bethulie, al leraar wat die begrafnis kon bywoon, die menigte in die kerk aan die woorde van die Here in Matteus 26:31–40 herinner, onder meer: " Want Ik ben hongerig geweest, en gij hebt Mij te eten gegeven; Ik ben dorstig geweest, en gij hebt Mij te drinken gegeven; Ik was een vreemdeling, en gij hebt Mij geherbergd . . . Voor zoveel gij dit een van deze Mijn minste broeders gedaan hebt, zo hebt gij dat Mij gedaan."[1]

Ná die diens in die kerk het ’n skare van sowat 750 mans, vroue en kinders as lykstoet ordelik na die kerkhof gegaan waar ouderling J. Coetser "uit een vol gemoed" tot die weduwee en kinders gespreek het en hulle herinner het aan die lang tyd wat hy en ds. Coetsee saam gedien het. Ene Coetser het daarna daarop gewys hoe die oorledene ’n vriend van almal was, soos bewys is deur die groot opkoms by die graf ook van dié wat nie tot die Gereformeerde Kerk behoort het nie. Nadat oudl. Kruger ’n gebed gedoen het, is die graf opgevul onder die sing van Psalm 100.

• (af) Postma, J. in Venter, ds. A.A. (hoofred.). 1957. Almanak van Die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika vir die jaar 1958. Potchefstroom: Administratiewe Buro.

• Ds. Ammi Venter, sy agterkleinseun